Amsterdam (schip)
De Amsterdam was een koopvaardijschip van de VOC, dat begin 1749 tijdens zijn eerste reis verloren ging bij Hastings.
Inhoud |
[bewerk] Eerste reis
De Amsterdam werd in 1748 gebouwd op de VOC-werf te Amsterdam en liep daar rond de jaarwisseling van stapel. Na belading en inscheping op Texel voer ze op 8 januari 1749 uit voor haar eerste reis naar de Oost.
Aan boord bevond zich het voor dit scheepstype gebruikelijke aantal bemanningsleden (203 man, waaronder de 33-jarige kapitein Willem Klump), een contingent soldaten (127 man), en ook 5 passagiers. De lading bestond uit handelswaren (textiel en wijn), ballast (bouwstenen en kanonnen), en bevatte daarnaast artikelen voor gebruik door de VOC in de Oost (papier, pennen, gereedschappen, en dergelijke) en proviand. Tot de lading behoorden tevens 27 kisten zilver, die destijds een totale waarde van zo'n 300.000 gulden hadden; tegenwoordig ettelijke miljoenen euro's.
[bewerk] Ondergang
Wegens een zuidwesterstorm lukte het niet om van Texel zuidwaarts te varen. Tijdens de derde poging zocht kapitein Klump de bescherming van een baai bij het Engelse Hastings. Het schip raakte een zandbank en verloor het roer, waarna werd geankerd in de Pevensey baai. Tussen 8 januari en 26 januari overleden vijftig bemanningsleden aan een epidemie. Toen de storm maar niet ging liggen, zag de kapitein zich op 26 januari genoodzaakt de Amsterdam op het strand te zetten, om zo te proberen de rest van de bemanning en het schip van de ondergang te redden.
De bemanning slaagde erin aan land te komen en het meeste zilver mee te voeren. Plunderaars stortten zich echter vrijwel onmiddellijk op het schip (met name Anthony Watson, die voor 1200 Engelse ponden aan overgebleven zilver meenam uit de kapiteinshut - in die dagen een fortuin waarvan levenslang kon worden gerentenierd). Na enige dagen van plunderingen werd de situatie door Engelse troepen onder controle gebracht.
In de daaropvolgende drie weken deed de VOC verwoede pogingen om het schip te redden, maar alles bleek tevergeefs: de Amsterdam zakte weg in de klei en werd overspoeld door het water. Op 11 maart 1749 gaf de VOC alle pogingen om de lading te redden op. De Amsterdam zakte verder weg en kwam te liggen op de plaats waar het wrak nu nog ligt.
[bewerk] Daaropvolgende eeuwen
In de daaropvolgende eeuwen hebben schatgravers regelmatig in het wrak gezocht naar overblijfselen van de lading. In de 20e eeuw zijn verscheidene stichtingen en groeperingen bezig geweest om het wrak in zijn huidige staat te behouden als historisch erfgoed, nadat het bij ongewoon laag tij in 1969 bloot was komen te liggen. Er zijn verscheidene operaties uitgevoerd om schade aan het wrak door zee en wind te beperken; onder meer het plaatsen van een constructie van stalen balken en platen die als golfbreker en net moest dienen. De stichting VOC-schip Amsterdam liet in 1983, 1984 en 1985 opgravingen uitvoeren. De constructie van stalen balken is in oktober 1999 weer verwijderd omdat vrees bestond dat deze het wrak zou beschadigen. In 2002 is getracht het scheepswrak in te pakken met zandrollen.
In juni 1985 verscheen een verhaal van Suske en Wiske getiteld Angst op de 'Amsterdam', dat zich afspeelt op het schip ten tijde van de ramp. Naast de normale uitgave in de Vierkleuren Reeks, verschenen twee speciale uitgaven die waren bedoel om geld in te zamelen voor de opgravingen bij Hastings. Datzelfde jaar werd echter ook besloten om een replica te gaan bouwen, en het via de stripalbums ingezamelde geld werd voor deze replica bestemd.
[bewerk] Een nieuwe Amsterdam
Toen aan het eind van de 20e eeuw de interesse voor de historie van de VOC en haar rol in de geschiedenis van Nederland toenam, ontstonden plannen om VOC-schepen na te bouwen. Eén van die schepen is de Amsterdam. Tussen 1985 en 1990 werd hiervan uit irokohout een replica gebouwd door 400 vrijwilligers van de Stichting Amsterdam Bouwt Oostindiëvaarder (SABO). Deze replica ligt sinds 1990 aan de steiger van het Nederlands Scheepvaartmuseum te Amsterdam, het vroegere 's Lands Zeemagazijn.
