Zamość

Z Wikipedii

Współrzędne: 50°43'14" N 023°15'31" E

Zamość
Herb Zamościa Flaga Zamościa
Województwo	lubelskie
Prezydent miasta	Marcin Zamoyski (e-mail)
Powierzchnia	30,5 km²
Położenie	50° 43'14'' N 23° 15'31'' E
Wysokość	212 m n.p.m.
Liczba mieszkańców (2005)  - liczba ludności  - gęstość  - aglomeracja	66 778 2 190 os./km² -
Strefa numeracyjna (do 2005)	(+48) 84
Kod pocztowy	22-400 do 22-410
Tablice rejestracyjne	LZ
Miasta partnerskie	Bardejov Loughborough Schwabisch Hall Sumy Żółkiew
Położenie na mapie Polski
Urząd miejski3 Rynek Wielki 13 Zamość
Strona internetowa miasta

Zamość - (łac. Zamoscia) nazywany "Perłą Renesansu", "Miastem Arkad" i "Padwą Północy" jest miastem powiatowym położonym w województwie lubelskim. Jest jednym z ważniejszych miast tego województwa. Pod względem liczby ludności zajmuje trzecią pozycję (66 778 mieszk.(2005 r.)) w województwie, pod względem powierzchni siódme miejsce.

Spis treści 1 Geografia 1.1 Położenie 1.2 Wody 1.3 Klimat 1.4 Tereny zielone 1.5 Przyroda 1.6 Struktura powierzchni 2 Historia 3 Historia Żydów w Zamościu 4 Znane osobistości pochodzące z Zamościa 5 Zabytki 5.1 Pomniki 6 Turystyka 7 Kultura i sztuka 7.1 Ośrodki kultury 7.2 Muzea 7.3 Galerie 7.4 Kina 7.5 Biblioteki 8 Obiekty wyznaniowe i religijne 9 Demografia 10 Gospodarka 11 Transport i komunikacja 12 Sport 13 Lokalne media 14 Osiedla 14.1 Budynki wielorodzinne (bloki) 14.2 Budynki jednorodzinne 15 Edukacja 15.1 Szkoły wyższe 15.2 Szkoły ponadgimnazjalne 15.3 Gimnazja 15.4 Szkoły podstawowe 15.5 Pozostałe szkoły 16 Hotele, noclegi 17 Ciekawostki 18 Bibliografia 19 Linki zewnętrzne

[edytuj] Geografia

[edytuj] Położenie

W podziale fizycznogeograficznym Polski J. Kondrackiego, Zamość zaliczany jest do południowej części makroregionu Wyżyna Lubelska, w obrębie obniżonego Padołu Zamojskiego (mezoregion), na wysokości ok. 210 do 220 m n.p.m. Na północ i południe od miasta znajdują się tereny o nieco wyższej wysokości – Działy Grabowieckie i Roztocze.

[edytuj] Wody

Od południowego wschodu w kierunku północnym przez miasto przepływa rzeka Łabuńka, która wpada do Wieprza (a także mniejsze rzeki: Topornica i Czarny Potok). W południowej części Zamościa znajduje się zalew, o powierzchni ok. 18 ha, który powstał w latach 1961-63.

[edytuj] Klimat

Klimat w Zamościu, jak niemal w całej Polsce jest klimatem umiarkowanym, przejściowym. Wyróżnia się jednak większym stopniem kontynentalizmu, na co wskazuje dość wysoka roczna amplituda temperatury – najchłodniejszy miesiąc to styczeń ( -4,4°C), a najcieplejszy - lipiec (+ 17,4°C). Średnia temperatura roczna wynosi ok. 7,2°C. Roczna suma opadów, jakie przeważają w ciepłym półroczu (maj – sierpień), nie przekracza 600 mm.

[edytuj] Tereny zielone

Tereny zielone w mieście to m.in. Park Miejski ze stawem nieopodal Starego Miasta (założony w okresie międzywojennym); Planty po jego północnej i wschodniej stronie oraz tzw. Małpi Gaj, na południe od Starego Miasta. Inne to park w Koszarach przy jednostce wojskowej oraz największy w mieście las komunalny, ciągnący się od zalewu po południową granicę miasta.

[edytuj] Przyroda

Najbliższy rezerwat w okolicach miasta to rezerwat „Hubale”, w którym ochronie podlega suseł perełkowany. W odległości ok. 15 km na południowy zachód od miasta znajduje się Roztoczański Park Narodowy, nieco bliżej na północy rozciąga się Skierbieszowski Park Krajobrazowy.

[edytuj] Struktura powierzchni

Powierzchnia miasta wynosi 30,48 km² (100%) (dane GUS, 2002) , z czego:

• użytki rolne – 12,48 km² (41%):
  • grunty orne – 9,52 km² (31%)
  • sady – 0,31 km² (1%)
  • łąki – 2,57 km² (8%)
  • pastwiska – 0,09 km² (1%)
• lasy – 0,65 km² (2%)
• pozostałe grunty – 17,35 km² (57%).

[edytuj] Historia

XVI wiek

Zamość został założony i prawa miejskie uzyskał w 1580 roku, na mocy przywileju lokacyjnego wystawionego przez kanclerza i hetmana wielkiego koronnego Jana Zamoyskiego. W I Rzeczypospolitej należał do powiatu krasnostawskiego ziemi chełmskiej, województwa ruskiego. W roku 1589 miasto zostało stolicą ziem należących do jego założyciela, zwanych Ordynacją Zamojską. W 1595 roku rozpoczęła tu działalność trzecia w Rzeczpospolitej uczelnia wyższa, Akademia Zamojska.

