Saramaccaans
Het Saramaccaans (autoniem: Saamáka) is een creolentaal die in Suriname wordt gesproken. De taal wordt door ongeveer 24.000 mensen gesproken, dicht bij de Saramaccarivier en de bovenloop van de Surinamerivier en door 2000 mensen in Frans-Guyana. Ongeveer 2000 mensen spreken een dialect dat Matawai heet. De bronnen van de Saramaccaanse woordenschat zijn de Engelse taal, het Portugees, het Nederlands en Afrikaanse talen van het Afrika ten zuiden van de Sahara. Ongeveer 20% van deze woordenschat is van Afrikaanse oorsprong, voornamelijk afkomstig van Kongolese talen en Gbetalen. De fonologie komt het dichtst bij die van Afrikaanse talen, en het heeft zelfs een tonaal systeem ontwikkeld, zoals deze ook veel voorkomen in Afrika. Taalkundigen zijn het er niet over eens, of de taal als Engelse of als Portugese creolentaal moet worden gekenmerkt.
Inhoud |
[bewerk] Fonologie
De taal kent twee tonen, "hoog" en "laag".
In totaal zijn er zeven klinkers, behalve de i, a en u zijn er zowel open als gesloten e- en o-klanken. Er is geen r-klank. De taal kent ook twee fonemen die kenmerkend zijn voor westafrikaanse talen, kp en gb. Dit zijn geen consonantclusters, maar worden gevormd door gelijktijdige labiale en glottale articulatie.
Er zijn nasale klinkers, die als 'n' of 'm' worden weergegeven aan het einde van een lettergreep. De lettergreepstructuur is (C)V(V), waarbij C staat voor een consonant en V voor een klinker. Woorden die beginnen met een 'o' worden gelabialiseerd.
[bewerk] Voorbeelden
Hier volgen enkele voorbeelden van zinnen in het Saramaccaanse, ontleend aan het woordenboek van SIL:
De waka te de aan sinkii möön.
"Zij reisden tot zij uitgeput waren."
U ta mindi kanda fu dee soni dee ta pasa ku u.
"Wij verzinnen liederen over dingen die ons overkomen."
A suku di soni te wojo fëën ko bëë.
"Hij zocht er tevergeefs naar."
Mi puu tu dusu kölu bai ën.
"Ik betaalde er tweeduizend gulden voor."
Voorbeelden van woorden die uitspronkelijk uit het Portugees of de Portugese creolentaal afkomstig zijn: mujee (mulher) "vrouw"; womi (homem) "man"; da (dar) "geven"; bunu (bom) "goed"; kaba (acabar) "beëindigen"; ku (com) "met"; kuma (como) "zoals"; faka (faca) "mes"; aki (aqui) "hier"; ma (mas) "maar"; kendi (quente) "heet"; liba (acima) "boven"; lio (rio) "rivier".
[bewerk] Zie ook
[bewerk] Literatuur
- Eithne B. Carlin & Jacques Arends, Atlas of the languages of Suriname. Leiden: KITLV Press, 2002.
