Beiaard
Een beiaard of carillon is een met een klavier bespeelbaar muziekinstrument, bestaande uit één of meerdere series klokken. Volgens de definitie van de Beiaard Wereld Federatie (World Carillon Federation ) dient een instrument uit minimaal 23 klokken te bestaan om carillon genoemd te mogen worden. Campanologie is de studie van klokken en beiaarden.
Het instrument is in de Lage Landen in de 16e eeuw ontstaan, toen de rijkere steden hun kerktorens niet alleen voor het oog verfraaiden, maar ook een nieuw geluid toevoegden aan de torenklokken. De beroemdste klokkengieters waren de gebroeders Pieter en François Hemony in de zeventiende eeuw, die samenwerkten met de Utrechtse beiaardier Jacob van Eyck.
Later kregen ook niet-kerkelijke gebouwen een beiaard, zoals bijvoorbeeld op belforten. Een beroemd voorbeeld is ook de beiaard in de universiteitsbibliotheek van Leuven. Hij telde (oorspronkelijk) 48 klokken, omdat de bibliotheek na de brand tijdens de Eerste Wereldoorlog werd heropgebouwd met geld van de 48 staten van Amerika.
Op het vlak van het aantal beiaarden staan Nederland en de Verenigde Staten aan de top, met zo’n 200 instrumenten per land. Dan volgt België met circa 85, verder gevolgd door Frankrijk, Duitsland en Denemarken.
Vlaanderen telt in 2004 nog zo'n 66 werkende beiaarden. De beiaardschool van Mechelen geniet faam tot ver buiten de landsgrenzen.
Het aantal klokken in een beiaard bedraagt meestal wat minder dan 50 - dat zijn vier octaven - maar er zijn ook beiaarden met 60 of 70 klokken.
De massa van een klok is sterk afhankelijk van de toonhoogte. Een klok die een octaaf lager is, is acht keer zo zwaar. Het gevolg is dat de grondtoon van een beiaard erg kan verschillen: men heeft bijvoorbeeld geen geld voor een beiaard in C en besluit een beiaard in E aan te schaffen. Met hetzelfde aantal klokken scheelt dat de helft aan gewicht. De klokken worden dan transponerend op de speeltafel aangesloten. De beiaardier hoort dus een E als hij de toets C indrukt. Om het gewicht verder te besparen, worden meestal de weinig gebruikte tweede en de vierde klok (bij een beiaard in C zijn dat de Cis en Dis) uit het laagste octaaf weggelaten.
In 1980 sloot de Leuvense firma Sergeys, de laatste klokkengieterij in Vlaanderen, haar deuren. Hiermee kwam een einde aan een traditie van 500 jaar beiaardbouw in Vlaanderen. In Nederland vindt men nog twee klokkengieterijen: Koninklijke Eijsbouts in Asten en de Petit & Fritsen (in Aarle-Rixtel).
Iemand die een beiaard bespeelt, heet beiaardier.
De professionele opleiding tot beiaardier kan worden gevolgd aan de Koninklijke Beiaardschool te Mechelen of aan de Nederlandse Beiaardschool te Amersfoort, een onderdeel van de Hogeschool voor de Kunsten Utrecht, Faculteit Muziek. Daarnaast zijn er amateuropleidingen in Enschede (als vrijetijdsbesteding van studenten aan de universiteit) en Dordrecht. Ook deze amateuropleidingen hebben uitstekende beiaardiers opgeleverd.
Inhoud |
[bewerk] Lijst van beiaarden in Nederland
- Zie de Lijst van beiaarden in Nederland voor een overzicht
[bewerk] Lijst van beiaarden in België
- Zie de Lijst van beiaarden in België voor een overzicht
[bewerk] Lijst van beiaarden in de Verenigde Staten
- Ann Arbor (Michigan)
- Stanford (Californië)
- Berkeley (Californië)
- Nederlands Carillon nabij Arlington National Cemetery (Virginia)
[bewerk] Beiaardcomponisten
- Ronald Barnes (1927–1997)
- Peter Benoit (1834–1901)
- Kurt Bikkembergs (1963–)
- Jef Denyn (1862–1941)
- Chris Dubois (1934–)
- Gaston Feremans (1907–1964)
- Benoit Franssen (1893–1978)
- Arthur Meulemans (1884–1966)
- Staf Nees (1901–1965)
- Flor Peeters (1903–1986)
- Herman Roelstraete (1925–1985)
- Jef Rottiers (1904–1985)
- Frank Steijns
- Jef van Hoof (1886–1959)
- Werner Van Cleemput (1930–2006)
[bewerk] Zie ook
[bewerk] Externe links
[bewerk] Internationaal
[bewerk] Belgïe
[bewerk] Nederland
- Nederlandse klokkenspel-vereniging
- Koninklijke Eijsbouts (Asten)
- Koninklijke Petit & Fritsen
- Utrechtse Klokkenspel Vereniging, de oudste beiaardvereniging ter wereld
- Hogeschool voor de Kunsten Utrecht
- Nationaal Beiaardmuseum
- Nederlandse Beiaard- of Carillontorens
