De Vliegende Hollander (spookschip)

De Vliegende Hollander is een spookschip dat in de buurt van Kaap de Goede Hoop rond zou varen. De sage vertelt dat het schip op paasochtend in het jaar 1676 uitvoerden, en volgens overleveringen verdweent in een storm, om daarna geen levende ziel meer te zullen vinden. Richard Wagner baseerde later de opera Der fliegende Holländer op deze legende.

Inhoud 1 De Sage 1.1 Tafelbaai 1.2 Gezien 1.3 Achtergrond 2 In de literatuur 2.1 in film 2.2 Diversen 3 Bronnen

[bewerk] De Sage

Hardnekkige geruchten doen steeds de ronde dat "De Vliegende Hollander" uit Terneuzen afkomstig zou zijn. Met name in Zeeland wordt het volgende verhaal verteld.

Er was eens een zekere Kapitein Willem van der Decken, die eigenaar was van een schip. Hij woonde in Terneuzen en stond bekend als een moedig man. Maar op een van zijn zeereizen, zo rond het jaar 1676, is hij spoorloos verdwenen.

Men verhaalde dat Willem van der Decken op weg was naar Indië toen er bij Kaap de Goede Hoop plotseling een hevige storm opstak. De stuurman gaf de kapitein de raad om de storm af te wachten. Maar de kapitein ontstak in razende woede, hij slingerde de stuurman tegen de reling en gooide zijn Bijbel (die elke kapitein altijd bij zich had) in het water. Hij greep de spaken van het stuurrad en riep: "Al zou God mij laten zeilen tot aan de jongste dag, de Kaap zal ik ronden!"

Nadat hij dit gezegd had, viel er een doodse stilte, de storm ging liggen en de golven kwamen tot rust. Er klonk een stem uit de lucht: "Willem van der Decken, gij zult moeten zeilen tot aan de jongste dag!"

De bemanning van het schip stierf één voor één en kapitein Van der Decken bleef geheel alleen over de zeeën rondzwalken. Bij noodweer rond de Kaap meenden zeelieden in de achter ons liggende eeuwen soms een schim te zien van een spookschip met kapitein Van der Decken verbeten achter het stuurrad.

Bovenstaand verhaal had nog geen relatie met het muziekdrama van Richard Wagner, "De Vliegende Hollander". Maar daar had men in Terneuzen iets op gevonden. Iemand wist nog dat Richard Wagner in 1831 een reis maakte over de Schelde naar Antwerpen. In de buurt van Terneuzen zou één van de zeelui het verhaal van Kapitein van der Decken hebben verteld. Naar aanleiding van die vertelling zou Wagner "De Vliegende Hollander" hebben geschreven.

De kapitein van de Hollander heette Van der Decken. Nadat het schip bij de Tafelbaai had aangelegd woedde er een hevige storm. Kapitein Van der Decken kon al een paar dagen niet uitvaren en was hier woedend om, hij zou gezegd hebben dat hij de volgende dag zou uitvaren en vervloekte God en de duivel. De volgende dag was het Pasen, een heilige dag, en toch voer hij uit. Daardoor werden hij en zijn schip vervloekt, de Vliegende Hollander kreeg rode zeilen en werd zwartgeblakerd, het schip werd 2x zo groot als elk ander schip en voer recht tegen de wind in met gebolde zeilen. Het schip vloog en kon dwars door andere schepen heen varen. Van der Decken kon de Kaap niet ronden en als een schip de Vliegende Hollander tegenkwam, betekende dat ongeluk. Van der Decken stuurde brieven naar zijn gezin (dat al dood was) en gaf deze mee met andere schepen. Deze schepen kwamen een sloep met drie lijkwitte mannen tegen en deze mannen gaven de brieven door. Sommige schippers spijkerden deze brieven tegen de mast omdat dat zou helpen tegen het ongeluk, Van der Decken werd hier kwaad om en voer recht op ze in. Sommige schippers schoten op het sloepje met kanonnen, hier werd Van der Decken nog veel kwader om. Hij voer recht tegen ze in en leegde hierbij de ruimen. Ook zou er gezegd worden dat de kapitein elke honderd jaar een keer aan land mag om een vrouw mee te nemen.

