Armia Krajowa

Z Wikipedii

Ten artykuł jest częścią serii: Polskie Państwo Podziemne Historia Polski

Armia Krajowa (AK) – zakonspirowana siła zbrojna polskiego podziemia w czasach II wojny światowej, działająca pod okupacją niemiecką i radziecką na obszarze państwa polskiego w granicach sprzed 1 września 1939 oraz poza nimi. Była najsilniejszą i najlepiej zorganizowaną armią podziemną z działających w tamtym czasie w Europie.

Kryptonimy: Polski Związek Powstańczy (PZP), Siły Zbrojne w Kraju (SZK).

Spis treści 1 Rodowód 2 Komendanci AK 3 Struktura 4 Odtwarzanie Sił Zbrojnych w ramach Akcji "Burza" 5 Zobacz też 6 Linki zewnętrzne

[edytuj] Rodowód

• 27 września 1939 – powołanie Służby Zwycięstwu Polski,
• 13 listopada 1939 – przemianowanie w Związek Walki Zbrojnej,
• 14 lutego 1942 – przemianowanie rozkazem Naczelnego Wodza Polskich Sił Zbrojnych, gen. Władysława Sikorskiego na Armię Krajową.
• 19 stycznia 1945 rozwiązanie AK.

Wywodziła się z Związku Walki Zbrojnej i Polskiego Związku Powstańczego, ale w skład jej weszło wiele mniejszych organizacji np.:

• Narodowa Organizacja Wojskowa – od 1942 (częściowo),
• Konfederacja Narodu – od sierpnia 1943,
• Narodowe Siły Zbrojne – od 1944 (częściowo),
• Bataliony Chłopskie (częściowo),
• Gwardia Ludowa Polskiej Partii Socjalistycznej – od 1943.

Głównym jej zadaniem było prowadzenie oporu zbrojnego przeciwko okupantowi hitlerowskiemu i przygotowanie mającego wybuchnąć w sposobnej chwili ogólnokrajowego powstania.

Składała się z siedmiu oddziałów: Organizacyjnego, Informacyjno-Wywiadowczego, Operacyjno-Szkoleniowego, Kwatermistrzostwa, Łączności, Biura Informacji i Propagandy oraz Finansowego, miała też własnych duszpasterzy. Jako odrębną jednostkę utworzono w styczniu 1943 Kedyw, przeprowadzający akcje dywersyjne i specjalne.

W momencie maksymalnej zdolności bojowej (lato 1943) siły AK liczyły ok. 380 tys. osób, w tym 10 tys. oficerów. Kadrę oficerską sprzed wojny uzupełniano absolwentami tajnych kursów oraz przerzucanymi do kraju cichociemnymi.

AK zaopatrywała się w sprzęt na drodze akcji bojowych (wyposażenie niemieckie) i własnej produkcji.

Straty w walce: około 100 tys. poległych, 50 tys. wywiezionych do ZSRR i uwięzionych.

Po zakończeniu wojny część akowców odmówiła dokonania demobilizacji i kontynuowała walkę w ramach Delegatury Sił Zbrojnych, Ruchu Oporu Armii Krajowej, Zrzeszenia Wolność i Niezawisłość, Konspiracyjnego Wojska Polskiego, Narodowej Organizacji Wojskowej, Narodowych Sił Zbrojnych, Wielkopolskiej Samodzielnej Grupy Operacyjnej "Warta" i innych. Masowe ich prześladowania trwały przez cały okres stalinowski.

[edytuj] Komendanci AK

Komendant AK podlegał Naczelnemu Wodzowi Polskich Sił Zbrojnych na obczyźnie. Funkcję tę pełnili:

1. od 14 lutego 1942 do aresztowania 30 czerwca 1943 – gen. Stefan Rowecki "Grot"
2. od 30 czerwca 1943 do upadku powstania warszawskiego 2 października 1944 – gen. Tadeusz Komorowski "Bór"
3. od 2 października 1944 do rozwiązania AK 19 stycznia 1945 – gen. Leopold Okulicki "Niedźwiadek"

[edytuj] Struktura

Organizacja terenowa dzieliła się na obszary (białostocki, lwowski, warszawski prawo- i lewobrzeżny oraz zachodni), oraz samodzielne okręgi dla większych miast. Mniejszymi jednostkami były podokręgi, obwody i inspektoraty. AK miała też struktury na Węgrzech i w Berlinie.
Na początku 1944 struktura AK przedstawiała się następująco:

