Catch phrase

Een catch phrase is een uit het Engels ontleende term om een zin of uitdrukking aan te duiden die spontaan populair wordt ("to catch on") door regelmatige herhaling. Ze ontstaan meestal in populaire cultuur (zoals film en tv) en worden via verschillende media verspreid, waaronder mond-tot-mondreclame. Het valt het best te definiëren door haar plotse en enthousiaste wijdverbreide ontvangst en de wijze waarop ze door de massa geadopteerd wordt, meestal als amusementsvorm.

Een teken dat een bepaalde zin populair of bekend is geworden valt af te leiden van haar gebruik in vele (andere) sectoren van de maatschappij: op politiek vlak, sociaal en cultureel. Soms verliezen catch phrases hun populariteit, maar niet altijd. Zo was de term "Manifest Destiny", een negentiende eeuwse frase die door journalist John O' Sullivan in 1845 in een editioriaal bedacht werd en zo snel zich verder verspreidde dat mensen vergaten wie de zin bedacht had. Na een poos werd deze catch phrase een standaard historische zin en een definitief deel van het lexicon van de Amerikaanse geschiedenis.

Sommige catch phrases ontstaan vanuit verkeerd geciteerde zinnen die zo regelmatig herhaald worden dat algemeen aangenomen wordt dat ze juist zijn. Bijvoorbeeld: "Play it again, Sam" (valselijk toegeschreven aan de film Casablanca) en "Beam me up, Scotty" (Star Trek).

Andere verspreiden zich enkel in specifieke subculturen, zoals tegenwoordig via internet. De catch phrase "All your base are belong to us" is daar een voorbeeld van.

Sommige catch phrases worden populair als reclameslogans. De catch phrase "Where's the beef?" werd in 1984 populair in de VS door een reclamespot voor hamburgerrestaurant-keten Wendy's. Indien slogans niet aanslaan bij het publiek worden ze bijna per definitie geen catch phrase.

Andere catch phrases worden het handelsmerk of karakterdefinitie van de persoon of het personage die hen oorspronkelijk zei. (Bijvoorbeeld: De kreet "D'oh", geuit door tekenfilmfiguur Homer Simpson in de animatieserie The Simpsons en "Eh, what's up, Doc?" door tekenfilmkonijn Bugs Bunny).

De uitspraak is essentieël voor sommige catch phrases. De slogan "Iedereen komt als je Leo roept" uit de reclamespotjes voor het chocolademerk, "Leo", moet gezongen worden. Het typetje Kamiel Spiessens door Chris Van den Durpel spreekt Oesje uit terwijl hij slist. Emile Ratelbands kreet "Tsjakka!!" moet juist uitgeroepen worden.

Omdat er al een pagina met alle uit Engels taalgebied opgesomde catch phrases bestaat (in het Engels weliswaar) beperken we ons hier tot die uit Nederlandstalig taalgebied:

• Lijst met catch phrases uit Nederlandstalig taalgebied