XVII wiek

XVII wiek był okresem największego i najszybszego rozwoju miasta, co skutkowało dynamicznym wzrostem liczby ludności nie tylko polskiej, ale również Ormian, Żydów czy Greków. Pociągało to za sobą rozbudowę miasta, ze szczególnym uwzględnieniem świątyń wyznań rzymsko-katlickiego, grecko-katolickiego, ormiańskiego, prawosławnego i judaizmu. Wiele drewnianych do tej pory budynków zastępowały murowane, zwłaszcza w przypadku świątyń.

Pomyślny trend wzrostowy został jednak zahamowany przez okres niepokojów wewnętrznych i zewnętrznych nękających Rzeczpospolitą w XVII wieku. W 1648 roku zamojska twierdza była oblegana przez wojska Bohdana Chmielnickiego, który odstąpił po przyjęciu okupu. W czasie potopu w 1656 roku wojska szwedzkie, pomimo długotrwałego oblężenia nie zdobyły miasta.

W tym okresie nastąpił również upadek poziomu kształcenia na Akademii Zamojskiej oraz pogorszenie jej sytuacji i zaniedbanie (1663 rok).

Pod koniec stulecia Zamość zamieszkiwało nieco ponad 2000 osób.

XVIII wiek

Podczas wielkiej wojny północnej Zamość został zajęty przez wojska szwedzkie (1704), a wkrótce także przez wojska saskie (1715 - 1716).

Wśród zamojskiej społeczności ubywało Ormian (zajmowali się głównie handlem), wskutek czego likwidacji uległa ich gmina, a próba reaktywacji jej działalności nie przyniosła skutków.

W połowie tego stulecia przeprowadzono reformy w Akademii Zamojskiej, (wykładał na niej m.in. Stanisław Staszic), ale nie zapobiegło to jej likwidacji w 1784 roku przez Austriaków, którzy zajęli miasto w wyniku I rozbioru (1772).

XIX wiek

W 1809 roku w wyniku kampanii księcia Józefa Poniatowskiego Zamość został przyłączony do Księstwa Warszawskiego, a po kongresie wiedeńskim włączony do Królestwa Polskiego, czyli w skład Rosjii.

W 1821 roku rząd rosyjski odkupił i umocnił miasto w celu stworzenia twierdzy. Dokonano wówczas przebudowy wielu budynków, m.in. na koszary, magazyny, przez co zabudowania utraciły swój pierwotny wygląd.

Twierdza Zamość odegrała dużą rolę w trakcie powstania listopadowego i skapitulowała jako ostatni polski punkt oporu.

W wyniku porażki Rosjan w wojnie krymskiej (1856) i ukazania nieprzydatności punktów oporu podobnych (Sewastopol) do twierdzy zamojskiej, twierdza została skasowana (1866). Dało to jednak początek przestrzennemu rozwojowi miasta, poza jego murami.

Pod koniec tego wieku Zamość liczył ponad 10 000 mieszkańców.

XX wiek

W okresie I wojny światowej do Zamościa doprowadzono linię kolejową (1916).

W grudniu 1918 roku Zamość był miejscem komunistycznej rewolty, która w czasach PRL-u była nazywana powstaniem zamojskim. Została ona stłumiona przez przybyłe z Lublina oddziały wojskowe pod dowództwem majora Lisa-Kuli.

W 1920 roku pod pobliskim Komarowem oraz na przedmieściach Zamościa rozegrała się bitwa, która wraz z bitwą warszawską pozwoliły odeprzeć bolszewików. Dowódcą obrony był major Mikołaj Bołtuć, późniejszy generał i dowódca Grupy Operacyjnej "Wschód" w czasie kampanii wrześniowej.

W 1939 roku Zamojszczyzna była miejscem zaciekłych walk z wojskami niemieckimi, które zakończyły się dzień przed kapitulacją Warszawy. Po zakończeniu wojny obronnej 1939 roku Zamojszczyzna została podzielona pomiędzy Niemcy (większość regionu) a Związek Radziecki (południowo-wschodnia część). W południowo-wschodniej części regionu do dziś pozostały resztki umocnień zwanych linią Mołotowa.

W czasie okupacji niemieckiej na terenie Zamojszczyny miała miejsce masowa akcja eksterminacyjna prowadzona przez Niemców, którzy dążyli do stworzenia tu siatki niemieckiego osadnictwa - jako przyczółka do germanizacji Wschodu. W niemieckich planach używano nazwy Himmlerstadt, która ze względu na to, że wg hitlerowców nie godziło się, aby Hitler nie miał "swojego" miasta, a Himmler posiadał, została zastąpiona przez Pflugstadt (Pflug=pług), która nie została jednak oficjalnie wprowadzona.

Na zamojskiej Rotundzie powstał obóz zagłady, w którym zginęło ponad 8 tysięcy ludzi. Znajdował się tu także obóz jeńców radzieckich, obóz tymczasowy dla wysiedlonych mieszkańców Zamojszczyzny (w tym dla licznych Dzieci Zamojszczyzny) oraz getto. W wyniku wojny i okupacji Zamość stracił ponad 50% mieszkańców, ale samo miasto nie zostało zburzone.

Po wojnie nastąpił dynamiczny rozwój miasta. Rozszerzono jego granice, powstawały liczne, nowe osiedla oraz nowe zakłady przemysłowe, głównie przemysłu spożywczego. W latach 1975-1998 Zamość był stolicą województwa zamojskiego. Po ostatniej zmianie podziału administracyjnego kraju został siedzibą powiatów grodzkiego i ziemskiego w województwie lubelskim.

