Nordishavet
Frå Wikipedia – det frie oppslagsverket
Nordishavet eller Polhavet er det minste, grunnaste og nordlegaste av dei fem verdshava. Det ligg i det arktiske området rundt Nordpolen.
Trass i at det er så kaldt, er havet svært rikt på liv. Det gjer næring til mikroorganismar som igjen blir mat for fiskestimar og kvalar. Av denne grunnen har ein drive mykje fiske i Nordishavet.
Innhaldsliste |
[endre] Oseanografi
[endre] Havbotnen
Nordishavet har ei flatevidd på 14 090 000 km² og ei gjennomsnittsdjupne på 1 038 meter, noko som gjer det til det grunnaste verdshavet. Ein viktig grunn til dette er den eurasiske kontinentalplata som strekk seg langt nordover.
Havet er delt i to av den undersjøiske Lomonosovryggen. Den største djupna er Frambassenget, som går 4 665 meter under havoverflata.
[endre] Vatn
Den viktigaste vasskjelden er Norskestraumen, siste delen av Golfstraumen, som går langs den eurasiske kysten. Vatn kjem òg inn frå Stillehavet gjennom Beringsundet, medan Aust-Grønlandsstraumen står for det meste av det utgåande vatnet.
[endre] Is i havet
Store delar av havet er islagt, også om sommaren. Dette gjer det vanskeleg å segla i, men skaper eit opphaldsområde for isbjørn, kvalross og selar. Det er teikn som tyder på at isen i Nordishavet kan forsvinna om sommeren, noko som truger dyra som lever der. Dette gjeld særleg isbjørnen, som er eit landdyr, og som nå kan koma til å utryddast.
[endre] Ressursar
I Nordishavet finst mange naturressursar, både i form av dyreliv, som fisk og havpattedyr, mineral, som metall, sand og grus, og petroleumsfelt. Dei sistnemnde i den politiske dødsona midt i havet har ført til politisk usemje blant land som meiner dei har krav på henne – Danmark, Canada, Noreg, Russland og USA.
[endre] Geografi
Landa som har kyst mot Nordishavet er Noreg, Russland, Canada, Grønland og USA gjennom Alaska.
Fleire nordgåande elvar renn ut i havet, særleg frå Sibir. Petjora, Ob, Jenisej og Lena er nokre av dei største.
[endre] Transport
Dei russiske byane Murmansk og Arkhangelsk er dei viktigaste hamnene til havet. Andre hamnebyar er Churchill og Inuvik i Canada, Prudhoe Bay og Barrow i USA, Pevek, Tiksi, Dikson og Dudinka i og Kirkenes og Vardø i Noreg.
Nordvestpassasjen og Nordaustpassasjen er sjøvegar som kan brukast om sommaren. Nordishavet er òg ei viktig flyrute fordi det er den kortaste vegen mellom Europa og Stillehavskysten av Amerika.
[endre] Øyar og øygrupper i Nordishavet
- Grønland
- Svalbard
- Jan Mayen
- Frans Josefs land
- Novaja Zemlja
- Severnaja Zemlja
- Vrangeløya
- Devon Island
