Pismo wzorcowe
Z Wikipedii
Nazwa chińska | |
Hanyu Pinyin | kǎishū |
Wade-Giles | kai-shu |
Spolszczenia | Pismo wzorcowe, zanormalizowane, standardowe |
Znaki trad. | 楷書 |
Znaki upr. | 楷书 |
Pismo wzorcowe (jap. kaisho) - to licząca ok. 1300 lat i używana obecnie kaligraficzna odmiana pisma chińskiego, wypracowana ok. VII wieku za rządów dynastii Tang. Pod względem popularności w publikacjach drukowanych, ustępuje jedynie opracowanej na potrzeby drukarstwa czcionce Songti.
Pismo wzorcowe jest używane także w Korei Południowej (jako Hancha) oraz Japonii (Kanji), gdzie jest znane pod nazwą kaisho. Jego inne chińskie nazwy to prawidłowe [pismo] wzorcowe (正楷), pismo prawdziwe (真書) lub pismo prawidłowe (正書). Używane na Tajwanie znaki alfabetu Zhuyin również są pisane w stylu wzorcowym.
Znaki pisma wzorcowego większe niż 5 cm nazywane są dużym pismem wzorcowym (大楷), podczas gdy te mniejsze do 2 cm pismem małym (小楷). Znaki o rozmiarach 2-5 cm to pismo średnie (中楷).
[edytuj] Zasady kaligraficzne
Znakiem, na którym uczniowie poznają podstawowe zasady pisma wzorcowego jest yong (永, wieczny). Tzw. Osiem Zasad Znaku Yong (chiń. 永字八法, pinyin: Yǒngzì Bā Fǎ) to podstawa dalekowschodniej kaligrafii. Zasady te są znane w Japonii jako Eiji Happō (jap.: えいじはっぽう), w Korei - jako Yeongjapalbeop (kor.: 영자팔법), a w Wietnamie - jako Vĩnh Tự Bát Pháp (także jako Tám Phương Pháp về Chữ Vĩnh).
Zasady obejmują pisownię ośmiu podstawowych kresek tego znaku, zarazem - osiem podstawowych cegiełek pisma wzrocowego. Uważa się, że ich ciągłe ćwiczenie pozwala udoskonalić piękno pisanych odręcznie znaków. Poświęcono im dwa traktaty:
- Pochwała Ośmiu Zasad Znaku "Yong" (永字八法頌) Liu Zongyuana (柳宗元) z czasów dynastii Tang.
- Objaśnienie Ośmiu Zasad Znaku "Yong" (永字八法解) Li Puguanga (李溥光) z czasów dynastii Yuan. Li poszczególnym kreskom nadał dwusylabowe, metaforyczne nazwy.
Oto poszczególne kreski oraz zasady ich kreślenia (według kolejności pisania):
- Cè (側), czyli "Ubocze"
- Znana także jako Diǎn (點), czyli "kropka"
- Nazwa Li Puguanga: Guài Shí (怪石), czyli "Dziwny Kamień"
- Z góry i lewa na dół, do prawa
- Lè (勒), czyli "Lejce"
- Znana także jako Héng (橫), czyli "Poziom"
- Nazwa Li Puguanga: Yù Àn (玉案), czyli "Jadietowy stół"
- Prosta pozioma linia
- Nǔ (弩 lub 努), czyli "Kusza"
- Nazwa Li Puguanga: Tiězhù (鐵柱), czyli "Żelazny filar"
- Znana także jako Tiěchǔ (鐵杵), czyli "Żelazny kostur"
- Prosta pionowa linia
- Tī (剔), czyli "Wystrzał"
- Znana także jako Lì (趯), czyli "Skok"
- Powszechnie znana jako Gou (鉤), czyli "Hak"
- Nazwa Li Puguanga: Xiāzhuǎ (蟹爪), czyli "Kleszcz kraba"
- Haczyk zakrzywiony w lewą stronę
- Cè (策), czyli "Bicz"
- Znana także jako Tiāo (挑), czyli "Podskok"
- Nazwa Li Puguanga: Hǔyá (虎牙), czyli "Ząb Tygrysa"
- Pozioma linia zwężająca się ku końcowi i begnąca do góry w prawo
- Lüè (掠), czli "Passing lightly"
- Znana także jako Piě (撇), czyli "Skos"
- Nazwa Li Puguanga: Xījiǎo (犀角), czyli "Róg Nosorożca"
- Długa, lekko zakrzywiona linia biegnąca w lewo i w dół
- Zhuó (啄), czyli "Dziobnięcie"
- Znana także jako Duǎn Piě (短撇), czyli "Krótki skos"
- Nazwa Li Puguanga: Niǎo Zhuó (鳥啄), czyli "Dzibonięcie ptaka"
- Krótka linia biegnąca w lewo i w dół
- Zhé (磔), czyli "Rozczłonkowanie"
- Znana także jako Nà (捺), czyli "Nacisk", lub Pō (波), czyli "Fala"
- Nazwa Li Puguanga: Jīndāo (金刀), czyli "Złota Szabla"
- Linia na dół w prawo, poszerzająca się na końcu, przez co przyjmuje charakterystyczny kształt chińskiej szabli, dao (stąd nazwa "Rozłczonkowanie")
Kreski te mają różnorakie modyfikacje. Istnieją również inne odmiany kresek.
[edytuj] Historia
Początki pisma wzrocowego sięgają V wieku, okresu Południowych i Północnych Dynastii. Style pisma z tej epoki nazywane są [pismem] wzorcowym z [państwa] Wei (魏楷 Weikai). Według niektórych badaczy pismo to wywodzi się z pisma bieżącego, według innych - z pisma kancelaryjnego.
Najbardziej znani kaligrafowie z dynastii Tang, których prace stały wzorem dla następnych to:
- Czterej Wielcy Kaligrafowie z wczesnej dynastii Tang (初唐四大家):
- Ouyang Xun (歐陽詢)
- Yu Shinan (虞世南)
- Chu Suiliang (褚遂良)
- Xue Ji (薛稷)
- "Yan-Liu" (“顏柳”)
- Yan Zhenqing (顏真卿)
- Liu Gongquan (柳公權)
Za najbardziej znane zabytki pisma wzrocowego uchodzą:
- Zapiski rzeźbiarskie Yao Boduo (姚伯多造像記) z epoki Południowych i Północnych Dynastii
- Stela generała Guangwu (廣武將軍碑) z epoki Południowych i Północnych Dynastii
- Stela ze świątyni Longzang (龍藏寺碑) z czasów dynastii Sui
- Nekrolog z grobowca Sui Xiaoci (蘇孝慈墓誌) z czasów dynastii Sui
- Nekrolog z grobowca pięknej Tong (董美人墓誌) z czasów dynastii Sui
Powstanie pisma chińskiego • Napisy na kościach wróżebnych • Napisy na brązach • Pismo wielkopieczęciowe • Pismo małopieczęciowe • Pismo kancelaryjne • Pismo trawiaste • Pismo bieżące • Pismo wzorcowe • Nushu
W innych krajach
Wietnam • Korea • Japonia • Liao (X-XIIw.) • Jin (XII-XII w.) • Xixia (XI-XIV w.)
Współczesne odmiany
Pismo tradycyjne • Pismo uproszczone