[bewerk] Tafelbaai

Het schip zou 6 dagen gelegen hebben in de haven van Simonsdorp, nabij de tafelbaai omdat het maar bleef stormen. toch wilde de kapitein om onduidelijke redenen vlug uitvaren en met in het achterhoofd niet wetend hoe lang de storm zou aanhouden, besloot hij het bevel tot vertrek te geven op paasochtend rond 17 april 1676. De storm rond Kaap de Goede Hoop werd sterker en sterker en zijn bemanning verklaarde hem voor gek.

Anderen verplaatsen het verhaal al terug naar Terneuzen. Daar zou het weer bij vertrek al grote problemen gegeven hebben en zou hij, tegen de zin in van de havenmeester, vertrokken zijn.

[bewerk] Gezien

In de jaren na de verdwijning van het schip zou het nog vaak gezien zijn door schippers, de opvallendste melding komt uit 1880 van prins George de latere koning George V van Engeland, die toen langs de kusten van Australië voer en het schip in de verte zag. Het schip had drie masten met rode zeilen waardoor een fel rood licht scheen, de bouw van het schip stamde uit een lang vervlogen tijd. George had 13 getuigen en waren er allen van overtuigd dat het de Vliegende Hollander moest zijn.

[bewerk] Achtergrond

Toch is het duidelijk dat het schip De Vliegende Hollander nooit in Terneuzen gebouwd zou kunnen zijn, want de VOC schepen werden meestal gebouwd in Zaandam, Amsterdam en Rotterdam (Delfshaven). En het is evenmin zeker dat het schip in de haven heeft gelegen, want de breedte van die haven was nog geen 8 meter, dus laat staan dat een VOC schip van 18 meter er had kunnen liggen. De enige optie zou kunnen zijn langs de kade of zelfs een paar mijl verder voor anker in de Schelde. Pas na 1827 kreeg Terneuzen als haven meer faam doordat in de periode 1825-1827 een kanaal werd gegraven naar Sas van Gent. Hiermee kreeg de stad Gent een nieuwe verbinding naar zee. Nog groter zou de haven van Terneuzen worden na de aanleg van de spoorlijnen Gent-Terneuzen en Mechelen-Terneuzen omstreeks 1880. En dan is er nog het vraagstuk van de naam. Wat is de echte naam van het schip? Men mag er vanuit gaan dat Vliegende Hollander een bijnaam is omdat het een Hollands schip zou zijn, en omdat men het immers tegen de wind in over de golven zag vliegen. Een mogelijke naam is De Falkenberg maar die wordt ook verbonden aan de kapitein of de stuurman die hij overboord sloeg. Er wordt ook gedacht aan de Vluchtende Hollander als bijnaam, omdat de Engelsen het voor het eerst benoemden met de Flying Dutchman, en flying kan ook staan voor vluchten. Waarom zou de kapitein anders zo spoedig vertrekken op een heilige dag als Pasen.

[bewerk] In de literatuur

Begin (1826) werd een toneelstuk geschreven door Edward Fitzball over de Vliegende Hollander, hij zou dit gedaan hebben naar aanleiding van diverse verhalen van scheepslui. In (1837) kwam het boek The Phantom ship uit geschreven door Frederich Marryat, die volgens kenners geïnspireerd werd door het toneelstuk van Fitzball. In de jaren erna kwam de Nederlandse schrijver A.H.C. Römer met het boek Het Vliegend Schip. En in (1855) kwam Washington Irving met zijn fictieve verhaal over The Flying Dutchman on Tapas Sea. Verder zijn er nog korte verhalen verschenen, onder andere:

• Washington Irving (1822) The Storm Ship.
• Washington Irving (1824) Adventures of the Black Fisherman.
• Walter Scott (18??) The Pirates.
• Heinrich Heine (1866) Verhalen van de Heren uit de Salon.
• Samuel Taylor Coleridge (??) The Rime of the Ancient Mariner.
• Tom Holt (1991) Vliegend Hollands Schip.
• Brian Jacques (2001) Castaways of the Flying Dutchman.
• Reggie Naus (2005) De Vliegende Hollander.

