Amfibisch transportschip

USS Wasp, voorbeeld van een LHA

Een amfibisch transportschip is een vaartuig dat is ingericht voor het vervoer van goederen en/of troepen voor het gebruik bij een amfibische landing. Meer in het bijzonder wordt (althans bij de Nederlandse marine) een vaartuig bedoeld dat specifiek is ingericht voor het landen van troepen met behulp van speciale landingsvaartuigen en transporthelikopters. In het laatste geval spreekt men ook wel van landingsschip.

[bewerk] Geschiedenis

Het aan land zetten van grote aantallen soldaten, voor veroverings- en sabotageacties kwam al in de klassieke oudheid voor. Uit de Nederlandse geschiedenis is de Tocht naar Chatham bekend, waarbij een eenheid van het pas opgerichte Korps Mariniers aan land ging, het fort van Sheerness veroverde en de beroemde ketting over de Medway zou hebben neergelaten als het niet gelukt zou zijn haar met een schip te breken.

Dergelijke troepen werden eeuwenlang vervoerd met behulp van de (oorlogs-)schepen die toevallig beschikbaar waren. Nog tijdens de Eerste Wereldoorlog werden troepen voor een amfibische landing vervoerd met gehuurde of gevorderde koopvaardijschepen. Een procedure die overigens nog steeds wordt toegepast indien de beschikbare (militaire) capaciteit te kort schiet: nog tijdens de Falklandoorlog huurde de Royal Navy passagiersschepen voor troepentransport.

[bewerk] Soorten schepen

Vanaf de Tweede Wereldoorlog werden speciale transportschepen ontworpen.

In grote lijnen zijn de volgende typen te onderscheiden:

[bewerk] Vrachtschepen

Diverse zeemachten gebruiken nog steeds vrachtschepen. Gewoonlijk zullen deze niet meedoen aan een amfibische landing, maar pas worden ingezet als de landing geslaagd is, een bruggenhoofd is gevormd en er extra goederen en troepen nodig zijn. Indien ze zijn uitgerust met boegdeuren, waardoor ze het strand kunnen opvaren en daar hun lading lossen, is inzet in een eerdere fase bij een amfibische landing wel mogelijk.

[bewerk] Doklandingsschepen

Transportschepen met een inwendig dok, waarin 2 tot 4 grote landingsvaartuigen worden vervoerd. Het dok wordt onder water gezet, waarna de landingsvaartuigen aan de achterzijde het schip verlaten. Dergelijke landingsvaartuigen kunnen tot twee tanks aan land zetten. Soms worden nog diverse kleinere landingsvaartuigen aan davits meegevoerd. Bij de US Navy worden deze schepen Landing Ship, Dock (LSD) of Landing Platform, Dock (LPD) genoemd. De Engelse marine spreekt van assault ships. Ze zijn ca. 12.000 - 20.000 ton groot en kunnen in de regel een compleet bataljon mariniers met uitrusting vervoeren. Tegenwoordig zijn dergelijke schepen ook met helikopterdek en vaak met hangar uitgerust, zodat goederen en troepen ook snel, m.b.v. transporthelikopters, aan land kunnen worden gezet. De Britse Bay class landing ship dock zal worden uitgerust met dynamic positioning.

[bewerk] Helikoptercarriers

Vanaf de jaren zestig zijn ook helikoptercarriers gebruikt voor amfibische landingen. Hiermee kan snel een bataljon mariniers door de lucht worden vervoerd en verder landinwaarts worden afgezet. In combinatie met een LPD, dat het zware materieel vervoert, kan zo een stevig landingsoffensief worden ingezet.
De Royal Navy richtte begin jaren zestig 2 vliegdekschepen uit de Centaur klasse (de Albion en Bulwark) voor die taak in en noemde ze commandocarriers. 10 jaar later zijn ze weer uit dienst genomen. Later in de jaren zestig bouwde de US Navy 6 schepen van de Iwo Jima klasse specifiek voor die taak en noemde ze Landing Platform, Helicopter (LPH). Met de Ocean beschikt de Royal Navy sinds enkele jaren weer over een dergelijk schip. Deze schepen zijn 16.000 tot 24.000 ton groot en voeren ca. 20 helikopters mee.

[bewerk] Gecombineerde typen

In plaats van aparte dok- en helikopterlandingsschepen bouwde de US Navy vanaf de jaren zeventig 2 series LHA's (Landing Ship, Helicopter, Assault), waarin beide typen verenigd zijn. Met ruim 40.000 ton zijn zij veel groter dan enig ander amfibisch transportschip.

[bewerk] Nederland

Kort na de Tweede Wereldoorlog nam Nederland 2 amfibische transportschepen over van de US Navy en gebruikte die bij de politionele acties in Indonesië (Pelikaan en Woendi). Na de overdracht van Nieuw-Guinea was er geen emplooi meer voor deze schepen en werden ze afgeschaft. Vanaf 1998 beschikt de marine over een transportschip van het LPD type van ca. 12.500 groot. Inmiddels is een tweede (Hr. Ms. Johan de Witt), ca. 15.500 ton, in aanbouw.

[bewerk] België

De Belgische zeemacht heeft serieus nagedacht over de aanschaf van een transportschip, mede te financieren door Luxemburg. Hoewel men aanvankelijk neigde naar een vrachtschip, eventueel tweedehands te verwerven, schoven de plannen later op in de richting van een doklandingsschip, naar het ontwerp van de Nederlandse Rotterdam. Omdat de stafeisen niet meer binnen het budget pasten én omdat België inmiddels is overgegaan tot de aanschaf van twee Nederlandse fregatten is dit plan verlaten.