Faust Socyn
Z Wikipedii
Faust Socyn (właściwie:Fausto Sozzini, Faustus Socinus) (ur. 5 grudnia 1539 w Sienie - zm. 3 marca 1604 w Lusławicach). Włoski reformator religijny, teolog, pisarz, poeta. Twórca socynianizmu i doktryny religijnej Braci Polskich, dziadek Andrzeja Wiszowatego. Wpływ poglądów Socyna na ówczesną Europę zachodnią i środkową był znaczący i przyczynił się do stworzenia racjonalizmu i koncepcji państwa demokratycznego.
Spis treści |
[edytuj] Biografia
[edytuj] Wczesne lata życia
Urodził się w bogatej i wpływowej rodzinie z Toskanii, z której pochodzili papieże: Pius II, Pius III i Paweł V. Pod wpływem stryja, Lelio Sozzini (Lelio Socyna), który opiekował się nim po śmierci rodziców, i Miguela Serveta odrzucił istnienie Trójcy Świętej i dogmatów katolickich. W 1562 opublikował pierwszą rozprawę teologiczną: Komentarz do pierwszego rozdziału Ewangelii św. Jana (już w 6 lat później przetłumaczoną na język polski). Kolejne 10 lat spędził na dworze księcia Toskanii Kosmy I, unikając kwestii religijnych i pisząc utwory o tematyce politycznej i miłosnej.
[edytuj] Działacz Reformacji
Narastająca presja ze strony Inkwizycji sprawiła, że w 1574 przeniósł się do ośrodka wolnomyślicielstwa- Bazylei, gdzie w 1578 opublikował swoje najbardziej oryginalne dzieło: O Jezusie Chrystusie Zbawicielu, które negowało znaczenie śmierci na krzyżu jako odkupienia grzechów, a podkreślało rolę Jezusa jako nauczyciela ludzkości, której wskazał drogę do osiągnięcia zbawienia (główne znaczenie nie przypisywał wierze, ale etyce postępowania ludzi). Zaprzeczał także istnieniu grzechu pierworodnego jako sprzecznego z logiką, twierdząc, że grzech obciążać może jedynie jego sprawcę Adama, a nie całą ludzkość. Wierzył w możliwość doskonalenia człowieka, który przez rozwój nauki i techniki w końcu wyzwoli się od cierpień i klęsk.
[edytuj] Pobyt w Polsce
Jesienią 1578 po raz pierwszy przyjechał na krótko do Polski, do Krakowa, w następnym roku przyjechał znowu, nawiązując kontakty z grupą antytrynitarzy-Włochów z otoczenia królowej Bony. Chciał wstąpić do krakowskiego zboru arian, ale odmówiono mu tego, ponieważ sprzeciwił się ponownemu ochrzczeniu (twierdził, iż każdy chrzest chrześcijański jest tak samo ważny). Niemniej nie przestał współpracować z polskimi arianami, pomagając im ustalić spójną doktrynę religijną i rozstrzygając ich wewnętrzne spory. Od 1598 stał się nieoficjalnym przywódcą polskich arian; reprezentował nurt umiarkowany, który nie sprzeciwiał się pańszczyźnie, państwu i sądownictwu. W 1580 napisał traktat polemiczny O autorytecie Pisma Św., który podkreślał rolę Biblii jako "słowa bożego", ale przyznawał, że w logiczny sposób nie można tego udowodnić. W 1586 ożenił się z córką Krzysztofa Morszczyna (protektora protestantów)- Elżbietą, która urodziła mu jedyne dziecko- Agnieszkę.
W Polsce nasilała się presja kontrreformacji: w 1571 zniszczono w Krakowie zbór protestancki i cmentarze innowierców, a od 1594 Socyn padał ofiarą napaści i przemocy (w 1598 grupa krakowskich studentów (podburzonych przez miejscowy kler katolicki), wywlekła Socyna z jego mieszkania, spaliła jego księgozbiór i usiłowała go zabić; w ostatniej chwili uratował go ksiądz-profesor Marcin Wadowita).
Socyn, obawiając się o życie, wyjechał w 1598 do Lusławic koło Tarnowa, gdzie znajdował się duży ośrodek Braci Polskich. Tu zmarł w wieku 65 lat.
Nie zaznał spokoju nawet po śmierci; miejscowy proboszcz kazał wykopać jego zwłoki i wrzucić do Dunajca, jednak zwłoki wyłowiono z wody i pochowano ponownie. Następnie grób wielokrotnie usiłowano zniszczyć. Staraniem unitarian z USA i Wielkiej Brytanii w 1936 wybudowano mauzoleum Socyna według projektu Adolfa Szyszko-Bohusza. Dzisiaj grób Socyna znajduje się na terenie prywatnego parku dworskiego, należącego do kompozytora Krzysztofa Pendereckiego i nie jest udostępniany zwiedzającym.
[edytuj] Najważniejsze dzieła
- De Jesu Christo Salvatore (O Jezusie Chrystusie Zbawicielu) 1578
- De statu primi hominis ante lapsum (O stanie pierwszego człowieka przed upadkiem) 1578
- De Jesu Christi invocatione disputatio (Dysputa o oddawaniu czci Jezusowi Chrystusowi) 1579
- Christianae religionis brevissima institutio, per interrogationes et responsiones, quam catechismus vulgòvocant (Krótka nauka o religii chrześcijańskiej, w pytaniach i odpowiedziach, zwana powszechnie katechizmem); wydane pośmiertnie 1605
- Novum Fragmentum catechismi prioris (uzupełnienie katechizmu); wydane pośmiertnie 1605-1609
