Graf Zeppelin (vliegdekschip)

**Graf Zeppelin (vliegdekschip)**
Carrière
Graf Zeppelin
Besteld:	16 november 1935
Kiellegging:	28 december 1936
Tewaterlating:	8 december 1938
Status:	Gezonken als doelschip op 16 augustus 1947
Algemene kenmerken
Deplacement:	33.550 ton
Tonnage:
Lengte:	262,5 meter
Breedte:	31,5 meter
Diepgang:	7,29 meter
Voortstuwing en vermogen:	Vier stoomturbines, 200.000 pk (150.000 kW) Vier schroeven
Snelheid:	35 knopen
Bemanning:	1720 scheepsbemanning 306 vliegdienst
Bewapening:	16 × Sk. 15 cm. 12 × Flak (10,5 cm) 22 × Flak (3,7 cm) 28 × Flak (2,0 cm)
Vliegtuigen en faciliteiten:	50 stuks Messerschmitt Me 109T jachtvliegtuigen Junkers Ju 87C duikbommenwerpers Fieseler Fi 167 torpedobommenwerpers

Graf Zeppelin was een vliegdekschip van de Kriegsmarine, net als het beroemde luchtschip genoemd naar Graf Ferdinand von Zeppelin. Het was Duitslands enige vliegdekschip gedurende de Tweede Wereldoorlog. De opdracht voor de bouw werd gegeven op16 november 1935 en de kiellegging was op 28 december 1936 bij Deutsche Werke in Kiel. Het werd te water gelaten op 8 december 1938, maar werd nooit voltooid, nooit in dienst gesteld en heeft nooit deelgenomen aan de oorlog.

[bewerk] Planning en constructie

In 1935 kondigde Adolf Hitler aan dat Duitsland vliegdekschepen zou bouwen om de Kriegsmarine te versterken. Het jaar erna werd de kiel gelegd voor twee van deze schepen. Twee jaar later presenteerde Großadmiral Erich Raeder een ambitieus scheepsbouwprogramma dat Z-Plan was genoemd. Volgens dit plan zouden er vier vliegdekschepen moeten worden gebouwd tot 1945. In 1939 paste hij het plan aan door het aantal te verminderen naar twee.

De Duitse marine heeft altijd een beleid gevoerd om schepen pas een naam te geven bij de tewaterlating. Het eerste Duitse vliegdekschip, vanaf de kiellegging "Flugzeugträger A" genoemd, werd naar Graf Zeppelin genoemd tijdens de tewaterlating in 1938. De tweede, met als bouwnaam Flugzeugträger B, werd nooit tewatergelaten, maar zou de naam Peter Strasser hebben gekregen.^[1]

Een overzicht van het overleg van Hitler over zaken die met de Kriegsmarine te maken hadden - waarvan de notulen na de val van het Derde Rijk werden gevonden - laat zien dat hij gaandeweg de interesse in de vliegdekschepen verliest. Luchtmaarschalk Hermann Göring, die de leiding had over de Luftwaffe, was zwaar gekant tegen elke inmenging in zijn autoriteit als hoofd van de luchtmacht en hij werkte Raeder tegen waar hij maar kon. Binnen de Kriegsmarine ondervond Raeder tegenstand van Admiral Karl Dönitz, de bevelhebber van de onderzeeboten van de Duitse marine.

[bewerk] 1941–1945

In mei 1941 was Raeder nog steeds optimistisch over het project en hij informeerde Hitler dat de Graf Zeppelin, toen voor zo'n 85% afgebouwd, in een jaar zou zijn voltooid en dat er nog een jaar nodig was voor proefvaarten en vliegtrainingen.

Hoewel Raeder bleef volhouden tegenover Hitler dat de vliegdekschepen zouden worden afgebouwd, werd zijn strijd met Göring steeds bitterder. Göring minachting bleek uit zijn kennisgeving aan Hitler en Raeder dat de vliegtuigen die voor de Graf Zeppelin besteld waren niet voor het eind van 1944 geleverd konden worden. De uitsteltactiek van Göring bleek te werken.

De bouw van de vliegdekschepen verliep vanaf het begin onregelmatig. De bouw van Flugzeugträger B werd stilgelegd in 1940, waarna het werd gesloopt. De bouw van de Graf Zeppelin werd geplaagd door een gebrek aan materiaal en arbeiders.

Na overreding door Raeder beval Hitler dat Göring vliegtuigen moest leveren voor het vliegdekschip. Onder deze druk bood de luchtmaarschalk aangepaste versies aan van de Junkers Ju 87B en de Messerschmitt Bf 109E-3, die rond die tijd werden vervangen bij de elitesquadrons van de Luftwaffe. Raeder was hier niet gelukkig mee, maar het was dit of niets. Göring drong er ook op aan dat het vliegpersoneel onder het commando van de Luftwaffe zou staan. Door dit alles werd een extra vertraging veroorzaakt: het vliegdek moest worden aangepast.