[bewerk] in film

• In 1951 verscheen de film Pandora and the Flying Dutchman in de bioscoop met James Mason en Ava Gardner in de hoofdrollen, Mason speelt Hendrik van der Zee die ook de hollander word genoemd, die met zijn schip de haven plaats experianza aandoed, daar ontmoet hij Pandora een vrouwelijke verleidster op wie hij verliefd wordt. Het schip vervuld een bijrol in het verhaal.
• In 1995 krijgt de stad Teneuzen de premiere van de Nederlandse film De Vliegende Hollander, deze film is wel gedeeltelijk gebaseerd op de saga maar volgt een andere weg, die van zijn zoon.
• In de film Villanden een noorse film komt de hoofdpersoon in aanraking met de Vliegende Hollander als hij gaat varen op een bepaald moment in zijn leven.
• De Vliegende Hollander speelt een belangrijke rol in de tweede deel uit 2006 van de succesvolle avonturenfilm "Pirates of the Caribbean: Dead Man's Chest". In dit tweede deel van de trilogie staat het schip onder bevel van de mythische Davey Jones. In deze versie van het verhaal bezit de Vliegende Hollander wel een bemanning: zeelui die in ruil voor hun ziel de dood met honderd jaar werken op het schip kunnen tegenhouden. Naarmate de tijd voorbijgaat, geraken de matrozen steeds meer vergroeid met het schip. Met Davy Jones als kapitein beschikt de Vliegende Hollander over een aantal speciale talenten. Zo is het in staat om onder water te reizen, heeft het buiten haar normale arsenaal kanonnen twee unieke, drievoudige kanonnen aan de boeg en kan het als enige de monsterlijke Kraken oproepen. in deel 3 zal het schip weer terug keren. De schrijvers van Pirates of the Caribbean zouden hun inspiratie uit het boek Adventures of the Black Fisherman van Washington Irving gehaald hebben, het feit is dat zowel Davey jones en de Vliegende Hollander er in voorkomen.

[bewerk] Diversen

De Efteling zou haar deuren openen in 2006 voor een nieuwe attractie De Vliegende Hollander een rollercoaster die door water gaat, na wat technische problemen krijgt de attractie een nieuwe start in april 2007. In het amerikaanse Kansas City hebben ze ook in het Themapark Worlds of Fun een attractie gebouwd naar de Vliegende Hollander, net als in Six Flags over Georgia. In de videogames The Curse of Monkey Island, A Billy Bones Tale en Pirates Cove komt het schip ook veelvuldig te spraken. Er zijn ook bekende nederlanders die de bijnaam van Vliegende Hollander kregen toebedeeld zoals Anthony Fokker en Peter van den Velde, Dennis Bergkamp werd de Non Flying Dutchman genoemd omdat hij vliegangst had. In Terneuzen werd in september 2005 een vliegende Hollander festival gehouden er werden rondleidingen gegeven door de binnenstad, verkleed partijen als piraat en men kon eten op de manier die mensen 500 jaar geleden ook deden, er wed afgesloten met de opvoering van de opera van Richard Wagner, in de toekomst wil men dit vaker gaan doen.

[bewerk] Bronnen

• Frederich Marryat -The Phantom Ship, 1837. vertaald als Het spookschip of, De Vliegende Hollander
• Reggie Naus -De Vliegende Hollander, 2005.