• Obszar Warszawski
  • • kryptonim: "Cegielnia", "Woda", "Rzeka"
    • Komendant: płk Albin Skroczyński "Łaszcz"
  • Podokręg Wschodni
    • kryptonim: "Struga", "Krynica", "Gorzelnia"
    • Komendant: płk Hieronim Suszczyński "Szeliga"
  • Podokręg Zachodni
    • kryptonim: "Hallerowo", "Hajduki", "Cukrownia"
    • Komendant: płk Franciszek Jachieć "Roman"
  • Podokręg Północny
    • kryptonim: "Olsztyn", "Tuchola", "Królewiec", "Garbarnia"
    • Komendant ppłk Zygmunt Marszewski "Kazimierz"

• Obszar Południowo-Wschodni
  • • kryptonim: "Lux", "Lutnia", "Orzech"
    • Komendant: płk Wł. Filipkowski "Janka"
  • Okręg Lwów
    • kryptonim: "Dukat", "Lira", "Promień"
    • Komendant: płk Stefan Czerwiński "Luśnia"
  • Okręg Stanisławów
    • kryptonim: "Karaś", "Struga", "Światła"
    • Komendant: kpt. Władysław Herman "Żuraw"
  • Okręg Tarnopol
    • kryptonim: "Komar", "Tarcza", "Ton"
    • Komendant: mjr Bronisław Zawadzki

• Obszar Zachodni
  • • kryptonim: "Zamek"
    • Komendant: płk Zygmunt Miłkowski "Denhoff"
  • Okręg Pomorze
    • kryptonim: "Borówki", "Pomnik"
    • Komendant: płk Janusz Pałubicki "Piorun"
  • Okręg Poznań
    • kryptonim: "Pałac", "Parcela"
    • Komendant: płk Henryk Kowalówka

• Okręg samodzielny Wilno
  • • kryptonim "Miód", "Wiano"
    • Komendant płk Aleksander Krzyżanowski "Wilk"
  • Podokręg Litwa Kowieńska

• Okręg samodzielny Nowogródek
  • • kryptonim: "Cyranka", "Nów"
    • Komendant: ppłk Janusz Szlaski "Borsuk"

• Okręg samodzielny Warszawa
  • • kryptonim: "Drapacz" "Przystań" "Wydra" "Prom"
    • Komendant: płk dypl. Antoni Chruściel "Monter"

• Okręg samodzielny Polesie
  • • kryptonim: "Kwadra", "Twierdza", "Żuraw"
    • Komendant: płk Henryk Krajewski "Leśny"

• Okręg samodzielny Wołyń
  • • kryptonim: "Hreczka", "Konopie"
    • Komendant: płk Kazimierz Bąbiński "Luboń"

• Okręg samodzielny Białystok
  • • kryptonim: "Lin", "Czapla", "Pełnia"
    • Komendant: płk Władysław Liniarski "Mścisław"

• Okręg samodzielny Lublin
  • • kryptonim: "Len", "Salon", "Żyto"
    • Komendant: płk Kazimierz Tumidajski "Marcin"

• Okręg samodzielny Kraków AK
  • • kryptonim: "Gobelin", "Godło", "Muzeum"
    • Komendanci (kolejno): płk dypl. Julian Filipowicz "Róg", płk dypl. Zygmunt Miłkowski "Wrzos", płk dypl. Józef Spychalski "Luty", ppłk dypl. Wojciech Wayda "Odwet", płk dypl. Edward Godlewski "Garda", płk Przemysław Nakoniecznikoff-Klukowski "Kruk II"

• Okręg samodzielny Śląsk AK
  • • kryptonim: "Kilof","Komin", "Kuźnia, "Serce"
    • Komendanci (kolejno): ppor. Józef Korol "Hajducki", "Starosta", ppor. Józef Szmechta "Hutnik", ppłk Henryk Kowalówka "Topola", ppłk dypl. Paweł Zagórowski "Maciej", mjr dypl.(od maja 1944 ppłk dypl.) Zygmunt Janke "Zygmunt"

• Okręg samodzielny Kielce-Radom
  • • kryptonim: "Jodła", "Rolnik"
    • Komendant płk Jan Zientarski "Mieczysław"

• Okręg samodzielny Łódź
  • • kryptonim: "Arka", "Barka", "Łania"
    • Komendant: płk Michał Stempkowski "Grzegorz"

[edytuj] Odtwarzanie Sił Zbrojnych w ramach Akcji "Burza"

Zobacz też: Akcja "Burza"

