Garri Kasparov

Garri Kimovitsj Kasparov (Russisch: Гарри Кимович Каспаров) (Bakoe, Azerbeidzjan, 13 april 1963) is een Russische schaker. Toen hij zeven jaar was overleed zijn vader. Zijn eerste successen als jeugdspeler boekte hij als Harry Weinstein. Op zijn twaalfde nam hij een gerussificeerde versie van de naam van zijn moeder (Kasparova) aan. Kasparov is grootmeester en was wereldkampioen van 1985 tot 2000; hij domineerde gedurende die periode het topschaak.

[bewerk] Loopbaan

De jonge Kasparov

Kasparov begon op zijn zesde met schaken. Hij scheen als klein jongetje al een schaakprobleem te hebben opgelost toen hij de regels van het spel nog niet goed kende. Zijn enorme talent werd al snel opgemerkt en hij werd toegelaten tot de schaakschool van Mikhail Botwinnik, die voorspelde dat de toekomst van het schaken in zijn handen zou komen te liggen. In 1976 en 1977 won hij het jeugdkampioenschap van de Sovjet-Unie. In 1978 debuteerde hij, 15 jaar oud, in het kampioenschap van de Sovjet-Unie. In 1979 werd hij voor het eerst 'losgelaten' op een internationaal toernooi en liet in Banja Luka 14 grootmeesters achter zich. In 1980 werd hij wereldkampioen bij de jeugd en in 1981 de jongste kampioen van de Sovjet-Unie.

[bewerk] Het wereldkampioenschap

In 1982 begon Kasparov aan zijn opmars naar het wereldkampioenschap door het Interzone toernooi van Moskou met overmacht te winnen. In 1983 versloeg hij in kandidatenmatches Alexander Beljavski met 6-3 en Viktor Kortsjnoj met 7-4. In 1984 won hij in de finale met 8½-4½ van Vasili Smyslov en verwierf het recht om regerend wereldkampioen Anatoli Karpov uit te dagen. Hun match begon in 1984 en ging om zes winstpartijen, waarbij remises niet meetelden. Kasparov stond na 9 partijen met 4-0 achter, maar wist via een schier eindeloze reeks remises de strijd te rekken tot het na 46 partijen 5-1 voor Karpov stond. Daarna won Kasparov twee partijen. Hoe het verder zou zijn gegaan is een open vraag, maar op dit punt werd de match afgebroken door de FIDE-voorzitter Florencio Campomanes. In 1985, bij de tweede match, lukte het hem wel Karpov te verslaan (13-11) en was Kasparov de jongste wereldkampioen aller tijden. Hij verdedigde zijn titel met succes tegen Karpov in 1986 (12½-11½), 1987 (12-12) en 1990(12½-11½).

In 1993 won Nigel Short de kandidatencyclus. Na onenigheid met de FIDE over de voorwaarden voor de match besloten Short en Kasparov hun tweekamp buiten de FIDE om te spelen. Ze richtten daartoe een nieuwe schaakbond, de PCA op, waarna de FIDE Kasparov zijn titel ontnam. Jan Timman en Anatoli Karpov stonden klaar om die titel over te nemen: Timman verloor de match en Karpov werd opnieuw wereldkampioen schaken. Na het Schisma waren er twee pausen, na deze scheuring waren er twee wereldkampioenen schaken.

Kasparov behield zijn wereldtitel in matches tegen Short (1993,12½-7½) en Viswanathan Anand (1995,10½-7½) maar verloor haar in 2000 aan Vladimir Kramnik (6½-8½). Daarna bleef hij echter de nummer 1 van de wereldranglijst tot aan het eind van zijn loopbaan in maart 2005. Zijn laatste elo-rating was 2812 (januari 2006). Uit onvrede over de manier waarop een uitdager voor Kramnik bepaald zou worden trok hij zich terug uit de strijd om de 'klassieke' wereldtitel. Later zou Kasparov als uitvloeisel van het Pact van Praag een match om het FIDE-kampioenschap spelen met Ruslan Ponomariov. Deze match ging om onduidelijke redenen niet door. In 2005 zouden Kasparov en Rustam Kasimdzjanov een match spelen waarvan de winnaar Kramnik zou mogen uitdagen. Toen de FIDE deze match niet van de grond kreeg trok Kasparov zich helemaal terug uit de strijd om het wereldkampioenschap.

