Max Born
Z Wikipedii
Max Born (ur. 11 grudnia 1882 we Wrocławiu, zm. 5 stycznia 1970 w Getyndze) – niemiecki matematyk i fizyk. Jedyny syn Gustava Borna i Margarete Kauffmann, dziadek australijskiej piosenkarki i aktorki Olivii Newton – John. Urodził się i wychował we Wrocławiu. Jego matka była Żydówką.
Po ukończeniu Gimnazjum Księcia Wilhelma studiował kolejno na uniwersytetach w Wrocławiu, Heidelbergu i Zurychu. W tym czasie zetknął się z takimi naukowcami jak Felix Klein, David Hilbert, Hermann Minkowski, Carle Runge, Karl Schwarzschild, czy Woldemar Voigt.
W 1909 został wykładowcą uniwersytetu w Getyndze, skąd w 1912 przeniósł się do Uniwersytetu Chicagowskiego. W 1919, po okresie służby wojskowej w armii niemieckiej, został profesorem uniwersytetu we Frankfurcie nad Menem, później, w roku 1921, w Getyndze. Sformułował w tym czasie standardową obecnie interpretację kwadratu funkcji falowej (ψ*ψ) w równaniu Schrödingera jako gęstości prawdopodobieństwa znalezienia cząstki, za co w 1954 roku otrzymał Nagrodę Nobla. Z powodu antysemickiej polityki rządu wyjechał w 1933 roku do Cambridge, skąd w 1936 przeniósł się do Uniwersytetu w Edynburgu. Wykładał tam do 1953 roku.
To właśnie w liście do Borna jego przyjaciel Albert Einstein uczynił swą słynną uwagę dotyczącą mechaniki kwantowej, zawierającą się w stwierdzeniu Bóg nie gra w kości.
Po II wojnie światowej Max i Hedwig Bornowie powrócili do Niemiec, ale ich dzieci pozostały w Wielkiej Brytanii.
Wśród jego publikacji wymienić należy Dynamics of Crystal Lattices, Optics, Natural Philosophy of Cause and Chance i Zur Quantummechanik. Prócz Nagrody Nobla zdobył Medal Stokesa, i w 1950 roku medal Hughesa.
Dom, w którym się wychował, znajduje się obecnie we Wrocławu przy Placu Wolności 4. Na domu zamontowano w 2002 roku tablicę pamiątkową.
1901: Röntgen • 1902: Lorentz, Zeeman • 1903: Becquerel, P.Curie, M. Curie • 1904: Rayleigh • 1905: Lenard • 1906: Thomson • 1907: Michelson • 1908: Lippmann • 1909: Marconi, Braun • 1910: van der Waals • 1911: Wien • 1912: Dalén • 1913: Kamerlingh-Onnes • 1914: von Laue • 1915: W.L.Bragg, W.H.Bragg • 1917: Barkla • 1918: Planck • 1919: Stark • 1920: Guillaume • 1921: Einstein • 1922: N.Bohr • 1923: Millikan • 1924: Siegbahn • 1925: Franck, Hertz • 1926: Perrin • 1927: Compton, Wilson • 1928: Richardson • 1929: de Broglie • 1930: Raman • 1932: Heisenberg • 1933: Schrödinger, Dirac • 1935: Chadwick • 1936: Hess, Anderson • 1937: Davisson, Thomson • 1938: Fermi • 1939: Lawrence • 1943: Stern • 1944: Rabi • 1945: Pauli • 1946: Bridgman • 1947: Appleton • 1948: Blackett • 1949: Yukawa • 1950: Powell • 1951: Cockcroft, Walton • 1952: Bloch, Purcell • 1953: Zernike • 1954: Born, Bothe • 1955: Lamb, Kusch • 1956: Shockley, Bardeen, Brattain • 1957: Yang, T.D.Lee • 1958: Czerenkow, Frank, Tamm • 1959: Segrè, Chamberlain • 1960: Glaser • 1961: Hofstadter, Mössbauer • 1962: Landau • 1963: Wigner, Goeppert-Mayer, Jensen • 1964: Townes, Basow, Prochorow • 1965: Tomonaga, Schwinger, Feynman • 1966: Kastler • 1967: Bethe • 1968: Alvarez • 1969: Gell-Mann • 1970: Alfvén, Néel • 1971: Gabor • 1972: Bardeen, Cooper, Schrieffer • 1973: Esaki, Giaever, Josephson • 1974: Ryle, Hewish • 1975: A.Bohr, Mottelson, Rainwater • 1976: Richter, Ting • 1977: Anderson, Mott, van Vleck • 1978: Kapica, Penzias, Wilson • 1979: Glashow, Salam, Weinberg • 1980: Cronin, Fitch • 1981: Bloembergen, Schawlow, Siegbahn • 1982: Wilson • 1983: Chandrasekhar, Fowler • 1984: Rubbia, van der Meer • 1985: von Klitzing • 1986: Ruska, Binnig, Rohrer • 1987: Bednorz, Müller • 1988: Lederman, Schwartz, Steinberger • 1989: Ramsey, Dehmelt, Paul • 1990: Friedman, Kendall, Taylor • 1991: de Gennes • 1992: Charpak • 1993: Hulse, Taylor • 1994: Brockhouse, Shull • 1995: Perl, Reines • 1996: D.Lee, Osheroff, Richardson • 1997: Chu, Cohen-Tannoudji, Phillips • 1998: Laughlin, Störmer, Tsui • 1999: 't Hooft, Veltman • 2000: Alfierow, Kroemer, Kilby • 2001: Cornell, Ketterle, Wieman • 2002: Davis Jr., Koshiba, Giacconi • 2003: Abrikosow, Ginzburg, Leggett • 2004: Gross, Politzer, Wilczek • 2005: Glauber, Hall, Hänsch • 2006: Mather, Smoot
