Groei
Groei en ontwikkeling zijn processen die goed op elkaar afgestemd moeten worden. Daarop kunnen vele factoren van invloed zijn. Sommige van deze factoren komen van buitenaf, zoals voeding, ziekte en klimaat. Echter, de meeste factoren die bepalend zijn voor de groei komen van binnenuit. De belangrijkste daarvan zijn genetisch bepaald. Het gaat hierbij vooral om het aantal hormonen en groeifactoren dat kan worden aangemaakt. We weten op dit moment nog niet zoveel over de hormonen die voor de geboorte de groei bepalen, maar wel over hun invloed op de groei na de geboorte.
Inhoud |
[bewerk] Hormonen
De hormonen zorgen via de bloedbaan voor de algemene groeicontrole. Ze werken door het hele lichaam. Van deze hormonen zijn de groeihormonen, de schildklierhormonen en de geslachtshormonen de belangrijkste.
[bewerk] Groeihormonen
Het groeihormoon wordt gemaakt in de hypofyse. Dat is een zakvormige uitstulping onderaan de hersenen. Groeihormoon wordt niet gelijkmatig geproduceerd, maar juist in korte uitbarstingen. Wanneer je overdag stilzit, wordt er maar weinig groeihormoon aangemaakt. De uitbarstingen van de productie van groeihormoon vinden plaats bij lichaamsbeweging en stress en ongeveer twee uur na het inslapen. De afgifte van groeihormoon wordt geregeld in de hersenen door twee stoffen: growth hormone releasing factor en somatostatine. Ze komen via speciale bloedvaten in de hypofyse. Growth hormone releasing factor heeft als functie het stimuleren van de afgifte, terwijl somatostatine de afgifte juist afremt. Groeihormoon heeft maar op een paar soorten cellen een groeistimulerende werking. De belangrijkste functie is het stimuleren van de aanmaak en afgifte van groeifactoren. Tegenwoordig wordt groeihormoon ook geproduceerd door genetische manipulatie, waardoor veel meer medisch gebruik voor allerlei doeleinden mogelijk is. Bij kinderen met een groeiachterstand wordt groeihormoon bijvoorbeeld soms toegediend als medicijn.
[bewerk] Schildklierhormonen
Met de schildklierhormonen worden de hormonen Thyroxine (T4) en Trijodothyronine (T3) bedoeld. Zij zorgen voor de hoeveelheid energie die verbruikt wordt terwijl het lichaam rust. Alle lichaamsfuncties, dus ook de groei, zijn hiervan afhankelijk. Ook hebben de hormonen veel invloed op de rijpingsprocessen. Bijvoorbeeld op het rijpen van de hersenen, wanneer deze het snelst groeien. Als er een tekort is aan schildklierhormoon, worden bepaalde hersenfuncties definitief gestoord, wat betekent dat de kinderen zwakzinnig worden en motorische stoornissen krijgen. Verder hebben de hormonen invloed op de botontwikkeling. Wanneer er te weinig schildklierhormoon is, blijft de botrijping achter. Omdat een tekort ernstige gevolgen kan hebben, probeert men daar zo snel mogelijk achter te komen door middel van de hielprik vlak na de geboorte.
[bewerk] Geslachtshormonen
Er zijn twee soorten geslachtshormonen, namelijk het mannelijke geslachtshormoon testosteron en het vrouwelijke oestradiol. Beide hebben een positieve invloed op de groei, maar meer nog op de botrijping. Als een kind op een te jonge leeftijd of teveel geslachtshormonen aanmaakt, zal het kind in eerst instantie harder groeien dan normaal. De groei zal echter, door een snellere rijping van het bot, veel te vroeg stoppen, zodat de uiteindelijke lengte toch redelijk klein blijft. Oestradiol heeft nog een belangrijke eigenschap: bij een te grote hoeveelheid remt het juist de groei af. Daarom wordt het wel eens toegepast bij meisjes die te lang dreigen te worden.
[bewerk] Groeifactoren
Groeifactoren zijn proteïnen die door bepaalde cellen worden gemaakt en afgegeven. Ze hebben meestal in de directe omgeving hun effect op andere cellen. Soms worden ze echter door de bloedstroom meegevoerd en belanden ze op een grotere afstand. De studie van de groeifactoren is nog niet zo lang geleden begonnen, daarom is er nog niet zoveel over bekend.
