Enuma Elisz

Z Wikipedii

Enuma Elisz to babiloński epos napisany w języku akadyjskim, nazywany tak od pierwszych słów, które znaczą "Kiedy na wysokości". Pierwotny tekst tego eposu pochodzi z XIV wieku p.n.e., zaś zachowana wersja pochodzi z II wieku p.n.e.. Był recytowany w Babilonie w czasie święta Nowego Roku .

Nazywany jest też eposem o stworzeniu wszechświata. Porządek przedstawia się następująco: światem rządzi panteon bogów z Mardukiem na czele, ludzkość ma tylko służyć bogom. Kosmologia babilońska miała jednoznaczny pogląd na sens istnienia człowieka.

Jak podaje "Enuma Elisz" — "kiedy żaden jeszcze nie objawił się bóg", istniały jedynie praistoty. U zarania dziejów byli tylko Apsu — istniejąca od zawsze słodkowodna Otchłań — i Tiamat (Ocean). Symbolizowały one pierwiastki: żeński i męski.

"Kiedy na górze jeszcze nie nazwano nieba,
a na dole ziemia też jeszcze nie otrzymała imienia,
kiedy tylko Apsu praodwieczny, który je spłodził,
i Mummu-Tiamat, która je wydała na świat,
wody ich w jedno zmieszali"

Mummu jest tutaj albo drugim przymiotem Tiamat i się z nią łączy, albo występuje w eposie osobno - jako samodzielna istota lub symbolizuje moc sprawczą, myślotwórczą, z którą naradza się Apsu. Może symbolizować duchową "twórczą moc życia" i nasuwa koncepcję Ducha Świętego w neoplatonizmie.

Momentem przełomowym było stworzenie bogów:

"Kiedy bogowie nie mieli jeszcze imion i przeznaczenie ich nie było jeszcze ustalone,
Wtedy w ich wnętrzu (wodach Aspu i Tiamat) stworzeni zostali bogowie..."

Po tym akcie stworzenia nowi bogowie zaczęli swoim zachowaniem drażnić praistoty i naruszać ich spokój. Z tego powodu Aspu postanowił młode pokolenie bogów zgładzić:

"Muszę ich zniszczyć, tak, położę kres ich hałasom,
aby powróciła cisza i byśly mogli odpocząć...."

Sprzeciwiała się temu Tiamat:

"Mielibyśmy zniszczyć to cośmy sami stworzyli!?..."

Jednak mimo oporów Tiamat, Apsu za radą Mummu postanowił działać.

O planach praistot dowiedzieli się młodsi bogowie, w tym Ea. On sprawił, że Apsu zasnął a Mummu został sparaliżowany mocą. Następnie zabił Apsu i na jego powłoce zbudował swoją rezydencję, dlatego stał się panem Apsu, wód wszechświata. Jego małżonką została Damkina, z którą miał syna Marduka.Tymczasem Tiamat, nalegana przez swoich doradców, postanowiła dokonać zemsty na nieposłusznych i zdradzieckich młodszych bogach. W tym celu stworzyła armię potworów, ucieleśniających wszelkie możliwe zło. Na ich czele postawiła Kingu , swojego pierworodnego syna:

"Ułożyłam dla ciebie zaklęcie, wywyższyłam cię w zgromadzeniu bogów
w twoje ręce złożyłam pełnię władzy służenia radą wszystkim bogom.."

O przygotowaniach do ostatecznej rozprawy dowiedzieli się młodsi bogowie:

"Tiamat, która nas wydała na świat, teraz nas nienawidzi,
zwołała zgromadzenie, szaleje z wściekłości.."

Bogowie odbyli za radą Ea naradę i postanowili, że obrona pokieruje Marduk. Bóg ten postawił jednak warunek, dzięki któremu stałby się najważniejszym wśród bogów:

"Mam związać Tiamat i ocalić wam życie,
zwołajcie zgromadzenie, moje wielkie przeznaczenie ogłoście (..)
niechaj słowa moich ust, tak jak wasze wyznaczą losy,
tak by cokolwiek stworzę pozostało niezmienne
i żadne słowo z moich ust nigdy nie było odwołane ani zmienione.."

Bogowie uznali postulat Marduka, który wyruszył do boju z Tiamat. Walka była bardzo zacięta, ale ostatecznie prabogini została pokonana:

"Związał ją i płomień jej życia zgasił.
Martwą na ziemię cisną i na trupie staną.."

Z powłoki Tiamat Marduk stworzył niebo i ziemię. Następna część eposu opowiada o gwiazdach i astrologii. Gdy niebo i ziemia zostały już uformowane Marduk wpadł na pomysł stworzenia istoty służącej bogom, by oni sami mogli odpoczywać. Do tego celu był potrzebny jeden z bogów i jego życie należało poświęcić. Ea rzekł:

"Niechaj zgromadzą się wielcy bogowie,
aby można było poświęcić winnego, aby oni sami mogli dalej istnieć.."

Wybór padł na Kingu, syna pokonanej Tiamat. Proces stworzenia człowieka odbył się następująco:

"Nałożyli nań karę za jego przewiny, krew jego przelali.
Z jego krwi stworzyli rodzaj ludzki;
on Ea nakazał mu bogom służyć, a bogów puścić wolno..."

Marduk za zwycięstwo nad Tiamat i stworzenie człowieka został wyniesiony na najwyższy piedestał Babilinii, a epos Enuma Elisz tłumaczył, dlaczego tak się stało.

Cytaty za: Łyczkowska K., 'Mitologia Mezopotamii" , Warszawa 1986.