Windhoos

Dit artikel zou samengevoegd moeten worden met Tornado (wervelwind), of er dient een duidelijker afbakening tussen beide artikelen te worden gemaakt (Overleg).

Een windhoos is een wervelwind (een snel draaiende kolom lucht) die vaak als een trechtervormige slurf onder een onweerswolk zichtbaar is.

Een windhoos wordt ook wel tornado genoemd. Het woord tornado wordt in het Nederlands vaak gebruikt voor windhozen die erg sterk zijn. In het Engels wordt het woord tornado op windhozen van alle sterktes toegepast.

Vooral in de zomerperiode, maar soms ook in de winter, gaan buien soms vergezeld van windhozen. De hoos trekt met de bui mee en laat door wind een spoor van vernielingen achter. Soms bevat de windhoos objecten die tijdens de tocht over het aardoppervlak zijn opgezogen. De zichtbare slurf bestaat net als een wolk uit waterdruppeltjes. De windsnelheden bij een windhoos kunnen zeer lokaal oplopen tot enkele honderden kilometers per uur en de passage van een hoos gaat gepaard met een enorm lawaai.

De kracht van een windhoos wordt uitgedrukt in de schaal van Fujita: lopend van 0 voor een lichte tot 5 voor een catastrofale hoos.

De kans dat een gebied in noordwest-Europa wordt getroffen door een zware windhoos, ook wel tornado genoemd, is echter maar heel klein. Zware windhozen, die grote schade aanrichten zijn hier heel zeldzaam en het gebied waarin ze optreden is meestal niet groter dan een smalle baan van twee tot enige tientallen kilometers lengte en enkele honderden meters breedte.

De ergste windhozen van de laatste tientallen jaren in Nederland waarbij doden vielen, traden op bij Chaam en Tricht (1967)(schadeklasse 3), Ameland (1972)(schadeklasse 3), Moerdijk (1981) en Ameland (1992). Gemiddeld enkele malen per jaar veroorzaken minder zware windhozen zeer plaatselijk een enorme ravage. Vaak worden zware windstoten, die ook veel schade aanrichten, aangezien voor windhozen. Of werkelijk sprake is geweest van een hoos kan in de regel pas achteraf worden vastgesteld aan de hand van verslagen van ooggetuigen en de aard van de schade. Ook in de afgelopen eeuw zijn er in het oosten van nederland veel windhozen geweest.

Hieronder de windhozen in het oosten in de afgelopen eeuw

10-augustus-1925 in Borculo
1-juni-1927 in Neede
13-augustus-1966 Groenlo
5-juni-1992 Angerlo
2-juni-1998 in Barchem
21-oktober-2004 in Neede
7-december-2006 in Oost-Vlaanderen

Windhozen zijn moeilijk voorspelbaar, maar de weersomstandigheden waarbij ze het meest voorkomen zijn wel te karakteriseren. De verschillen in temperatuur en vochtigheid tussen de lucht aan het aardoppervlak en op grote hoogte in de atmosfeer moeten heel groot zijn. Bovendien moet op zo'n 10 kilometer hoogte een zeer sterke wind staan (straalstroom). Dan ontstaan de enorme buienwolken die hozen kunnen bevatten. In de nazomer en het najaar ontstaan de meeste buien boven de relatief warme zee of het IJsselmeer. Hozen die bij buien boven water optreden en het land niet bereiken worden waterhozen genoemd.

Onweersbuien kunnen behalve windhozen ook catastrofale valwinden veroorzaken. Het is soms onduidelijk welk deel van de schade aan wervelwinden was toe te schrijven. De windhoos kan zich ontwikkelen tot een echte tornado. Het leverde vier tornado's in Nederland en België op. De schade van de ramp bij Borculo op 25 augustus 1925 kwam grotendeels door valwinden. Op 1 juni 1927, was bij Neede sprake van een tornado van klasse 4, waarbij tien doden vielen. Bijna even krachtig was de tornado op 23 augustus 1950 die een spoor van 46 kilometer lengte trok met vooral schade aan de bossen van de Veluwe. Slachtoffers vielen er toen niet.

Ernstiger waren de gevolgen op 25 juni 1967, toen Oostmalle, Chaam en Tricht werden getroffen. Er vielen zeven doden waaronder vijf in een woonwijk in Tricht. Minder zware windhozen zijn in de twintigste eeuw minstens dertig keer voorgekomen. Ook die waren in staat schade aan te richten aan gebouwen, kassen en bomen. Een relatief recent voorbeeld is de windhoos die op 9 september 1998 dwars door Deventer trok en vooral bomen trof.

De schadeklasse zegt niet alles over het gevaar. In een caravan of tent is men kwetsbaarder dan in een gebouw. Zo waren er zowel op 11 augustus 1972 als op 17 augustus 1992 op Ameland slachtoffers te betreuren toen een windhoos over een camping trok. Op 6 oktober 1981 kwamen bij Moerdijk zeventien mensen om toen hun vliegtuig een vleugel verloor en neerstortte. Dit gebeurde in de omgeving van een windhoos, die aan de grond nauwelijks schade aanrichtte.