Wielka Jednostka	Okręg odtwarzający	Skład dywizji
2 Dywizja Piechoty Legionów AK "Pogoń"	Okręg Radom-Kielce	2 Pułk Piechoty Legionów
		3 Pułk Piechoty Legionów
		4 Pułk Piechoty Legionów
3 Dywizja Piechoty Legionów AK	Okręg Lublin	7. pułk piechoty
		8. pułk piechoty
		9. pułk piechoty
5 Dywizja Piechoty AK "Dzieci Lwowskich"	Okręg Lwów	19. pułk piechoty
		26. pułk piechoty
		40 Pułk Piechoty Dzieci Lwowskich
		14. pułk ułanów
6 Dywizja Piechoty AK "Odwet"	Okręg Kraków	12 pułk piechoty
		16. pułk piechoty
7 Dywizja Piechoty AK "Orzeł"	Okręg Radom-Kielce (Łódź)	25. pułk piechoty
		27. pułk piechoty
		74 pułk piechoty
8 Dywizja Piechoty AK im. Romualda Traugutta	Podokręg Warszawa Wschód	13. pułk piechoty
		21. pułk piechoty
		22. pułk piechoty
		32. pułk piechoty
		7. pułk ułanów
9 Dywizja Piechoty AK	Okręg Lublin	34. pułk piechoty
		35. pułk piechoty
10 Dywizja Piechoty AK im. Macieja Rataja	Okręg Łódź
11 Karpacka Dywizja Piechoty AK	Obszar Lwów Podokręg Stanisławów	48. pułk piechoty
		53. pułk piechoty
12 Dywizja Piechoty AK	Obszar Lwów Podokręg Tarnopol	51. pułk piechoty
		52 pułk piechoty
21. Dywizja Piechoty AK	Okręg Kraków	1 Pułk Strzelców Podhalańskich
22 Dywizja Piechoty AK "Jarosławska"	Okręg Kraków Podokręg Rzeszów	38. pułk piechoty
		39. pułk piechoty
24. Dywizja Piechoty AK "Rzeszowska"	Okręg Kraków Podokręg Rzeszów	17. pułk piechoty
25. Dywizja Piechoty AK	Okręg Łódź
26. Dywizja Piechoty AK	Okręg Łódź	10. pułk piechoty
		18. pułk piechoty
		37. pułk piechoty
27 Wołyńska Dywizja Piechoty	Okręg Wołyń AK	23. pułk piechoty
		24. pułk piechoty
		43. pułk piechoty
		45. pułk piechoty
		50. Pułk Piechoty
		19. pułk ułanów
		21. pułk ułanów
28 Dywizja Piechoty AK im. Stefana Okrzei	Okręg Radom-Kielce (Warszawa Wschód)	15. pułk piechoty
		72. pułk piechoty
		1. pułk szwoleżerów
29. Dywizja Piechoty AK	Okręg Białystok	33. pułk piechoty
		41. pułk piechoty
		42. pułk piechoty
		9. pułk strzelców konnych
30 Dywizja Piechoty AK	Okręg Polesie	82. pułk piechoty
		84. pułk piechoty
106 Dywizja Piechoty AK	Okręg Kraków	112. pułk piechoty "Ziemi Miechowskiej"
		116. pułk piechoty "Ziemi Olkuskiej"
		120. pułk piechoty "Ziemi Pińczowskiej"
Krakowska Brygada Kawalerii Zmotoryzowanej AK	Okręg Kraków	5. Pułk Strzelców Podhalańskich
		6. pułk strzelców pieszych
		8. pułk ułanów
Zgrupowanie Okręgu AK Nowogródek	Okręg Nowogródek	23. pułk ułanów
		27. pułk ułanów
		77. Pułk Piechoty AK
		78. Pułk Piechoty AK
		85 pułk piechoty

• Kielecki Korpus AK od 10 lipca do 26 sierpnia
  • 2. DP, 7. DP, 25. pp, 72. pp
• Warszawski Korpus AK od 20 września
  • 8. DP, 10. DP, 28. DP

[edytuj] Zobacz też

• August Emil "Nil" Fieldorf
• Fundacja Archiwum i Muzeum Pomorskie Armii Krajowej oraz Wojskowej Służby Polek w Toruniu
• Wiersz Kazimierza Wierzyńskiego Na rozwiązanie Armii Krajowej

[edytuj] Linki zewnętrzne

• Armia Krajowa
• Strona Whatfora - wiele informacji o AK
• Koło byłych żołnierzy Armii Krajowej - Oddział Londyn
• Muzeum Powstania Warszawskiego