[bewerk] Toernooiprestaties

Voor hij wereldkampioen werd speelde Kasparov weinig toernooien, hij won er wel een aantal: Bakoe 1980, Bugojno 1982 en Niksic 1983.

Nadat hij wereldkampioen was geworden begon hij aan een imposante reeks van 11 opeenvolgende (soms gedeelde) overwinningen: Brussel 1986, Brussel 1987, Amsterdam 1988, Belfort 1988, kampioenschap Sovjet-Unie 1988, Reykjavik 1988, Barcelona 1989, Skelleftea 1989, Tilburg 1989, Belgrado 1989 en Linares 1990.

In de jaren negentig was Kasparov wat minder actief, maar won Linares 1992, Dortmund 1992, Linares 1993, Amsterdam 1994, Novgorod 1994, Horgen 1994, Riga 1995, Novgorod 1996, Amsterdam 1996, Las Palmas 1996, Linares 1997, Novgorod 1997 en Tilburg 1997.

In 1999 debuteerde Kasparov in het Hoogovenstoernooi. Zijn winst daar was het begin van een nieuwe reeks opeenvolgende overwinningen: Linares 1999, Sarajevo 1999, Corus 2000, Linares 2000, Sarajevo 2000, Corus 2001, Linares 2001, Astana 2001 en Linares 2002. In 2004 won hij het kampioenschap van Rusland en 2005 sloot hij zijn loopbaan af met winst in Linares.

Kasparov speelde een aantal geruchtmakende matches met computers. In 1996 won hij van de door IBM speciaal voor de gelegenheid gemaakte computer Deep Blue met 4-2, maar in 1997 verloor hij met 2½-3½. In 2003 speelde hij 3-3 tegen het programma Deep Junior.

[bewerk] Beste schaker aller tijden

Sommigen beweren dat Kasparov de beste schaker aller tijden is. Hij heeft de hoogste Elo-rating ooit gehaald, namelijk 2851 punten. Daarvoor was Bobby Fischer degene met de hoogste rating, die tot 2780 kwam. Volgens bepaalde insiders dient men bij dit verschil in rating echter rekening te houden met zogeheten ratinginflatie. Wel is het zo dat zijn bijdragen aan het schaken significant zijn. De jonge Kasparov viel tot het begin van de negentiger jaren op door zijn creatieve aanvalsschaak, met ongewone, risicovolle concepten en offers. Toen leek hij al, net als een van zijn grote voorgangers Mikhail Tal, vanuit praktisch oogpunt gerechtvaardigde offers te kunnen plegen. Hij heeft zijn enorme creativiteit achter het bord laten gelden op het strategische vlak maar zeker ook op het tactische, vooral tijdens de eerste helft van zijn carrière. Revolutionair voor de schaaksport was zijn denken in drie dimensies: materiaal, tijd en kwaliteit. Hij had als geen ander inzicht in hoe deze zich tot elkaar verhouden. Hij wist welke materiële achterstand een bepaalde voorsprong in ontwikkeling rechtvaardigde alsook welk positioneel voordeel. Ook wist hij hoe deze aspecten zich verhouden tot de tijd die er kan worden gewonnen met een of ander initiatief of aanval. Beroemd geworden is zijn inzicht dat in bijna alle gevallen een paard op f5 voor wit een pionoffer rechtvaardigt, en voor zwart eentje op f4. Ook heeft hij aan de hand van enkele partijen geïllustreerd dat een dominant wit paard op de zesde rij en een zwart paard op de derde rij (wat een octopus wordt genoemd) het offeren van een kwaliteit compenseert. Daarnaast heeft hij met zijn ‘cut the board in two’ laten zien welke extra aanvals- en offermogelijkheden er zijn wanneer de verdedigende partij meer stukken op de andere bordhelft heeft dan die waarop zijn koning zich bevindt. Door al deze intuïtieve inzichten heeft hij het schaken naar een hoger plan gebracht.

