Grafheuvel
Een grafheuvel is een heuvel uit de oudheid waarin doden een laatste rustplaats kregen. Tumulus is de Romeinse benaming voor een grafheuvel, een plaats waar men belangrijke doden begroef. Langs de heerwegen uit de Romeinse tijd kunnen met name in Vlaams-Brabant tumuli worden gevonden (o.a. in Tienen).
De grafheuvel lijkt een beetje op een hunebed of dolmen, een aarden heuvel, maar zonder grote stenen die in de heuvel een ruimte vormen. Men is ervan overtuigd dat de grafheuvels gebruikt werden als begraafplaats. Dit komt doordat er menselijke resten zijn gevonden. Het begraven van mensen gebeurde soms meerdere malen in dezelfde grafheuvel. Ook zijn er grafheuvels die in verschillende tijden zijn gebruikt en aangepast.
Grafheuvels zijn in vijf perioden opgeworpen, waarin op verschillende manieren de doden bijgezet werden en een grafheuvel gebouwd werd. De vijf verschillende perioden zijn de late Steentijd, de bronstijd en de ijzertijd.
De manier van bouwen verschilde in de perioden. In de Late-Steentijd, Vroege-Bronstijd en ijzertijd werden er heuvels opgeworpen met vaak één of meer kransen van palen door de voet van de heuvel. De grafheuvels uit de Midden- en Late-Bronstijd zijn anders opgebouwd en worden ringwalheuvels genoemd. Dit type grafheuvel kenmerkt zich met een heuvel in het midden, hierom heen een greppel en hieromheen een wal van aarde. In grafheuvels die in de Vroege-Bronstijd zijn opgeworpen bevinden zich soms/vaak ook keien.
De manier van ter aarde bestelling verschilde ook per periode. Hieronder staan de perioden vermeld met erachter de manier van begraven/cremeren:
- Late Steentijd → begraven in kuil, hierover heen de heuvel
- Vroege bronstijd → crematie, urnen met erin asresten in heuvel
- Midden bronstijd → dode in uitgeholde boom in heuvel (=boomkist)
- Late bronstijd → crematie, urnen met erin asresten in heuvel
- ijzertijd → persoon werd verbrand, heuvel over deze plek gelegd
Men vermoedt dat grafheuvels, behalve om de doden een laatste rustplaats te geven, ook gebouwd en gebruikt werden voor verering.
Een van de grootste en hoogste grafheuvels die in België of Nederland te vinden zijn, ligt in de Nederlandse provincie Noord-Brabant, bij het dorp Hoogeloon (gemeente Bladel).
Ook op de Veluwe zijn nog veel grafheuvels uit de Bronstijd te vinden.
