Glasblazen

Glasblazer aan het werk

Glasblazen is het vervaardigen van glazen voorwerpen door lucht te blazen in roodgloeiend dikvloeibaar gemaakt glas. Het is een vrij moeilijke techniek en vereist veel geduld en aanleg. Het wordt uitgevoerd door mensen die daar speciaal voor zijn opgeleid, de glasblazers.

[bewerk] Geschiedenis

In Mesopotamië is glas gevonden dat dateert circa 3500 jaar voor Christus. De glasmakerij is verdwenen in Egypte en kwam later tot bloei in Syrië en Mesopotamië. Rond het begin van onze jaartelling hadden de Syriërs de blaaspijp uitgevonden en waren er in geslaagd om de componenten zand, kalk en soda tot een vloeibare massa te smelten en zodoende door middel van de blaaspijp glas te maken. De Syriërs ontwikkelden de glasblaaskunst. Sindsdien heeft het principe nauwelijks meer veranderingen ondergaan. De Romeinen hebben de techniek van het glasblazen meegenomen naar hun rijk. Door middel van oorlogen en de verovering van het Byzantijnse Rijk hadden de Venetianen Syrische glasblazers krijgsgevangen gemaakt en meegenomen naar Venetië. Het glas uit die periode in Venetië had dan ook nog Byzantijnse invloeden. Daarna werd een wet van kracht dat in de glasblazerijen geen vreemde arbeidskrachten mochten werken. De Venetiaanse glasblazers mochten niet buiten hun gebied glas vervaardigen. Dat gold ook voor het eiland Murano. De overheid had voor het brandgevaar de ovens laten verplaatsen naar het eiland Murano. De glasblazers werden toch voor geldbedragen weggelokt naar de Noordelijke landen. De overheid trachtte dit tegen te gaan met de dreiging van de doodstraf. Toch zijn een aantal glasblazers ontsnapt van het eiland Murano en kwamen onder andere terecht in Antwerpen. Zij werkten voor kooplieden en vorsten en gingen het Venetiaanse glas namaken. Dat werd A la façon de Vénise genoemd was meestal minder verfijnd van techniek en ook wat minder helder dan het echte Venetiaanse glaswerk. Nagemaakt werden de Venetiaanse drinkglazen, waarvan de stam is versierd met uitsteeksels van soms ingewikkeld glaswerk. Dat wordt ook wel vleugelglas genoemd.

[bewerk] Techniek

Glasblazen aan de brander gebeurt door ronde glazen buizen in de vlam van een gasbrander te houden. Wanneer de temperatuur juist is gaat men rustig lucht in de buis blazen, terwijl men rustig en regelmatig de buis blijft draaien. Een andere wijze om glazen voorwerpen te maken is die van massieve staven in de vlam te houden en dan bij de juiste temperatuur aan elkaar te plakken.

Glasblazen aan de oven is een methode waarbij met een stalen pijp vloeibaar glas van ongeveer 1130 graden uit een pot gehaald wordt, het zogenaamde keien. Door de pijp telkens rond te draaien en te vormen met een natte houten vorm (de klots) wordt het glas op de pijp gecentreerd. Door de pijp wordt lucht ingeblazen waardoor het object groeit. Door telkens meer glas te keien wordt de massa vergroot en kan de bel verder worden uitgeblazen. Met een natte krant kan, al rollend op de glasblazersstoel, de vorm van de vaas met de hand worden aangebracht. Met een zogenaamde benenschaar wordt vervolgens een kerf vlak achter de pijp in de vorm gemaakt. Op dit punt moet de vorm later van de pijp breken. Als de vorm klaar is wordt door een assistent met een klein stukje heet glas een stalen staf (pontil) tegen de bodem gekleefd. De glasblazer koelt de kerf met wat water zodat plaatselijk kleine scheurtjes ontstaan. Met een tik breekt de vorm ter plaats van de kerf en wordt nu slechts gedragen door de pontil. Dit heet overnemen van het stuk. Waar het stuk aan de pijp zat is nu een gat. Door inwarmen in een oven op 1200 graden (gloryhole) wordt het materiaal weer zacht en kan de opening worden afgewerkt. Als het model klaar is wordt deze van de pontil afgetikt en gaat in de koeloven. Hierin wordt doorgaans in 24 uur beginnend bij 510 graden het glas langzaam gekoeld zodat het materiaal spanningsvrij is en niet meer spontaan kapot kan springen. Het breukvlak van de pontil wordt later weggeslepen en wordt het standvlak van het object.

[bewerk] Glasfabrieken

Een bekende glasfabriek staat in Leerdam, waar machinaal glas wordt geblazen voor de industrie. Er is ook een kleine afdeling waar nog handmatig wordt geblazen, hier worden prachtige en kostbare voorwerpen gemaakt. Te zien in de kristalwinkel in Leerdam op het fabrieksterrein. Te zien zijn er ontwerpen van bijvoorbeeld Copier
In Seraing gelegen in de agglomeratie van Luik staat de beroemde kristalfabriek van Val-Saint-Lambert, met inbegrip van een bezoekerscentrum met glasblazers en andere glas-ambachten (slijpen, graveren, kleuren,...)
In Schiedam bevindt zich het Nationaal Museum voor Glastechniek, hier worden tijdens demonstraties handmatig glazen voorwerpen geblazen. Ook worden daar nieuwe glasblazers opgeleid. Eerder stond dit museum in Hoogeveen, daarvoor in Diever. Ook in het Glas Centrum Leerdam aan de Zuidwal in Leerdam worden bijna het gehele jaar demonstraties gegeven.