Sikkelcelziekte
| Sikkelcelziekte | ||
 |
||
|
|
||
| ICD-10 | D57. | |
| ICD-9 | 282.6 | |
| OMIM | 603903 | |
| DiseasesDB | 1206 | |
| MedlinePlus | 000527 | |
| eMedicine | emerg/26 | |
| MeSH | C15.378.071.141.150.150 | |
Sikkelcelanemie en sikkelcelziekte zijn recessieve erfelijke aandoeningen, waarbij het hemoglobine (het zuurstof-transporterende pigment in rode bloedcellen) abnormaal is. Een persoon die drager is van 1 kopie van dit gen (dus heterozygoot is) vertoont meestal zelf weinig klachten of symptomen. Als iemand echter homozygoot is voor het gen (dus kopiëen van het defecte gen van beide ouders heeft gekregen) dan zal dit doorgaans gepaard gaan met symptomen van sikkelcelziekte.
Inhoud |
[bewerk] Terminologie
'Sikkelcelziekte' slaat op alle ziektetoestanden waarbij iemand ten minste 1 HbS-gen heeft. 'Sikkelcelanemie' is specifiek de afwijking waarbij iemand voor HbS homozygoot is, dus twee abnormale kopieën van hetzelfde type heeft. Iemand met slechts 1 HbS-allel maar een normaal tweede allel heeft over het algemeen weinig klachten of symptomen. Iemand met slechts 1 HbS-allel maar een andere hemoglobinopathie op de plaats van het andere allel (en dit is in de populaties waarover het hier gaat niet zo zeldzaam) kan wel vaak andere klachten hebben.
[bewerk] Mechanisme
Een sikkelcel is een abnormaal gevormde rode bloedcel (erythrocyt), wat wordt veroorzaakt door een mutatie van glutaminezuur naar valine op de β-keten van het hemoglobine-molecuul. Hierdoor ontstaat in plaats van het normale hemoglobine A (Adult), een vorm die hemoglobine S wordt genoemd. Dit hemoglobine S vormt spontaan polymeren als de zuurstofspanning te ver daalt. Dit is het geval in kleine capillairen (bloedvaatjes), waar de zuurstofconcentratie in (en buiten) de rode bloedcel laag is.
Als gevolg van deze afwijking krijgen de rode bloedcellen waarin het gepolymeriseerde HbS aanwezig is een sikkelachtige vorm en zijn ze ook veel minder soepel. Hierdoor worden de bloedcellen sneller afgebroken of klonteren ze soms spontaan samen of blijven steken in kleine capillairen (bloedvaatjes), waardoor doorbloedingsstoornissen, ischaemie en uiteindelijk eventueel necrose van organen en weefsels kunnen ontstaan (sikkelcelcrisis).
[bewerk] Symptomen
Karakteristiek voor de ziekte is chronische hemolytische anemie (bloedarmoede), episoden van pijnlijke botcrisen en de betrokkenheid van meerdere organen. Daarnaast hebben lijders aan de ziekte de neiging tot het oplopen van infecties, en kennen zij diverse andere complicaties.
[bewerk] Dragers van de ziekte
Het ziektebeeld komt vooral voor in etnische groepen uit landen waar malaria heerst. Dit betekent dat de ziekte relatief vaak voorkomt bij negroïde mensen, vooral van west-afrikaanse afkomst, maar zij komt ook voor bij mensen van mediterrane afkomst, mensen uit het Midden-Oosten en van Indiaanse afkomst. Degenen met de heterozygote afwijking hebben evolutionair gezien een grotere overlevingskans in malaria-gebieden. Dit komt omdat de malariaparasiet, die zich in een bepaalde fase in rode bloedcellen vermenigvuldigt, zich in bloedcellen met hemoglobine S minder makkelijk kan handhaven.
Onder normale omstandigheden komt de echte sikkelcelziekte alleen voor bij mensen die het afwijkende gen hebben geërfd van beide ouders. Dit is de zogenaamde homozygote vorm van de ziekte. In Amerika komt deze voor bij 1 op de 400 Afro-Amerikanen. Ongeveer 8% van de Afro-Amerikanen is heterozygoot voor de ziekte, dat wil zeggen dat zij slechts van één ouder het afwijkende gen hebben ontvangen. Zij zijn (meestal) symptoomloze dragers van de ziekte, maar kunnen wel symptomen krijgen indien zij ook lijden aan andere ernstige ziekten.
[bewerk] Behandeling van sikkelcelziekte en een crisis
Er is geen genezing mogelijk voor de ziekte, hoewel soms gentherapie als potentiële genezingswijze in de toekomst wordt genoemd. Moderne ontwikkelingen hebben het mogelijk gemaakt dat de gemiddelde levensduur (in het westen) is toegenomen tot 46 jaar.
De anemie wordt behandeld met foliumzuur. Sikkelcelcrises kunnen worden behandeld met:
- intraveneuze vochttoediening
- warmte
- pijnbestrijding
- zuurstof
- eventueel antibiotica bij (verdenking van) infecties
- eventueel bloedtransfusies bij extreem lage hemoglobine-gehaltes; vaak hebben deze mensen echter al meer bloedtransfusies gehad waardoor er vele antistoffen tegen verscheidene bloed-antigenen gemaakt worden. Hierdoor is het moeilijk een goede donor te vinden. Ook is er bij frequente transfusies gevaar voor ijzerstapeling.
