Delta rzeki
Z Wikipedii
Delta to ujście rzeki w postaci kilku odnóg, tworzących obszar nizinny o charakterze bagiennym (np. Żuławy Wiślane w Polsce), przypominający kształtem grecką literę Δ (delta). Pochodzi od nazwy nadanej przez starożytnych Greków ujściu Nilu, które rzeczywiście przypomina tę literę.
[edytuj] Powstawanie delt
Ujścia typu deltowego powstają w przypadku, gdy rzeka uchodzi do zbiornika wodnego (morza lub jeziora), który charakteryzuje się nieznacznymi wahaniami poziomu wody - w przeciwnym przypadku powstają estuaria. Silne prądy lub przypływy mogą unosić z sobą na pełne morze nawet bardzo znaczne masy mułu, nanoszonego przez rzeki i w ten sposób nie dopuścić do tworzenia się delt. Toteż delty tworzą się przede wszystkim w jeziorach, w morzach zamkniętych, pozbawionych przypływów i odpływów i silnych prądów, jak na przykład Morze Śródziemne i Morze Czarne, południowowschodnie części morza Bałtyckiego, Zatoka Meksykańska w swej północnej części, płytkie morza przybrzeżne oceanu Spokojnego w Azji, Zatoka Bengalska, Ocean Lodowaty wzdłuż brzegów Azji. Wyróżnia się delty wysunięte (wychodzące w morze) i wsteczne (wypełniające zatoki).
1. Równia aluwialna
2. Równia deltowa
3. Jezioro deltowe
4. Czoło delty
5. Prodelta
[edytuj] Największe delty
Największą deltę na świecie tworzy Ganges, połączony z Brahmaputrą; delta ta mierzy ponad 80000 km2. Na następnym miejscu plasuje się delta Missisipi (powyżej 30000 km2), Orinoko (w Ameryce Południowej, 24000 km2) i Nil (20000 km2). Z rzek europejskich największą deltę ma Dunaj (4 000 km2). Pokłady, naniesione przez rzeki, sięgają nieraz wielkiej grubości. W delcie rzeki Pad dochodzą do 170 m, w delcie Nilu miejscami do 100 m, w delcie Rodanu również do 100 m. Szybkość, z jaką delty posuwają się w głąb morza, zależy nie tyle od ilości mułu, niesionego przez rzekę, ile od wyżej wyliczonych warunków tworzenia się delt. Tak na przykład rzeka Terek na Kaukazie sypie corocznie ok. 500 m nowego ujścia; potężna Missisipi ma lata, kiedy wysuwa się w zatokę Meksykańską również ok. 0,5 km, gdy w innych latach ogranicza się do 80 m. Słynna delta Nilu wzrasta zaledwie o 12 m rocznie. Z rzek europejskich pierwsze miejsce zajmuje Pad z 70 m. Ujścia deltowe posiadają również: Wisła, Wołga, Niger, Huang He.
[edytuj] Delta Wisły
Delta wiślana rozpoczyna się przez oddzielenie się pod wsią Piekło, poniżej Gniewa, rzeki Nogatu, najbardziej wschodniej odnogi Wisły. Z innych, dosyć licznych odnóg delty wiślanej najważniejsze są Martwa, Śmiała Wisła, Leniwka i Szkarpawa.
Zobacz też: przegląd zagadnień z zakresu geografii