[edytuj] Historia Żydów w Zamościu

Kahał zamojski powstał w 1588, gdy Jan Zamoyski sprowadził do miasta Żydów sefardyjskich z Włoch, Hiszpanii, Portugalii i Turcji. W XVII wieku zaczęli osiedlać się Żydzi aszkenazyjscy i wkrótce zdobyli przewagę w mieście. W 1684 Marcin Zamoyski potwierdził przywilej Jana Zamoyskiego z 1588 dla gminy żydowskiej. Na przełomie XVIII i XIX wieku silne wpływy miał tutaj nurt oświecenia żydowskiego - Haskala. W końcu XIX wieku zaczął rozprzestrzeniać się chasydyzm. W Zamościu istniała synagogi, 2 domy modlitwy oraz szpital żydowski. W Zamościu żył i tworzył poeta Salomon Ettinger (1799-1855), pisarz Icchak Lejb Perec (1852-1915), urodziła się tu przyszła rewolucjonistka Róża Luksemburg (1870-1919). W roku 1827 mieszkało tu 2874 Żydów, w 1921 - 9383 (49,3% ludności miasta). Przed wojną ukazywało się czasopismo Zamoscer Sztyme. Tuż przed wybuchem wojny mieszkało w Zamościu około 12 000 Żydów. W październiku 1939 roku Niemcy powołali Judenrat, a wiosną 1942 roku - utworzyli getto. Od kwietnia do września 1942 około 4 tys. osób wywieźli do obozu zagłady w Bełżcu. W październiku 1942 - rozstrzelali 500 osób, pozostałe 4 tys. poprzez Izbicę wywieźli także do Bełżca.

[edytuj] Znane osobistości pochodzące z Zamościa

• Józef Epstein
• Marek Grechuta
• Róża Luksemburg
• Wojciech Nomejko
• Witold Paszt
• Icchok Lejb Perec
• Joanna Racewicz
• Moshe Shek (rzeźbiarz ur. 1936)
• Piotr Szewc
• Beata Ścibakówna

[edytuj] Zabytki

Wybitne walory turystyczne Zamościa to: zachowany od czasu powstania układ urbanistyczny, regularny rynek o wymiarach 100 x 100 metrów z ratuszem i tzw. Kamienicami Ormiańskimi (w mieście osiedliła się liczna wspólnota ormiańska), a także fragmenty umocnień obronnych wraz z pochodzącymi z okresu zaboru rosyjskiego nadszańcami.

Pierwszy "Pan na Zamościu" Jan Zamoyski zlecił zaprojektowanie miasta architektowi Bernardo Morando, który nawiązał do koncepcji antropomorficznych. Głową miał być pałac Zamoyskich, kręgosłupem ulica Grodzka, ramiona to ulice poprzeczne. Trzy rynki to organy wewnętrzne. Bastiony to ręce i nogi służące do obrony. Układ ten przetrwał do dzisiaj w stanie praktycznie nie zmienionym. To on stanowi główną atrakcję dla odwiedzających licznie Zamość urbanistów i architektów, jest dowodem jak starano się zrealizować koncepcję miasta idealnego.

Niestety, rosyjski zaborca w 1866 roku wysadził większość umocnień obronnych, które wcześniej poważnie rozbudował. Pozostał jedynie szaniec VII z fragmentem murów oraz dwa nadszańce, dające wyobrażenie o ówczesnych umocnieniach. W jednym z nadszańców władze rosyjskie utworzyły więzienie, w którym był więziony Walerian Łukasiński.

Wśród wielu zbytków na uwagę zasługują:

• barokowy Ratusz, kilkakrotnie przebudowywany, z pięknymi schodami wachlarzowymi z XVIII wieku
• renesansowy Arsenał z I poł. XVII wieku
• Kamienice z podcieniami przy Rynku Wielkim, m. in. :
  • Kamienice Ormiańskie (XVII wiek) z attykami (północna pierzeja Rynku Wielkiego)
  • Kamienice Morandowska II, Szczebrzeska i Turobińska z początku XVII wieku (południowa pierzeja Rynku Wielkiego – ul. S. Staszica)
  • Kamienica Pod Św. Kazimierzem, XVII wiek (wschodnia pierzeja Rynku Wielkiego)
  • Kamienica Linkowska, II połowa XVII wieku (zachodnia pierzeja Rynku Wielkiego)
• renesansowa Katedra pw. Zmartwychwstania Pańskiego i św. Tomasza Apostoła (z końca XVI wieku), w której pod główną nawą znajdują się krypty z trumnami oraz prochami Zamoyskich; przy katedrze stoi dzwonnica, pełniąca funkcję wieży widokowej, w której biją dzwony Jan (największy), Wawrzyniec oraz Tomasz
• barokowy Kościół rektoralny pw. Św. Katarzyny z XVII wieku
• barokowy Kościół Franciszkanów pw. Zwiastowania NMP z XVII wieku
• Kościół pw. Św. Mikołaja (dawna cerkiew unicka) z XVII wieku
• dawny pałac Zamoyskich, z końca XVI wieku, przebudowywany w wieku XVII, XVIII; w XIX wieku w czasie zaborów przekształcony w szpital wojskowy, przez co utracił wyjątkowy wygląd (obecnie sąd)
• dawna Akademia Zamojska (obecnie liceum i szkoła wyższa) z XVII wieku, przebudowana w XVIII i XIX wieku
• dwa nadszańce z XIX wieku oraz Bastion VII (jedyny zachowany z siedmiu jakie powstały na przełomie XVI i XVII wieku)
• dawne Seminarium Duchowne, barokowe, z XVII wieku (obecnie siedziba szkoły wyższej)
• Infułatka, dom dziekanów zamojskich (XVI/XVII wiek), przy katedrze
• dawny klasztor Klarysek z XVII wieku (obecnie remontowany)
• dawny klasztor i szpital Bonifratrów, później zajazd Pod Karpiem (dlatego tzw. Podkarpie)
• Dom Centralny, secesyjny budynek z początku XX wieku, tzw. „Centralka” (nazwa dawnego hotelu w tym budynku)
• Kamienica „Dom Rabina” z połowy XVII wieku
• Dawny szpital kolegiacki, XVIII wiek, obecnie urząd pocztowy
• bramy - można przejść przez:
  • Starą Bramę Lwowską z końca XVI wieku i
  • Nową Bramę Lubelską (XIX wiek)
  • pozostałe to:
  • Nowa Brama Lwowska (XIX wiek)
  • Stara Brama Lubelska (koniec XVI wieku, zamurowana w 1588 roku z rozkazu hetmana Zamoyskiego na pamiątkę zwycięstwa w bitwie pod Byczyną i sprowadzeniu tu jako jeńca arcyksięcia austriackiego Maksymiliana)
  • Stara Brama Szczebrzeska (XVII wiek, przebudowana w XVIII i XIX wieku)

