Remonstranten
| Remonstranten | |
| Indeling | |
| Hoofdstroming | Protestantisme |
| Voortgekomen uit | Nederd. Geref. Kerk in 1619 |
| Aard | |
| Locatie | 46 gemeenten in Nederland, 1 in Duitsland (Friedrichstadt) |
| Aantal leden | 7000 |
| Karakter | vrijzinnig |
De remonstranten (of de Remonstrantse Broederschap) zijn een afsplitsing van de (Nederduits) Gereformeerde Kerk, ontstaan in het begin van de 17e eeuw.
Inhoud |
[bewerk] Ontstaan
De remonstrantse kerk heeft haar wortels in de 17e eeuw. In januari 1610 formuleerde in Gouda een aantal predikanten bezwaren tegen de leer van de Gereformeerde Kerk, de beschermde kerk van de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden. Deze predikanten hadden fundamentele bezwaren tegen sommige leerstellingen (onder andere over de wil van de mens en de voorbeschikking door God, predestinatie) in de Heidelbergse Catechismus en de Nederlandse Geloofsbelijdenis. Zij verzetten zich tegen enkele opvattingen van Calvijn en de staatskerk. Onder hen was ook de hofpredikant Johannes Wtenbogaert. De opvattingen van de remonstranten zijn in 1610 vastgelegd in de vijf artikelen van de remonstranten. De Dordtse Synode heeft in 1618-1619 deze artikelen weerlegd in de vijf artikelen tegen de remonstranten, de zogenoemde Dordtse Leerregels.
De remonstranten waren vooral tegen het invoeren van sterk bindende belijdenisgeschriften, waarin precies werd vastgelegd wat een gelovige wel en niet mocht geloven. Ook stelden de remonstranten de predestinatieleer ter discussie. Deze leer gaat ervanuit dat alleen díe zielen eeuwig zalig worden, in de hemel zullen komen, die door God al vóór de Schepping uitverkoren zijn.
Waar de contra-remonstranten vonden dat een mens geen enkele invloed had op zijn eeuwige bestemming, hingen de remonstranten een minder harde variant van de predestinatieleer aan. Volgens de laatsten had God van tevoren diegenen tot de eeuwige zaligheid voorbeschikt waarvan Hij van tevoren reeds wist dat zij gelovig zouden worden. De mens had bij de remonstranten dus een zekere invloed op zijn eeuwige (on)heilsbestemming.
Jacobus Arminius (de volgelingen werden daarom Arminianen genoemd, ofwel de rekkelijken), was in 1610 al overleden, maar hij werd toch boegbeeld van de remonstranten. Franciscus Gomarus was voorman van de contra-remonstranten, ofwel de strengen of preciezen. Tussen de remonstranten en hun opponenten ontstonden al snel felle discussies.
Omdat het geschil tussen de remonstranten en de contra-remonstranten de prille Republiek in tweeën dreigde te splitsen, werd in 1618 een kerkvergadering gehouden, de Synode van Dordrecht. De Synode gaf de contra-remonstranten gelijk. In 1619 stichtten de remonstranten in Antwerpen de Remonstrantse Broederschap.
De gevluchte remonstranten keerden na het overlijden van prins Maurits in 1625 geleidelijk terug naar de Republiek. Daar was de remonstrantse kerk officieel verboden, maar werd deze in de dagelijkse praktijk gedoogd. De remonstranten stichtten vele schuilkerken; een daarvan was De Rode Hoed in Amsterdam. Pas in de Franse tijd, vanaf 1795 werd de kerk officieel erkend.
In de 19e eeuw beleefde de remonstrantse kerk haar grote bloei. Veel vrijzinnigen die zich losmaakten van de Nederlands Hervormde Kerk en - in de 18e eeuw - van de Gereformeerde Kerk sloten zich bij de remonstranten aan, al is in absolute zin hun aanhang nooit groot geweest.