Begin tachtiger jaren had Kasparov al dusdanige schaakinzichten en baanbrekende ideeën dat hij een grote bijdrage heeft kunnen leveren aan het gemeengoed worden van schaakcomputers. Hij zal hierbij ook ongetwijfeld de vooruitziende blik hebben gehad dat een goede voorbereiding op tegenstanders in de toekomst schuilt in het samen met de machine ontwikkelen van nieuwe openingsvarianten en strategische concepten. Uiteindelijk is deze visie van Kasparov realiteit geworden en kan geen enkele grootmeester van betekenis meer zonder een gedegen schaakprogramma. Kasparov zelf heeft de tweede helft van zijn carrière bewezen ook het beste te kunnen samenwerken met de computer, en zo wist hij nummer één van de wereld te blijven tot en met 2005. Tijdens deze latere generatie heeft hij zeer verbluffende staaltjes uit zijn hoed getoverd. Kasparov heeft tal van oude openingsvarianten gecorrigeerd, zoals vele van zijn partijen lieten zien. Eind jaren negentig had hij zo’n 4000 concepten in zijn eigen database staan, zo wist hij enkele partijen al in zijn studeerkamer te beslissen.

Ondanks dit alles blijft het vraagstuk wie de grootse schaker aller tijden is moeilijk te beantwoorden. In feite zal het gaan om, zeker wanneer spelers uit verschillende tijden met elkaar worden vergeleken, de relatieve sterkte. Dit vanwege het feit dat het absolute niveau stijgt naarmate de tijd vordert, schakers uit latere tijden konden steeds voortbouwen op de inzichten van vroegere spelers. In feite zijn er altijd tal van beoordelingscriteria te bedenken (zoals meeste tournooioverwinningen, het langst wereldkampioen, hoogste rating, hoogste winstpercentage in carrière, enz.) Anderen beweren echter dat je schakers uit verschillende tijden onmogelijk met elkaar kunt vergelijken op basis van dit soort criteria. Vast staat in ieder geval dat hij tot één van grootste schakers aller tijden kan worden gerekend.

[bewerk] Kasparov tegen Deep Blue

Een opmerkelijk toernooi uit Kasparov's lange carriere is zijn tweekamp tegen de IBM supercomputer Deep Blue. IBM benaderde het schaken uit wiskundig oogpunt en dacht dat een computer met brute rekenkracht wel een menselijk schaker kon verslaan. In 1996 daagde IBM Kasparov uit om tegen Deep Blue te schaken. De eerste partij van de wedstrijd resulteerde meteen in een 1-0 stand voor Deep Blue. Het was de eerste keer dat een computer een wereldkampioen versloeg. Uiteindelijk zou Kasparov de match wel winnen met 4 tegen 2. In mei 1997 werd er opnieuw gespeeld. Nu speelde Kasparov tegen de vernieuwde Deep Blue, die werd aangedreven door 480 processors. Hij kon 12 miljoen zetten per seconde berekenen en op deze manier ook nog 12 zetten vooruit denken. In de 2e en 6e wedstrijd maakte Kasparov een paar grote fouten en zo kwam Deep Blue na een beladen match over 6 partijen uiteindelijk als winnaar uit de bus. Kasparov heeft IBM daarna nog een aantal keer uitgedaagd, maar het is nooit tot een derde match gekomen. Wel speelde Kasparov in 2003 tegen Deep Junior, een Israelische schaakcomputer. De uitkomst was remise.

