Jan de Bakker
Jan de Bakker (Woerden, 1499 - Den Haag, 25 september 1525) was de eerste protestantse martelaar in de Nederlanden. Hij is ook bekend onder de naam Jan van Woerden of in het Latijn Johannes Pistorius Woerdensis.
De Bakker begon zijn godsdienstige opleiding bij Hinne Rode aan de Utrechtse Hiëronymusschool, vervolgens leerde hij verder in Leuven, werd priester gewijd en bekleedde daarna het kerkelijk ambt van pastoor te Jacobswoude en in 1523 te Woerden. Daar voltrek zich een omwenteling in zijn godsdienstige opvattingen en liet hij het priesterschap voor gezien. Hij huwde en werd bakker voor zijn levensonderhoud. Net als vele andere mystici van zijn tijd heeft ook Jan de Bakker zich door de kabbala (joodse mystieke leer) laten beïnvloeden. Hij verwierp de katholieke riten en de katholieke opvattingen over de mis. Hij was niet zozeer een dogmaticus, maar meer iemand die zich rechtstreeks op de Bijbel baseerde. Reeds vrij snel werd hij echter door de inquisitie in de kraag gevat. Op 10 mei 1525 werd hij in de Haagse Voorpoort vastgezet wegens ketterij. Na een proces in de zomermaanden werd hij op 15 september tot de brandstapel veroordeeld; tien dagen later op 25 september werd het vonnis voor het Haagse Prinsenhof in bijzijn van landvoogdes Margaretha van Oostenrijk voltrokken.
In 1853 protesteerden Nederlandse protestanten tegen het herstel van de bisschoppelijke hiërarchie in hun land met de leus: "Protestanten, weest nu wakker, want gedenk een Jan de Bakker!". De katholieken hadden in 1795 hun burgerrechten gekregen en in 1853 werd hun emancipatie min of meer afgerond met de terugkeer van de bisschoppelijke hiërarchie in Nederland.
In Woerden is een straat naar Jan de Bakker vernoemd. In Den Haag is in de Grote- of St. Jacobskerk een gebrandschilderd Jan de Bakker-raam te zien. Het Carmen AntiThomaticon waarin Jan de Bakker geëerd wordt, is nog altijd een belangrijk geuzenlied dat onder meer gezongen wordt door studenten van de Vrije Universiteit Amsterdam.