Later in 1942 werden de Me 155 V2 en de JU 87E (D versie, aangepast voor gebruik op zee) toegevoegd. Geen van de JU-87E werd afgebouwd.

Tegen 1943 was Hitler teleurgesteld in zijn marine. Raeder stapte uit eigen beweging op en werd opgevolgd door Dönitz, de duikbootadmiraal. Het werk aan het voor meer dan 95% afgebouwde vliegdekschip werd volledig stilgelegd. Ale bewapening werd verwijderd en werd overgebracht naar kustbatterijen in Noorwegen.

Toen het einde van de Tweede Wereldoorlog naderde, werd het vrijwel geheel afgebouwde vliegdekschip afgezonken in ondiep water bij Stettin (tegenwoordig Szczecin) op 25 april 1945, juist voordat het Rode leger de stad veroverde.

[bewerk] Lot na de oorlog

Achteraanzicht van een model van de Graf Zeppelin

Vooraanzicht van het model

Het lot van het schip na de overgave van Duitsland was onduidelijk voor meerdere decennia. Volgens de voorwaarden van de Allied Tripartite Commission moest een "Categorie C" schip (beschadigd of afgezonken) worden vernietigd of afgezonken in diep water voor 15 augustus 1946. In plaats hiervan besloten de Sovjets om het beschadigde schip te repareren. Het werd gelicht in maart 1946. De laatst bekende foto laat het schip zien tijdens vertrek van Świnoujście (tot 1945 Swinemünde) op 7 april 1947 (zie foto).

Voor vele jaren was er geen verdere informatie over het lot van het schip. Er was enige speculatie dat het erg onwaarschijnlijk was dat het schip naar Leningrad was gebracht, aangezien de aankomst van zo'n groot en ongewoon schip opgemerkt zou zijn door westerse inlichtingendiensten. Dit leek te impliceren dat het schip verloren was gegaan tussen Świnoujście en Leningrad. Eén verklaring was dat het schip ten noorden van Rügen op 15 augustus 1947 op een mijn was gelopen, maar Rügen, west van Świnoujście, ligt niet op de route naar Leningrad. Verder noord, in de Finse Golf, een gebied bezaaid met mijnen dat moeilijk in de gaten te houden was voor westerse waarnemers, leek meer waarschijnlijk.

Na het openen van de Sovjet archieven werd er nieuw licht op het mysterie geworpen. Het bleek dat het schip toch naar Leningrad was gesleept. Daar werd het omgedoopt naar "PO-101". De Russen hoopten dat het schip gerepareerd kon worden op de scheepswerven in Leningrad (die in Szczecin waren verwoest). Toen dit onmogelijk bleek te zijn, werd het schip weer naar zee gesleept, terug naar de Poolse kust. Daar werd het op 16 augustus 1947 als oefendoel gebruikt voor Sovjet schepen en vliegtuigen. Naar verluidt plaatsten de Sovjets bommen op het vluchtdek, in hangars en zelfs in de schoorstenen (om een lading gevechtsmunitie te simuleren), waarna ze bommen lieten vallen vanuit vliegtuigen en granaten en torpedo’s afvuurden. Deze aanval zou voldoen aan het Tripartite mandaat (hoewel te laat) en zou de Sovjets ervaring geven in het laten zinken van een vliegdekschip. Tegen deze tijd was de Koude Oorlog begonnen en de Sovjets waren zich zeer bewust van de grote aantallen en de belangrijke rol van vliegdekschepen in de Amerikaanse marine, die in geval van een echte oorlog tussen de Sovjet-Unie en de Verenigde Staten zeer belangrijke strategische doelen zouden zijn. Vandaar dat ervaring in het laten zinken van een vliegdekschip door vliegtuigen belangrijker was in 1947 dan voor 1945. Na te zijn geraakt door 24 bommen en granaten zonk het schip nog niet en moesten er twee torpedo’s worden gebruikt om het tot zinken te brengen.^[2] De exacte positie van het wrak was onbekend voor decennia.

[bewerk] Ontdekking in 2006

Op 12 juli 2006 ontdekte een schip dat voor de Poolse oliemaatschappij Petrobaltic werkte een 265 meter lang wrak vlakbij de haven van Łeba (volgens een bericht van de BBC 55 km noord van Władysławowo) waarvan zij dachten dat het waarschijnlijk de Graf Zeppelin was. Op 26 juli 2006 ging de bemanning van het onderzoeksschip ORP Arctowski van de Poolse marine het wrak in om de identiteit te bevestigen. De dag daarop bevestigde de Poolse marine dat het wrak inderdaad de Graf Zeppelin was. Het wrak ligt 80 meter onder de waterspiegel.^[3] ^[4]