[bewerk] Beëindiging van de loopbaan

Op 11 maart 2005, na afloop van het Linares-toernooi, maakte Kasparov bekend dat hij met onmiddellijke ingang stopte met schaken. Hij heeft dus op 10 maart tegen Veselin Topalov zijn laatste partij gespeeld: Kasparov - Topalov 1.e4 c5 2.Pf3 Pc6 3.Pc3 e5 4.Lc4 d6 5.d3 Le7 6.0-0 Pf6 7.Ph4 Pd4 8.g3 Lg4 9.f3 Le6 10.Lg5 Pg8 11.Le7 Pe7 12.f4 ef 13.Le6 fe 14.Tf4 Kd7 15.Pf3 Tf8 16.Tf8 Df8 17.Pd4 cd 18.Pe2 Df6 19.c3 Tf8 20.Pd4 Pc6 21.Df1 Df1 22.Tf1 Tf1 23.Kf1 Pd4 24.cd d5 25.Kf2 Ke7 26.Kf3 Kf6 27.h4 g6 28.b4 b5 29.Kf4 h6 30.Kg4 en Kasparov gaf op.

Kasparov heeft diverse schaakboeken geschreven en is woordvoerder geweest bij politieke, educatieve en sociale hervormingen in Oost-Europa. Daarnaast houdt hij zich bezig op het terrein van liefdadigheid en heeft hij de Kasparov-Foundation opgericht in Moskou voor al deze activiteiten. Hij promoot het schaken in Rusland als schoolvak en heeft een eigen schaakschool opgericht: de Kasparov International Chess Academy. Verder spreekt hij regelmatig op internationale congressen zoals het World Economic Forum in Davos en de Cursos de Verano in Madrid. Ook schrijft hij een column in het schaakblad New In Chess. Na de beëindiging van zijn loopbaan als schaakgrootmeester probeerde Kasparov voet aan de grond te krijgen als politicus. Hij is een openlijk tegenstander van de Russische president Vladimir Poetin.
Hij werkt aan een boek (september 2005) met de titel:"Hoe het leven lijkt op schaken."

[bewerk] Partijen en openingen

[bewerk] Dely-Kasparov gambiet

8
7
6
5
4
3
2
1
	a	b	c	d	e	f	g	h

In de Sozinvariant van de Siciliaans heeft Garri Kasparov samen met Peter Dely een subvariant ontwikkeld, het Dely-Kasparov gambiet: 1.e4 c5 2.Pf3 e6 3.d4 cd4 4.Pd4 Pc6 5.Pb5 d6 6.c4 Pf6 7.P1c3 a6 8.Pa3 d5 (diagram)

[bewerk] Simbase

In de schaakdatabank Simbase staan 2569 partijen (peildatum maart 2004} die door Garri gespeeld zijn. Hij won 1131 partijen, hij verloor 210 partijen en er eindigden 1028 partijen in een remise. Zijn winstpercentage is 71.

[bewerk] Openingen

De voornaamste openingen die door hem gespeeld zijn:
met wit: het Siciliaans, het Spaans en het geweigerd damegambiet.
met zwart: het Siciliaans, het Konings-Indisch en het Grünfeld-Indisch

Garri speelde met wit de volgende openingen:

naam	winst	verlies	remise	w.p.
Siciliaans	129	7	69	79
Frans	43	7	17	76
Spaans	68	4	65	73
Engels	59	9	39	73
geweigerd damegambiet	64	1	59	75
Slavisch	63	6	37	76
Nimzo-Indisch	61	2	39	78
Dame-Indisch	37	7	32	69
Konings-Indisch	30	6	15	73
anders	357	22	128	83

Garri speelde met zwart de volgende openingen:

naam	winst	verlies	remise	w.p.
Siciliaans	145	51	176	62
Konings-Indisch	80	22	74	66
Grünfeld-Indisch	28	13	81	56
geweigerd damegambiet	12	7	37	54
Engels	29	6	33	66
Slavisch	19	6	29	62
Damepion	23	2	12	78
Nimzo-Indisch	17	5	8	70
Tarrasch	14	2	9	74
anders	53	25	69	59