Zachowały się także niektóre, charakterystyczne dla Żydów obiekty, m. in. :

• jatki
• dom kahalny
• mykwa
• dom rabina
• dom modlitwy na rogu ul. Daniłowskiego i Placu Stefanidesa
• dom modlitwy przy ulicy Pereca 8
• synagoga na Nowym Mieście

oraz najwyraźniej przypominająca o ich dawnej obecności w Zamościu

• Synagoga na Starym Mieście.

Synagoga ta została wybudowana w 1620 roku. W drugiej połowie XVII wieku dobudowano dwa parterowe babińce. W XVIII wieku dodano przedsionek łączący synagogę z domem kahalnym. Podczas II wojny światowej Niemcy zdewastowali synagogę, urządzając w jej wnętrzu warsztaty stolarskie. W latach 60-tych XX wieku przeprowadzono prace remontowe, które ukończono w 1967 roku przeznaczając budynek pod bibliotekę. W trakcie remontu odbudowano zniszczony przez Niemców babiniec północny oraz dokonano rekonstrukcji attyki, którą rozebrano jeszcze w XVIII wieku. Obecnie, po przeniesieniu biblioteki publicznej do nowego budynku, działa tu muzeum, które w przyszłości ma zostać przekształcone w Muzeum Żydów Zamościa i Zamojszczyzny.

• Zobacz w głównym artykule: Synagoga w Zamościu

W 1992 r. Stare Miasto w Zamościu stanowiące przykład renesansowej zabudowy miejskiej zostało wpisane na listę Światowego Dziedzictwa Kultury UNESCO.

[edytuj] Pomniki

na Starym Mieście:

• Pomnik Jana Zamoyskiego – przed dawnym Pałacem Zamoyskich
• Pomnik Jana Pawła II – przy katedrze
• Pomnik Dzieci Zamojszczyzny – ul. Akademicka, przy Starej Bramie Lubelskiej
• Pomnik Żołnierzy Armii Krajowej – ul. Partyzantów, za Bastionem VII
• Pomnik-Krzyż Katyń 1940 – koło kościoła Św. Katarzyny

pozostałe:

• Pomnik Jana Pawła II – przy kościele pw. Matki Bożej Królowej Polski
• Pomnik Pamięci Ofiar Faszyzmu „Anioł Śmierci” – ul. Piłsudskiego / ul. Okrzei
• Pomnik 60. rocznicy zakończenia II Wojny Światowej – ul. J. Piłsudskiego (Planty)
• Pomnik Jeńców Radzieckich – ul. Śląska
• Pomnik Żołnierzy Radzieckich – ul. Szwedzka / ul. Topolowa
• Pomnik Żydom Zamościa (lapidarium) – ul. Prosta

[edytuj] Turystyka

Zabytkowe Stare Miasto wpisane na listę Światowego Dziedzictwa Kultury UNESCO oraz pobliski pas wzniesień Roztocze sprawiają, że ważną rolę odgrywa tu turystyka. Dostępnych jest tu wiele obiektów noclegowych i gastronomicznych. Zamość stanowi bazę wypadową na Roztocze. Mieści się tu oddział Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego (na Starym Mieście).

Oprócz zabytkowego Starego Miasta i Rotundy z muzeami oraz galeriami, ciekawa atrakcja miasta to także jedyny w województwie lubelskim (jeden z trzech po wschodniej stronie Wisły, poza Warszawą i Płockiem) Ogród Zoologiczny im. S. Milera.

Na stacji kolejowej bierze początek Szlak Turystyczny im. W. Podobińskiej , który prowadzi przez Roztocze Środkowe: Krasnobrodzki Park Krajobrazowy, Krasnobród, wzniesienie Wapielnia, do Suśca, przy którym znajduje się Park Krajobrazowy Puszczy Solskiej

[edytuj] Kultura i sztuka

W Zamościu działają różne organizacje i instytucje kultury, dzięki którym odbywają się liczne imprezy, związane z teatrem, muzyką, tańcem, folklorem, historią, m. in. :

• Zamojskie Lato Teatralne ze spektaklami na Rynku Wielkim (od roku 1976)
• Międzynarodowy Festiwal Folklorystyczny „Eurofolk”
• festiwal „Jazz na Kresach”, organizowany przez Zamojski Klub Jazzowy im. M. Kosza
• Festiwal Sztuk Intuitywnych „Fortalicje”
• „Szturm Twierdzy Zamość” - jedna z imprez upamiętniająca odparty najazd Tatarów i Kozaków na miasto w 1648 roku, podczas której przedstawiana jest inscenizacja bitwy.

