Pens

De pens is één van de voormagen bij herkauwers. Hier ondergaat het opgenomen voedsel een voorvertering door micro-organismen die in de pens leven. Het voedsel wordt hierbij gefermenteerd.

Micro-organismen die het voer verteren zijn bacteriën, protozoën (eencellige diertjes, zoals pantoffeldiertjes) en schimmels. Het bijzondere van deze micro-organismen is dat zij kunnen leven in een zogenaamde anäerobe (zuurstofarme) omgeving. Bij de vertering ontstaan vetzuren (azijnzuur, boterzuur, propionzuur), eiwitten en nucleinezuren. De vetzuren en de eiwitten in micro-organismen zijn voedingsstoffen voor de herkauwer. Door deze fermentatiestap zorgen de micro-organismen er voor dat het vezelrijke voedsel (nl. cellulose van het gras) omgezet wordt in makkelijker verteerbare stoffen. Bovendien kunnen (voor andere dieren nutteloze) stikstofhoudende verbindingen als ureum gerecycleerd worden om nieuwe (essentiële) aminozuren op te bouwen.

Naast deze voedingsstoffen ontstaan ook de gassen methaan en kooldioxide. Deze boert de herkauwer regelmatig uit. In totaal kan een koe meer dan 500 liter methaangas per dag uitboeren (ructus). Herkauwers zijn daarom verantwoordelijk voor een deel van het broeikaseffect.

Om het voer verder te verkleinen, brengt het dier de voedselbrij uit de pens via de slokdarm (omgekeerde peristaltiek) naar de mondholte om het te herkauwen. Een koe is daar een groot deel van de dag mee bezig.

Bij melkkoeien kan de pens wel 120 kg voedselbrij bevatten. Ongeveer de helft van het voer wordt in de pens voorverteerd. De andere helft van de vertering gebeurt na de pens in lebmaag, dunne en dikke darm.