Spinnenorchis
| Spinnenorchis | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 |
|||||||||||||
| Taxonomische indeling | |||||||||||||
|
|||||||||||||
| Geslacht | |||||||||||||
| Ophrys sphegodes Mill. (1768) |
De spinnenorchis (Ophrys sphegodes) is een Europese orchidee van het geslacht van de spiegelorchissen. Het is een soort van kalkgraslanden die in Wallonië zijn noordelijke grens bereikt.
Inhoud |
[bewerk] Naamgeving en ethymologie
Syn.: Ophrys aranifera Huds., Ophrys crucigera Jacq.
Nl: Grote spinnenorchis
Fr: Ophrys araignée
En: Spider Orchid, Early Spider Orchid
De: Große Spinnen-Ragwurz
De Nederlandse en wetenschappelijke namen wijzen beide op de gelijkenis met een spin.
[bewerk] Kenmerken
[bewerk] Plant
De spinnenorchis is een kleine orchidee, tot 30 cm hoog. Het is een meerjarige plant die elk jaar vanuit ondergrondse knollen opnieuw een bloeistengel vormt. De bloeistengel is vrij robuust en draagt een ijle aar met maximaal tien bloempjes.
[bewerk] Bladeren
Het bladrozet heeft enkele breed-lancetvormige en zilverachtig glimmende bladeren, die meestal al verwelkt zijn tijdens de bloei. De bloeistengel heeft ook nog twee stengelomvattende bladeren.
[bewerk] Bloemen
De bloemen zijn typisch voor de spiegelorchissen, met geelgroen gekleurde kelk- en kroonbladen en een opvallend gekleurde lip. Die is bruin met een iets lichtere rand, meestal ongedeeld, langerekt en hoekig met behaarde bultjes aan de zijkanten. Midden op de lip is een duidelijk H-vormig speculum, bruin of blauw met een witte rand. Er is nauwelijks een aanhangseltje te zien. De lip lijkt van op een afstand wat op een spin, alhoewel dit niet de bedoeling is.
De bloeitijd is eind april tot eind mei.
[bewerk] Voortplanting
De spinnenorchis wordt bestoven door zandbijen van het geslacht Andrena.
Voor details van de voortplanting, zie spiegelorchis.
[bewerk] Habitat
De spinnenorchis houdt zoals de meeste spiegelorchissen van zonnige, droge kalkrijke gronden: kalkgraslanden, schrale bermen, verlaten wijngaarden ...
[bewerk] Verspreiding en voorkomen
De spinnenorchis komt voor in gematigde en warme zones van Europa, vanaf West-Europa over Midden-Europa tot in het Middellands Zeegebied. Hij bereikt zijn noordelijke grens in Wallonië.
In België was hij bekend van enkele plaatsen in Wallonië, maar is nu waarschijnlijk uitgestorven. Maar hij is nog in vrij grote aantallen te vinden net over de grens met Frankrijk, zodat herkolonisatie zeker mogelijk is. De soort komt in Nederland en Vlaanderen niet voor.
[bewerk] Verwante en gelijkende soorten
Binnen het geslacht van de spiegelorchissen heeft de spinnenorchis een nauwe verwant, de kleine spinnenorchis (Ophrys araneola), die enkel zuidelijker voorkomt. Onderscheid is mogelijk door de kleinere bloemen met een lip met duidelijk gele rand, en de vroeger bloeitijd van deze laatste.
Verder kan de spinnenorchis onderscheiden worden van andere inheemse spiegelorchissen zoals de vliegenorchis, de bijenorchis en de hommelorchis door de altijd geelgroene bloemdekbladen en het zeer kleine aanhangsel.
De spinnenorchis is overigens een zeer variabele soort met veel variëteiten en ondersoorten, waarvan sommige ook als soort beschreven zijn.
[bewerk] Bedreiging en Bescherming
De belangrijkste bedreiging is het verlies van hun habitat (kalkgraslanden) door omzetting naar landbouwgronden en door bemesting.
In België staat hij op de Lijst van wettelijk beschermde planten in België. Op de Vlaamse Rode Lijst (planten) wordt de spinnenorchis vermeld als ‘uitgestorven in Vlaanderen’.
[bewerk] Afbeeldingen
 Spinnenorchis, Hohenlohe (Duitsland) |
 |
Meer afbeeldingen die bij dit onderwerp horen kunt u vinden op de pagina Spinnenorchis (Ophrys sphegodes) op Wikimedia Commons. |