Inne ważne organizacje działające w mieście, związane zwłaszcza z muzyką to Zespół Pieśni i Tańca „Zamojszczyzna” oraz Polska Orkiestra Włościańska im. K. Namysłowskiego. Ponadto w zamojskim kinie „Stylowy”, co roku odbywają się Zamojskie Dni Filmu Religijnego „Sacrofilm”.

[edytuj] Ośrodki kultury

• Zamojski Dom Kultury – ul. Partyzantów 13
• Młodzieżowy Dom Kultury im. K. Makuszyńskiego – ul. Kamienna 20
• Osiedlowy Dom Kultury „Okrąglak” – ul. S. Wyszyńskiego 28a
• Klub Garnizonowy – ul. J. Piłsudskiego 36

[edytuj] Muzea

• Muzeum Zamojskie, w Kamienicach Ormiańskich – ul. Ormiańska 24-30 (obok ratusza, północna pierzeja Rynku Wielkiego)
• Muzeum Barwy i Oręża „Arsenał” – ul. Zamkowa 2, z wystawą plenerową – ul. Podgroble 2
• Muzeum Sakralne Katedry Zamojskiej – ul. Kolegiacka 1
• Muzeum-Synagoga Staromiejska – ul. I. Pereca 14
• Muzeum Martyrologii „Rotunda” – ul. Męczenników Rotundy 1
• Trasa turystyczna w Bastionie VII – ul. W. Łukasińskiego 2

[edytuj] Galerie

• Biuro Wystaw Artystycznych-Galeria Zamojska – ul. S. Staszica 27
• Galeria Fotografii „Ratusz” – ul. Rynek Wielki 13
• Galeria Liceum Plastycznego „Pod Madonną” – ul. Ormiańska 22
• Galeria Młodych „Okrąglak” – ul. S. Wyszyńskiego 28a
• Galeria „Magdeco” – ul. Ormiańska 12

[edytuj] Kina

• Stylowy – ul. J. Piłsudskiego 36
• Padwa (ZDK) – ul. Partyzantów 13

[edytuj] Biblioteki

• Powiatowa i Miejska Biblioteka Publiczna – ul. Kamienna 20 (oraz 6 filii)
• Biblioteka Pedagogiczna – ul. Rynek Wielki 8 / ul. Grodzka
• Biblioteka Garnizonowa – ul. J. Piłsudskiego 36
• Archiwum Państwowe – ul. Hrubieszowska 69a

[edytuj] Obiekty wyznaniowe i religijne

Zamość leży w obrębie diecezji zamojsko-lubaczowskiej. Poza czterema kościołami rzymskokatolickimi na Starym Mieście, znajduje się tu jeszcze siedem parafii (w sumie jedenaście kościołów):

• Pw. Św. Katarzyny – ul. L. Zamenhofa 22 (Stare Miasto)
• Pw. Św. Mikołaja (Redemptoryści) – ul. T. Kościuszki 1 (Stare Miasto)
• Pw. Św. Tomasza i Zmartwychwstania Pańskiego (Katedra) – ul. Kolegiacka 1a (Stare Miasto)
• Pw. Zwiastowania NMP (Franciszkanie) – ul. Staszica 1 (Stare Miasto)
• Pw. Matki Bożej Królowej Polski – ul. S. Wyszyńskiego 5
• Pw. Miłosierdzia Bożego – ul. Hrubieszowska 32 (Os. Słoneczny Stok)
• Pw. Św. Bożej Opatrzności – ul. F. Zawiszy 10 (Os. Karolówka)
• Pw. Św. Brata Alberta – ul. E. Dembowskiego 24
• Pw. Św. Jana Bożego – ul. Wojska Polskiego (Koszary 22)
• Pw. Św. Krzyża – ul. Partyzantów 98 (Nowe Miasto)
• Pw. Św. Michała Archanioła – ul. Wojska Polskiego 2

Dawniej znajdował się w Zamościu również kościół ormiański, w miejscu obecnego hotelu Renesans na Starym Mieście, przy ul. Greckiej. Powstał pod koniec XVI wieku, ale w okresie zaborów (w I połowie XIX wieku) został rozebrany.

Obiekty innych wyznań to:

• Dom Modlitwy Kościoła Adwentystów Dnia Siódmego – ul. Żdanowska 4
• Kościół Ewangelicznych Chrześcijan – ul. R. Traugutta 1b
• Kościół Polskokatolicki pw. Najświętszego Serca Jezusowego i Narodzenia NMP – ul. Odrodzenia 16
• Kościół Zielonoświątkowy – ul. Gminna 32
• Polski Autokefaliczny Kościół Prawosławny pw. Św. Mikołaja Cudotwórcy – ul. M. Bołtucia 28

Wśród cmentarzy, największy, z najstarszymi nagrobkami i pomnikami to

• cmentarz rzymskokatolicki przy ul. Peowiaków.

Pozostałe to:

• cmentarz komunalny – ul. Braterstwa Broni 147
• cmentarz prawosławny i rzymskokatolicki – ul. M. Bołtucia 28
• cmentarz wojenny z II WŚ żołnierzy AK, żołnierzy radzieckich i ludności żydowskiej – ul. Męczenników Rotundy 1 (Rotunda)
• cmentarz Żołnierzy Radzieckich – ul. Szwedzka / ul. Topolowa

Przed II wojną światową znajdował się tu duży cmentarz żydowski. Nowy cmentarz żydowski w Zamościu został założony w 1907 roku. Ostatni znany pochówek odbył się w 1941 roku. Podczas II wojny światowej Niemcy zdewastowali cmentarz. Na powierzchni 0,1 hektara zachowały się fragmenty licznych uszkodzonych nagrobków. W 1950 roku wybudowano lapidarium zwieńczone tablicą z napisem: "Nie zabijaj". Najstarsza zachowana tablica nagrobna pochodzi z 1934 roku.

