Orde van Sint-Jacob van het Zwaard (Spanje)

De Orde van Sint Jacob , voluit " Militaire Orde van Sint Jacob van het Zwaard" of (Spaans:"Orden Militar de Santiago de la Espanada" en Portugees:"Ordem Militar de Sant'Iago da Espada") geheten is een oude Spaanse Ridderorde die in 1170 werd gesticht en sinds 1290 ook een Portugese afdeling bezit.
In de Lage Landen bestond een Orde van Sint Jacob in Holland.

Koning Alfonso VIII staat te boek als de stichter van de Orde. Anderen noemen Rodrigo Arías. In ieder geval werd de Orde op 5 juli 1175 door Paus Alexander III in een bul erkend als Orde van monikken onder de regel van Sint Augustinus gebracht.

De Orde koos Sint Jacob, een discipel van Christus en martelaar als schutspatroon. Volgens de legende was zijn graf ontdekt op het "sterreveld" in Santiago de Compostella en had de lang geleden gestorven heilige ooit, op een paard gezeten, op wonderbaarlijke wijze ingegrepen in een veldslag en daar vele Moren gedood.

Evenals de andere Spaanse militaire ridderorden, Alcantara, Calatrava en Montesa heeft de Orde een belangrijke rol gespeeld bij het verjagen van de Moren uit het Iberische schiereiland. Vooral voor de jongere zonen van de adel, zij die niets erfden, was de intrede in deze orde van krijgshaftige monniken een nobele en passende levenstaak. De orde behoort daarmee tot de middeleeuwse kruisridderorden zoals de Tempeliers, de Duitse Orde en de Orde van Malta. Ook in Spanje en Portugal streed het Christelijke Europa tegen de Islam.

Koning Ferdinand II van León heeft de krijgshaftige monniken de stad Cáceres in de Extremadura in leen gegeven omdathij vreesde dat de Moren de stad zouden veroveren. De monikken verdeelden hun tijd tussen gebed en slagveld en behielden de stad voor het Christendom.

Anders dan in de andere Militaire Orden in Spanje legden de ridders geen gelofte van kuisheid af. De ridders konden dus wel in het huwelijk treden maar waren door hun gelofte tot gehoorzaamheid en armoede verplicht. De Bul van Paus Alexander beval het celibaat wel aan maar aan een aantal van de eerste ridders was gehuwd. De Paus herinnerde aan een brief van de apostel Paulus die schreef dat het " beter was te huwen dan te verbranden" en sprak van " huwelijkse kuisheid en leven zonder zonden".
De echtgenores van de Ridders golden als dames van de Orde van Sint Jacob.

De orde bestond uit ridder/monikken, ridders, commandeurs en gouverneurs. De twee laatste graden kozen een Raad van dertig die op zijn beurt de Grootmeester koos.

Een van de opgaven van de Orde was de bescherming van de vele pelgrims die door Noord Spanje naar het mythische graf van Sint Jacob in Santiago de la Compastella trokken. Verder waren de ridders bij de " reconquista", de herovering van het Iberisch schiereiland op de Islam betrokken. De Heilige Jacobus werd de "matamoros" of morendoder genoemd. De Orde heroverde Teruel en Castellón en versloeg in 1212 de Moren in de slag bij Las Navas de Tolosa.

In 1174 verwierf de Orde Uclés, het hoofdkwartier van de Orde, en in de jaren daarna ook Mora, Mira, Osa, Montiel en Alfambra.

De Orde verwierf ook grote delen van Kastilië en Murcia en bezat tol, markt, brug en pechtrechten waarover zij, als deel van de kerk, geen belastingen betaald.

Omdat zowel de Kastiliaanse als Portugese koningen de Orde in hun invloedssfeer wilden brengen gingen de Spaanse en Portugese afdeling, De De Orde van Sint Jacob van het Zwaard in Portugal in deze tijd hun eigen weg.Dankzij de Portugese kolonisatie heeft ook in het Keizerrijk Brazilië van 1843 tot 1890 een Orde van Sint Jacob van het Zwaard bestaan.

Na de val van Granada in 1492, het einde van de Reconquista, verloren de vier Militaire Orden veel van hun betekenis. De Orde was betrokken geraakt in de eeuwige opvolgingsstrijd in Kastilië en de toenemende centralisatie en bureaucratisering van het landsbestuur stonden op gespannen voet met het bestaan van machtige feodale orden.

In 1499 stierf de Grootmeester Alonso de Cárdenas en deed Koning Ferdinand II van Kastilië een greep naar de macht in de Orde van Sint Jacobus. In een brief vroeg de monarch de Paus Alexander III of deze, en de "Goddelijke en rechtvaardige voorzienigheid" geen eind konden maken aan de voortdurende schandalen in de Orde van Sint Jacobus en de Katholieke Koning niet tot Administrateur van de Orde kon maken. Zo konden ook de kosten van de verovering van Granada betaald worden. De Paus willigde dit verzoek in.

Na de dood van zijn grootvader was ook Karel V administrateur en na een ingreep van zijn pion , de Utrechtse Paus Hadrianus VI, Grootmeester van de vier Militaire Orden.

In 1540 stelde Paul Paulus in een bul vast dat de ridders van Sint Jacob éénmaal mochten huwen en vier kwartieren moesten kunnen laten zien.

De ordedracht was een witte mantel, zoals bij Augustijnen gebruikelijk, waarop een rood vlammenzwaard te zien is. Ook nu nog dragen de ridders witte mantels met een vlammenzwaard op de linkerzijde en een juweel van de Orde aan een rood lint.

[bewerk] De Orde in deze tijd

De orde is nu een gezelschap Spaanse katholieke edelen onder bescherming van de Spaanse kroon. De Heilige Stoel heeft Z.M. Koning Juan Carlos I als grootmeester en administrator aangewezen.

De ridders dragen bij bijzondere gelegenheden een witte mantel met een groot rood ordekruis op de linkerschouder.

• De Ridders dragen een kruis op een ruitvormig zilveren medaillon aan een lint op de linkerborst
• De Commandeurs dragen een rond gouden medaillon met een trofee om de hals.
• De Grootkruizen dragen dezelfde kleinoden als de commandeurs.

De dagelijkse leiding van de Orde ligt in de handen van de President van de "Raad van de vier Militaire Orden" Z.K.H. De Infante Don Carlos de Bourbon-Twee Siciliën y Bourbon, Hertog van Calabrië. Een telg uit de tak van het Koninklijk Huis dat tot 1860 in Napels regeerde.

De Orde heeft nauwe banden met de monarchie. Koning Alfonso XIII liet de geborduurde kruizen van de vier militaire Orden aan de binnenzijde van al zijn jasjes naaien.