Leopold von Sacher-Masoch

Leopold von Sacher-Masoch (Lemberg, 27 januari 1836 – Lindheim, 9 maart 1895) was een Oostenrijkse schrijver. Hij publiceerde ook onder de pseudoniemen Charlotte Arand en Zoe von Rodenbach.

Ridder Sacher-Masoch was een vertegenwoordiger van de lage Oostenrijkse adel en zoon van de politiechef van Lemberg, later Praag. Hij studeerde rechten, wiskunde en geschiedenis in Graz. Hij nam deel aan de Italiaanse veldtocht van 1859 en werd na de Slag bij Solferino onderscheiden voor betoonde moed.

Sacher-Masoch vestigde zich als privatdozent in Lemberg, vervolgens in Graz, en publiceerde over historische onderwerpen. Later legde hij zich echter geheel toe op het schrijven van literatuur, waarmee hij in binnen- en buitenland aanzienlijke successen boekte.

Zijn talrijke, in de trant van Ivan Toergenjev vaak folkloristische romans en novelles waren moralistisch in vooruitstrevende zin, maar altijd onderhoudend. Als een van de eersten gaf hij een realistisch beeld van het leven van de Joden in Galicië, en was daarbij een fel tegenstander van antisemitisme. Zijn werk werd gewaardeerd door Victor Hugo, Émile Zola, Henrik Ibsen, alsook door koning Lodewijk II van Beieren.

Sacher-Masoch is echter vooral bekend gebleven om zijn literaire uitbeelding van het verlangen naar sexuele onderwerping. Dit thema is in verschillende publicaties uitgewerkt, met name in de roman Venus im Pelz. Het verhaal verscheen in 1870, als onderdeel van de cyclus Das Vermächtnis Kains, waarin verschillende vormen van de liefde werden onderzocht.

Venus im Pelz was sterk autobiografisch, in de hoofdpersonen Severin en Wanda zijn Sacher-Masoch zelf en Fanny Pistor, één van zijn minaressen, te herkennen. Evenals de helden in de roman maakten Pistor, alias baronesse Bogdanoff, en Sacher-Masoch een reis naar Italië, waarbij hij optrad als haar knecht Gregor. Overigens lijken veel andere bijzonderheden die over zijn leven verteld worden toch eerder aan de verbeelding ontleend te zijn.

Zeker wel is dat hij de realiteit manipuleerde om zijn erotische dromen waar te maken. Hoe dat ging wordt beschreven door Sacher-Masochs eerste echtgenote, Aurora Rümelin, met wie hij in 1873 trouwde. Uit haar, onder de naam Wanda von Sacher-Masoch, verschenen memoires wordt ook duidelijk dat zij zich daarbij door Sacher-Masoch gechanteerd en misbruikt voelde.

In 1886 publiceerde de Grazer neuroloog Richard von Krafft-Ebing zijn studie Psychopathia sexualis. Hierin werd het verlangen naar sexuele onderwerping als psychiatrische stoornis beschreven onder de naam masochisme. Sacher-Masoch verzette zich tegen dit gebruik van zijn naam. Tevergeefs, want het begrip heeft alom ingang gevonden. Niet alleen voor zijn specifieke sexuele oriëntatie, die tegenwoordig gezien wordt als onderdeel van het complex BDSM, maar ook in het algemeen voor het verlangen naar pijn en vernedering.

Sinds 1883 woonde Sacher-Masoch met zijn tweede echtgenote Hulda Meister in Lindheim, Duitsland, waar hij in 1895 overleed. Maar volgens zijn biograaf Cleugh (1952) was dit fictie. In werkelijkheid zou de geestelijke gezondheid van Sacher-Masoch sterk achteruit zijn gegaan en werd hij in 1895 opgenomen in een inrichting in Mannheim, waar hij pas in 1905 stierf.

Door de gevoeligheden die verbonden zijn met het begrip masochisme was het lange tijd moeilijk om Sacher-Masoch als literator en als persoon te beoordelen. In de afgelopen jaren lijkt er echter sprake van een zekere herwaardering. Belangrijk was een tentoonstelling over zijn leven, gehouden in het kader van het evenement Graz 2003 – Culturele hoofdstad van Europa.

Trivia

• Sacher-Masoch is verwant aan de Engelse zangeres Marianne Faithfull, via haar moeder de Weense barones Eva Erisso.
• Venus im Pelz werd driemaal verfilmd: in 1967, in 1969 and in 1994.
• De tekst van de The Velvet Underground song Venus in Furs heeft betrekking op het boek van Sacher-Masoch.

Publicaties

• 1857 Der Aufstand in Gent unter Kaiser Carl V. (Digitaal in PDF)
• 1858 Eine galizische Geschichte
• 1867 Der letzte König der Magyaren
• 1870-1877 Das Vermächtnis Kains
• 1870 Die geschiedene Frau
• 1873-1879 Falscher Hermelin
• 1874 Die Messalinen
• 1877-1881 Galizische Geschichten (Digitaal in PDF)
• 1878 Judengeschichten
• 1881 Neue Judengeschichten
• 1886 Die Seelenfängerin
• 1886 Ewige Jugend
• 1886 Polnische Judengeschichten
• 1890 Die Schlange im Paradies
• 1893 Bühnenzauber
• 1907 Grausame Frauen

Literatuur

• Wanda von Sacher-Masoch, Meine Lebensbeichte, 1906
• James Cleugh, The Marquis and the Chevalier, 1952
• Leopold von Sacher-Masoch & Alfred Kossmann, Martelaar voor een dagdroom. Twee verhalen van Leopold van Sacher-Masoch en een studie van Alfred Kossmann, 1962
• Gilles Deleuze, Présentation de Sacher-Masoch, 1967
• Albrecht Koschorke, Leopold von Sacher-Masoch, 1988
• Lisbeth Exner, Leopold von Sacher-Masoch, 2003

Externe weblinks

• Project Gutenberg – on-line publicaties
• Engelse vertaling van Venus im Pelz
• Website Sacher-Masoch Festival – Graz 2003