[edytuj] Demografia

Jeszcze do niedawna liczba mieszkańców miasta rosła, ale w roku 2002 lekko zmalała. Główną tego przyczyną było ujemne saldo migracji, którego nie zrekompensował dodatni przyrost naturalny. Przełom lat siedemdziesiątych i osiemdziesiątych to okres szczególnie szybkiego wzrostu liczby mieszkańców, kiedy to Zamość uzyskał statut miasta wojewódzkiego. Do roku 1982 przyrost naturalny rósł i wynosił 15,46‰, aby w kolejnych latach zacząć stopniowo maleć do 1,69‰ w roku 2004. Saldo migracji do roku 1998 było dodatnie, chociaż jego wartość była wówczas niewielka (+ 84 osoby), ale już w następnym roku, po raz pierwszy od lat pięćdziesiątych XX wieku, zanotowano w Zamościu ujemne saldo migracji, choć też znikome (- 4 osoby). Utrzymujące się w kolejnych latach, już znacznie większe (ujemne) saldo migracji, zdecydowało o spadku liczby zamościan w roku 2002.

• Populacja Zamościa w latach 1975 - 2004:

rok	1975	1980	1985	1990	1995	2000	2002	2004
populacja	39 143	47 476	55 516	61 815	66 534	68 717	66 820	66 747

• Dane o ludności Zamościa (wg GUS, 31.12.2004):

Opis	Ogółem		Kobiety		Mężczyźni
jednostka	osób	%	osób	%	osób	%
populacja	66 747	100	35 073	52,5	31 674	47,5
wiek przedprodukcyjny (0 - 17 lat)	14 623	21,9	7 211	10,8	7 412	11,1
wiek produkcyjny (18 - 65 lat)	43 891	65,8	22 155	33,2	21 736	32,6
wiek poprodukcyjny (powyżej 65 lat)	8 233	12,3	5 707	8,5	2 526	3,8

[edytuj] Gospodarka

Wśród ogółu zatrudnionej ludności większość pracuje w usługach – 75%, natomiast w przemyśle i budownictwie – ok. 21%. Dominują tu małe i średnie przedsiębiorstwa, ale działa także kilka większych zakładów produkcyjnych, wśród których większość to przedsiębiorstwa i zakłady przemysłu spożywczego, co jest związane z dominacją rolnictwa w tym regionie. Są to m. in. :

• Zamojskie Zakłady Zbożowe
• Chłodnia "Mors" (mrożonki)
• Okręgowa Spółdzielnia Mleczarska Krasnystaw – zakład produkcyjny
• Animex-Pasze - wytwórnia pasz
• SipMot (maszyny rolnicze i ich części)
• Black Red White - fabryka mebli
• Spomasz (maszyny i urządzenia przemysłowe)
• Stalprodukt Zamość (ościeżnice, drzwi stalowe)

Jednym z większych przedsiębiorstw jest także Zamojska Korporacja Energetyczna, która jest dystrybutorem energii w części powiatów województw lubelskiego i podkarpackiego – od Włodawy po Przemyśl.

Miasto jest też ważnym ośrodkiem usługowym w południowej części województwa lubelskiego, m.in. dla rolnictwa. Wśród usług dobrze rozwinięta jest tu sieć handlowa:

• hipermarkety: Carrefour (CH Galeria Lwowska) i Hypernova
• supermarkety i markety: Albert (CH Echo), Biedronka (3 markety), Lidl, Nomi (CH Echo), Plus (3 markety), Stokrotka, Mono oraz markety Lux PSS Społem
• centra i domy handlowe, hale targowe:
  • CH Echo, CH Galeria Lwowska, CH Uni
  • DH Agora, DH Hetman, DH Łukasz, DH Tomasz
  • HT Nadszaniec (w zabytkowym nadszańcu przy bastionie VII)

[edytuj] Transport i komunikacja

Zamość stanowi ważny węzeł drogowy o znaczeniu lokalnym w województwie lubelskim. Przebiegają tędy drogi krajowe:

• 17 E372 Warszawa – Lublin – Zamość (obwodnica) – Hrebenne (przejście graniczne), poza granicą prowadzi do Lwowa
• 74 Sulejów k. Piotrkowa Tryb. – Kielce – Kraśnik – Zamość – Zosin (przejście graniczne)

oraz zbiegają się tu 3 drogi wojewódzkie:

• 837 Zamość – Żółkiewka (kierunek Kraśnik)
• 843 Zamość – Chełm
• 849 Zamość – Józefów – Wola Obszańska

Przez miasto przebiegają także dwie linie kolejowe:

• normalna, na wschód do Hrubieszowa, na zachód do Szczebrzeszyna, Biłgoraja, Stalowej Woli
• Linia Hutnicza Szerokotorowa (siedziba spółki mieści się w Zamościu, a lokomotywownia „Bortatycze” za miejscowością Chyża k. Zamościa)

Zamość posiada połączenia kolejowe i autobusowe (PKS i przewoźnicy prywatni) zapewniające bezpośredni dojazd do niektórych, odległych miast w kraju (m.in. Białystok, Bydgoszcz, Gorzów Wlkp., Katowice, Kielce, Kraków, Łódź, Toruń, Warszawa, Wrocław).

Funkcjonuje tu także komunikacja miejska (Miejski Zakład Komunikacji), która obsługuje 30 linii.

W miejscowości Mokre (przy granicach miasta) znajduje się również lotnisko sportowe Aeroklubu Ziemi Zamojskiej, w którym można skorzystać z lotów turystycznych m. in. nad Zamościem.

