John D. Rockefeller
John Davison Rockefeller (Richford, 8 juli 1839 – Ormond Beach (Florida, 23 mei 1937), was een Amerikaans zakenman, kapitalist en filantroop. Hij werd geboren in Richford, New York als tweede van de zes kinderen van William Avery Rockefeller (13 november 1810 – 11 mei 1906) en zijn vrouw Eliza Davison (12 september 1813 - 28 maart 1889). In 1853 verhuisde de familie naar Strongsville, Ohio.
Inhoud |
[bewerk] Werkzaam leven en eigen bedrijven
Vanaf 1855 woonde en werkte Rockefeller als boekhouder in Cleveland, Ohio. In die periode startte hij een eigen zakenbedrijf, Clark & Rockefeller, dat in 1862 investeerde in een olieraffinaderij. In 1865 verkocht Rockefeller zijn aandeel in het bedrijf aan zijn zakenpartner, betaalde $72.500 voor een groter aandeel in een andere raffinaderij en vormde met een andere compagnon, Samuel Andrews, een partnerschap, genaamd Rockefeller & Andrews.
In dezelfde periode startte Rockefellers broer William een andere raffinaderij. In 1867 namen Rockefeller & Andrews dit bedrijf over en Henry M. Flagler, die onder meer spoorweginvesteerder was, voegde zich bij het partnerschap. In 1870 vormden de twee Rockefellers, Flagler, Andrews en een olieraffineerder genaamd Stephen V. Harkness, gezamenlijk de Standard Oil Company, met John D. Rockefeller als president.
[bewerk] Naar rijkdom en monopoliepositie
Standard Oil won stapsgewijs de controle over de oliewinning in Amerika, alsook over het transport en de bewerking ervan. Rockefellers zakenmethoden, die hem enorme rijkdom brachten, werd wijd en zijd zwaar bekritiseerd. Rockefeller begreep dat met name de raffinage van olie cruciaal was voor het op de markt brengen van olieproducten. En hij zag in dat als hij schaalvergroting toepaste, dit leidde tot lagere prijzen, waardoor zijn producten voor velen betaalbaar werden. Rockefeller kon door het maken van prijsafpraken en het doen van voor de spoorwegmaatschappijen goede biedingen voor transport, concurrenten uitschakelen. Deze concurrenten stonden vervolgens zo machteloos, dat Rockefeller ze kon opkopen, waarbij zijn eigen macht binnen de olie-industrie logischerwijs steeds meer toenam.
Nog steeds is Rockefeller voor velen de verpersoonlijking van het meedogenloze kapitalisme. De vraag is of dit beeld helemaal correct is. In het in 2004 verschenen boek Titan: The Life of John D. Rockefeller, Sr., geschreven door Ron Chenow, wordt een meer veelzijdig beeld van Rockefeller geschetst. Onderaan dit artikel staan een link naar een recensie van dit boek.
[bewerk] Optreden tegen Standard Oil
In later jaren, inmiddels uitgegroeid tot de eerste Amerikaanse trustmaatschappij, werd de Standard Oil Company zwaar onder vuur genomen door de zogeheten anti-trust beweging. Dit intensiveerde in 1904 na de publicatie van het boek The History of the Standard Oil Company, geschreven door Ida Tarbell. Standard Oil werkte middels grootschaligheid, waardoor de kosten van de producten zodanig daalden dat vrijwel iedereen ze kon betalen. Echter, Standard Oil hield de markt vrijwel op slot, wat wettelijk niet toegestaan was.
Op 15 mei 1911 besliste het Amerikaanse hooggerechtshof dat Standard Oil een monopolie was en beval het de opdeling ervan, hetgeen leidde tot het verzelfstandigen van onder meer een zestal belangrijke maatschappijen: Standard Oil of New Jersey (Esso, nu Exxon), Standard Oil of New York (Socony, nu Mobil), Standard Oil of Ohio, en Standard Oil of Indiana (nu Amoco, onderdeel van BP) en Standard Oil of California (nu Chevron). Bovendien opende de opdeling de markt voor nieuwkomers als Gulf en Texaco, dat olie in Texas vond.
[bewerk] Pensionering als vermogend man
Rockefeller zelf trok zich terug uit het actieve zakenleven in 1895. In de tussentijd had hij ook belangen opgebouwd in de staalindustrie, welke hij op zeker moment verkocht aan U.S. Steel. In 1901 werd het totaal van zijn bezittingen geschat op 900 miljoen dollar en nog steeds gaat men ervan uit dat hij de rijkste man aller tijden is. Zijn netto bezit, gecorrigeerd voor inflatie, zou hem in de top twintig van hedendaagse miljardairs scharen. Echter, wanneer zijn waarde zou worden aangepast aan de omvang van de Amerikaanse economie in Rockefellers tijd, zou dit het bezit van de hedendaagse miljardairs ver in de schaduw stellen.
In 2001 werd geschat dat Rockefellers bezit 200 miljard dollar zou bedragen, gerekend naar hedendaagse maatstaven. Deze berekening is gebaseerd op het gegeven dat zijn bezit in 1910 bijna 2,5% bedroeg van de gehele Amerikaanse economie – minstens twee maal zoveel als het bezit van Bill Gates, in 2001 de rijkste Amerikaan. Dit maakt Rockefeller niet in absolute-, maar wel in relatieve getallen de rijkste persoon aller tijden.
[bewerk] Rockefeller privé
Rockefeller trouwde op 8 september 1864 in Cleveland met onderwijzeres Laura C. Spelman (1839-1915). Het echtpaar kreeg vijf kinderen: vier dochters en een zoon, John D. Rockefeller junior die een groot deel van Rockefellers fortuin erfde. Rockefeller senior is de stichter van een dynastie geweest. Rockefeller's kleinzoon, Nelson Rockefeller, was vicepresident van de Verenigde Staten onder Gerald Ford en een andere kleinzoon, Winthrop Rockefeller is gouverneur van Arkansas geweest. Zijn achterkleinzoon Jay Rockefeller (ook wel John D. Rockefeller IV genoemd) is tegenwoordig een lid van de Amerikaanse Senaat.
In zijn privéleven was Rockefeller lid van de baptisten en later in zijn leven werd hij filantroop. Hij stichtte onder meer de Universiteit van Chicago in 1890 door een gift die de bestaande school kon laten uitbreiden tot universiteit, het Rockefeller Institute voor medisch onderzoek, nu Rockefeller University, in New York City in 1901. Zijn gift van vijf miljoen dollar hielp de oprichting van het Great Smoky Mountains National Park op de grens van Tennessee en North Carolina in het Appalachen-gebergte.
Op 3 maart 1910 trok Rockefeller zich ook terug als bestuurder uit zijn bedrijven, zodat hij zich volledig kon wijden aan zijn filantropische werkzaamheden.
Rockefeller stierf in Ormond Beach, Florida in 1937. Bij zijn dood werd zijn kapitaal geschat op 1,4 miljard Amerikaanse dollars.
[bewerk] Externe links
[bewerk] Nederlandstalig
- Bespreking in De Groene Amsterdammer van de 'definitieve biografie' van Rockefeller
- Een genuanceerd beeld van Rockefeller en bespreking van het bovengenoemde boek van Ron Chenow