In het laatste kwart van de 20e eeuw is de langdurige discussie over de totstandkoming van één protestantse kerk in Nederland (PKN): het Samen-op-Weg-proces (SoW) een belangrijk moment geweest. De remonstranten hebben hieraan langdurig deelgenomen, mede omdat de remonstranten steeds hebben gestreefd naar een 'reparatie van grieven'. In 1993 werd duidelijk dat onder andere de Dordtse Leerregels van 1619 (De Vijf Artikelen tegen de Remonstranten) ook in de nieuw te vormen kerk overeind zouden blijven. De remonstranten hadden ook het gevoel dat bij veel andere onderwerpen onvoldoende naar hen werd geluisterd. De remonstranten zijn toen teruggetreden uit het SoW-proces en hebben het verder als toehoorder gevolgd.
[bewerk] Tegenwoordig
Anno 2003 telt de remonstrantse kerk 47 gemeentes in Nederland en 1 in Duitsland. Ongeveer 7000 mensen zijn lid. De remonstrantse kerk onderscheidt zich van andere kerken doordat zij geen algemene leer kent: iedereen is vrij het geloof op zijn eigen manier te beleven. Ook kent de remonstrantse kerk geen doopleden. Men kan lid worden door in te stemmen met de Beginselverklaring; de toetredende wordt gestimuleerd een eigen belijdenis te formuleren. Andersom kan iedereen die instemt met de Beginselverklaring lid worden. De remonstranten kennen bijna evenveel vrienden; actief bij het leven van deze geloofsgemeenschap betrokken, maar dikwijls - doordat zij hun verbondenheid met een ander kerkgenootschap (nog) niet los kunnen laten - nog niet zo ver dat zij als lid willen toetreden.
Een actuele activiteit in de remonstrantse gemeenten - met veel belangstelling van buiten de Remonstrantse Broederschap - is de discussie over een belijdenis. Enerzijds opmerkelijk, omdat de Remonstrantse Broederschap ontstaan is vanuit het verzet tegen een allen verbindende geloofsbelijdenis en de Remonstranten nog steeds een niet-belijdenisvolgende geloofsgemeenschap zijn. Anderzijds opmerkelijk omdat de remonstranten wèl belijdenissen kennen, maar vooral als op de achtergrond beschikbaar document ter ondersteuning bij het ontwikkelen van een persoonlijke geloofsweg. De belijdenissen die de remonstranten wel kennen zijn de individuele, die elk lid bij zijn of haar toetreding schrijft èn twee belijdenissen die door de Broederschap als landelijk kerkgenootschap zijn aanvaard. De eerste is van 1621 en moet gezien worden als een document waarmee de toen net gevormde Remonstrantse Broederschap haar positie ten opzichte van de protestantse staatskerk duidelijk maakte. Een tweede Belijdenis verscheen in 1940, als hart onder de riem voor de gelovigen in die tijden van grote geestelijke nood.
Die laatste belijdenis van 1940 is in 2003/2004 door een aantal remonstrantse theologen opnieuw beschouwd op haar betekenis na 60 jaar. Het resultaat daarvan was tevens dat een nieuwe proeve van belijden werd geformuleeerd, waarover in bijna alle remonstrantse gemeenten diepgaande discussies hebben plaatsgevonden. Deze belijdenis werd zo voorbereid op aanvaarding in de Algemene Vergadering van Bestuur van de Remonstrantse Broederschap. Dat is op 10 juni 2006 gebeurd, waarmee de remonstranten sinds hun oprichting in 1619 nu hun derde belijdenis kennen. Formeel wordt de belijdenis vaak aangeduid als een 'proeve van belijden' omdat deze belijdenis slechts als 'inspirerend hulpmiddel op de achtergrond' fungeert. Remonstranten die toetreden tot de Remonstrantse Broederschap worden vooral gestimuleerd een eigen belijdenis te schrijven. Remonstranten kennen geen belijdenis die door alle remonstranten (verplichtend) wordt gevolgd. Over deze Belijdenis, alsmede over de geschiedenis van de Belijdenissen en de discussie daarover bevindt zich op de website van de Remonstrantse Broederschap uitgebreidere informatie in het website-onderdeel 'Dossiers'.
- De Remonstrantse Broederschap is aangesloten bij de Interkerkelijke Omroep Nederland.