Ostatnio udostępniono również ścieżki rowerowe m.in. wzdłuż ulic Lipskiej, Śląskiej, Dzieci Zamojszczyzny, Piłsudskiego, Legionów (obwodnica), Sikorskiego oraz Kamiennej.

[edytuj] Sport

Najwięcej obiektów sportowych znajduje się w Zamościu w Ośrodku Sportu i Rekreacji przy ul. Królowej Jadwigi 8. Są tam dostępne:

• stadion z nową bieżnią
• hale sportowe (duża i mniejsza)
• baseny odkryte
• strzelnica dla łuczników
• siłownia

• pływalnie i kąpieliska:
  • baseny odkryte – ul. Królowej Jadwigi 8 (OSiR)
  • basen kryty – ul. Królowej Jadwigi 14 (OR-W Duet)
  • Kryta Pływalnia – ul. J. Zamoyskiego 62a
  • zalew (kąpielisko) – ul. Męczenników Rotundy (na południe od Rotundy)

• korty tenisowe:
  • ul. Studzienna, obok parku miejskiego (KT Return)
  • ul. Królowej Jadwigi 14 (OR-W Duet)

• boiska i stadiony:
  • stadion w Ośrodku Sportu i Rekreacji – ul. Królowej Jadwigi 8
  • boisko – ul. Królowej Jadwigi (za OR-W Duet)
  • boisko – ul. Studzienna, obok parku miejskiego i kortów KT Return
  • boisko – ul. Męczenników Rotundy (na zachód od Rotundy)

• skate parki:
  • ul. Promienna (nad Łabuńką)
  • ul. Oboźna (Os. Orzeszkowej, nad Łabuńką)
  • ul. Lwowska (przy szkole podst. nr 2)

• kluby sportowe:
  • KS Hetman Zamość – piłka nożna
  • ASB Hetman – boks
  • KT Return – tenis
  • KS Agros – lekkoatletyka, kolarstwo, łucznictwo
  • ZKK Kyokushin – karate
  • Zamojski Klub Karate Tradycyjnego

oraz wiele szkolnych klubów ( m. in. UKS Orka – pływanie)

Jedną z większych imprez sportowych, jakie odbywają się w Zamościu jest m. in. Bieg Pamięci Dzieci Zamojszczyzny, składający się z czterech etapów (trzy poza Zamościem: Zamość – Zwierzyniec, Zwierzyniec – Krasnobród, Krasnobród – Zamość oraz jeden w Zamościu).

[edytuj] Lokalne media

• prasa
  • Tygodnik Zamojski
  • Kronika Tygodnia
  • Zamojski Kwartalnik Kulturalny
• radio
  • Katolickie Radio Zamość
  • Radio Eska Zamość
• telewizja
  • Zamojska Telewizja Kablowa (Mulitimedia Polska)

[edytuj] Osiedla

[edytuj] Budynki wielorodzinne (bloki)

• Os. Bohaterów Monte Cassino – ulice Bohaterów Monte Cassino i Infułacka (1)
• Os. Brzozowa – ulice Brzozowa, Szwedzka, Lubelska (2)
• Os. Energetyk – ul. Sikorskiego (3)
• Os. Kilińskiego – ulice Kilińskiego, Kamienna, Redutowa, Piłsudskiego(4)
• Os. Konopnickiej (5)
• Os. Małe Ciche – ul. Hrubieszowska (6)
• Os. Młyńska – ulice Młyńska, Nowy Świat, Poprzeczna (7)
• Os. Orzeszkowej – ulice Orzeszkowej, Oboźna, Ciepła, Piłsudskiego (8)
• Os. Partyzantów (9)
• Os. Planty – ul. Peowiaków (10); jedno z najstarszych osiedli
• Os. Reymonta – ulice Wiejska, Wspólna, Wąska (11)
• Os. Słoneczny Stok – ulice Hrubieszowska, Gminna, Reja, Polna, Listopadowa, Lwowska (12)
• Os. Wojska Polskiego – ulice Wojska Polskiego, Bema, Poniatowskiego, Dąbrowskiego, Wybickiego (13)
• Os. Zakole (14)

• Os. Zamoyskiego – ulice Zamoyskiego i Wyszyńskiego (15)

[edytuj] Budynki jednorodzinne

• Os. Błonie (16)
• Os. Janowice Duże (17)
• Os. Karolówka (18)
• Os. Majdan (19)
• Os. Podgroble (20)
• Os. Powiatowa (21)
• Os. Promyk (22)
• Os. Rataja (23)
• Os. Świętego Piątka (24)
• Os. Wiśniowa (25)
• Os. Zamczysko (26)

[edytuj] Edukacja

[edytuj] Szkoły wyższe

• Akademia Rolnicza w Lublinie - Instytut Nauk Rolniczych – ul. Szczebrzeska 102
• Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa – ul. Akademicka 8, ul. Hrubieszowska 24, ul. J. Zamoyskiego 64
• Zespół Kolegiów Nauczycielskich – ul. H. Sienkiewicza 5
• Wyższa Szkoła Humanistyczno-Ekonomiczna – ul. J. Piłsudskiego 36/8 (Koszary 8)
• Wyższa Szkoła Zarządzania i Administracji – ul. Akademicka 4, ul. H. Sienkiewicza 22a

[edytuj] Szkoły ponadgimnazjalne

• I Liceum Ogólnokształcące im. J. Zamoyskiego – ul. Akademicka 8
• II Liceum Ogólnokształcące im. M. Konopnickiej – ul. Partyzantów 68
• III Liceum Ogólnokształcące im. C. K. Norwida – ul. J. Kilińskiego 15
• Liceum Plastyczne im. B. Morando – ul. I. Pereca 17

• Zespół Szkół im. Unii Europejskiej – ul. J. Piłsudskiego 36/14 (Koszary 14)
• Prywatne Liceum Ogólnokształcące – ul. Krasnobrodzka 22a

• Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych nr 1 im. O. Lange (d.ekonomik) – ul. W. Łukasińskiego 8
• Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych nr 2 im. T. Kościuszki (d.mechanik) – ul. Szczebrzeska 41
• Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych nr 3 im. Armii Krajowej (d.elektryk) – ul. J. Zamoyskiego 62
• Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych nr 4 im. Dzieci Zamojszczyzny (d.budowlanka) – ul. J. Piłsudskiego 65
• Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych nr 5 im. J. Piłsudskiego (d.rolniczak) – ul. Szczebrzeska 102

[edytuj] Gimnazja

• Nr 1 im. A. Mickiewicza – ul. Partyzantów 14
• Nr 2 im. XVI Ordynata J. Zamoyskiego – ul. Lwowska 15
• Nr 3 im. Jana Pawła II – ul. E. Orzeszkowej 41
• Nr 4 im. S. Wyszyńskiego – ul J. Zamoyskiego 4
• Nr 5 im. Sybiraków – ul. B. Prusa 10
• Nr 6 im. Królowej Św. Jadwigi – ul. Kalinowa 5a
• Nr 7 im. Polskich Noblistów – ul. Peowiaków 30a (Zespół Szkół nr 1)

• Katolickie Gimnazjum im. Św. Ojca Pio – ul. W. Sikorskiego 11
• Gimnazjum Społeczne – ul. J. Piłsudskiego 36/15 (Koszary 15)

[edytuj] Szkoły podstawowe

• Nr 2 im. H. Sienkiewicza – ul. Lwowska 15
• Nr 3 im. E. Orzeszkowej – ul. E. Orzeszkowej 41
• Nr 4 im. Stefana Batorego – ul J. Zamoyskiego 4
• Nr 6 im. Sz. Szymonowica – ul. Orla 5
• Nr 7 z oddziałami integracyjnymi – ul. H. Sienkiewicza 5
• Nr 8 im. Orląt Lwowskich – ul. B. Prusa 10
• Nr 9 im. T. Kościuszki – ul. Kalinowa 5a
• Nr 10 im. W. Łukasińskiego – ul. Peowiaków 30a (Zespół Szkół Nr 1)

• Katolicka Szkoła Podstawowa im. Św. Ojca Pio – ul. W. Sikorskiego 11
• Społeczna Szkoła Podstawowa – Piłsudskiego 36/9 (Koszary 9)

[edytuj] Pozostałe szkoły

• Specjalny Ośrodek Szkolno-Wychowawczy (specjalna szkoła podst., specjalne gimnazjum, specjalna zasadnicza szkoła zawodowa) – ul. Śląska 45a
• Państwowa Szkoła Muzyczna I i II Stopnia im. K. Szymanowskiego – ul. I. Pereca 2

[edytuj] Hotele, noclegi

Zamość posiada dobrą bazę noclegową, dostosowaną zarówno do potrzeb wymagającego turysty indywidualnego, jak i turystyki zorganizowanej. Więcej:

Informacja o noclegach na stronie Urzędu Miasta

[edytuj] Ciekawostki

• W latach 1922 – 1935 w Zamościu mieszkał poeta Bolesław Leśmian, który pracował tu jako rejent w sądzie. Przy ul. S. Żeromskiego 3 (tzw. „Centralka”) można zauważyć tablicę upamiętniającą jego obecność w Zamościu.
• Na początku II wojny światowej, od września do listopada 1939 roku, w kościele pw. Św. Katarzyny przechowywany był przed Niemcami obraz Jana Matejki „Hołd pruski”, który przywieziono tu z Krakowa, dokąd trafił z powrotem.
• W Zamościu przy ul. J. Piłsudskiego „wznosi się” w powietrze samolot TS-11 Iskra! Znajduje się przy wjeździe do Koszar przy jednostce wojskowej, w jakiej do 1995 roku działała Techniczna Szkoła Wojsk Lotniczych. Obecnie mieści się tu 3. Zamojska Brygada Obrony Terytorialnej w obrębie Śląskiego Okręgu Wojskowego. Zajmuje ona miejsce koszar, jakie powstały na początku XX wieku dla wojsk rosyjskich. Przed jednostką, między ulicą Piłsudskiego a jej zamkniętym terenem, rozmieszczone są tu regularnie budynki, jakie początkowo przeznaczone były dla rodzin pracowników wojska oraz tereny zielone (park), jedne z większych w mieście.
• Kręcono tu film „Przypadek Pekosińskiego” o Bronisławie Pekosińskim, wyjątkowym mieszkańcu Zamościa, który zagrał w nim siebie samego.

[edytuj] Bibliografia

• Kowalczyk J., 1995, Zamość. Przewodnik, Zamojski Ośrodek Informacji Turystycznej, Zamość, ss.192.

[edytuj] Linki zewnętrzne

• Oficjalna strona miasta
• Widok z kamery na Rynek Wielki i Ratusz
• Zamość zadziwia - portal oraz katalog zamojskich stron www
• zamosc24.pl wszystko w jednym miejscu
• Portal zamojskie.info
• Portal zamojszczyzna.pl
• Serwis o Zamościu i jego okolicach, nowości i dużo zdjęć
  • Atrakcje turystyczne
  • Cmentarz żydowski
  • Muzeum Zamojskie
  • Portal roztocze.info
  • Roztocze Online
  • Synagogi w Zamościu
  • Wołyńskie Muzeum Krajoznawcze w Łucku (Ukraina)

• Mapy i zdjęcia satelitarne
  • Zdjęcie satelitarne w Google maps