Amerikaanse vogelkers

Rijk:	Plantae (Planten)
Stam:	Embryophyta (Landplanten)
Klasse:	Spermatopsida (Zaadplanten)
Clade:	Bedektzadigen
Clade:	'nieuwe' Tweezaadlobbigen
Clade:	Fabiden
Orde:	Rosales
Familie:	Rosaceae (Rozenfamilie)
Geslacht:	Prunus

Soort

Prunus serotina

Bloeiwijze

De Amerikaanse vogelkers of bospest (Prunus serotina) is in Nederland en België geïmporteerd en vanaf de jaren twintig van de twintigste eeuw als vulhout in de bossen aangeplant.

De struik treedt vaak plaagvormend op in storingssituaties, zoals op kapvlaktes, waar door mineralisatie van het strooisel en de humus, gevormd door afgevallen bladeren en dode takken, stikstof in de bodem vrijkomt. Daarnaast komt jaarlijks een hoeveelheid stikstof afkomstig van het verkeer en de landbouw in de meer natuurlijke systemen, zoals natuurbossen en duinen, terecht, waardoor ook de Amerikaanse vogelkers zich hier vestigt en zelfs tot een boom van 20 m hoog kan uitgroeien.

De Amerikaanse vogelkers bloeit van eind mei tot juni met witte bloemen. De bloemen zitten in trossen. De bessen hebben aan de voet een vastzittend kroontje, dat gevormd wordt door de achter gebleven kelkbuis.

[bewerk] Gebruik

De kleine bessen zijn eetbaar. Dit zijn dus Amerikaanse kersen. Ze zijn enkel smakelijk wanneer ze rijp zijn; dan is de kleur zeer donkerrood, bijna zwart. Amerikaanse kersen zijn uit de hand eetbaar, weliswaar met een enigszins bittere smaak, maar zeer dorstlessend. Men kan er jam, sap e.d. van maken.

Er wordt wel vermeld dat Amerikaanse vogelkers giftig is. Wat hier bedoeld wordt is dat het blad en de pit inderdaad giftig zijn, wat bij gewone kersen eveneens het geval is. Het is dus sterk af te raden kersenpitten door te slikken.

Bessen

[bewerk] Bestrijding

Bosbouwers en natuurbeheerders doen al vele decennia pogingen de Amerikaanse vogelkers te bestrijden. Doordat de 'prunusbestrijding' (zoals het ook wel genoemd wordt) vaak niet consequent wordt volgehouden keert de soort steeds terug. Ook doen de buren vaak niet mee en vindt besmetting vroeg of laat weer plaats.
Ingevolge het Biodiversiteitverdrag is de bestrijding van verdringende exoten sinds oktober 1995 verplicht, ook de instandhoudingseis van de EU -Habitatrichtlijn schrijft recent impliciete bestrijding voor.
Ondanks tientallen jaren van bestrijding, miljoenen manuren, het inzetten van giftige chemicaliën en de inzet van een ziekte als loodglansschimmel (berucht omdat kersen en pruimen aangetast worden en sterven) is er geen blijvend resultaat geboekt. Het lijkt redelijk te veronderstellen dat er ook nooit resultaat geboekt zal worden. Een bezinning van de aanpak lijkt derhalve op zijn plaats te zijn: Amerikaanse vogelkers is een blijvende bewoner geworden.

Door zijn vermogen zich in korte tijd uit te breiden wordt de invasieve soort in de volksmond wel Bospest genoemd. De struik is taai en is in staat zich snel van beschadigingen te herstellen. Het afzagen van de struiken zonder verdere behandeling leidt er toe dat de struik weer snel uitloopt; na één groeiseizoen reiken de vele loten anderhalf tot wel twee meter hoog. Bovendien treedt er na het verwijderen van de struik veel licht tot de bodem toe waardoor de vele, opgehoopte zaden in de bodem ontkiemen en er soms een groen tapijt van zaailingen ligt. Het gevolg is dat als de bestrijding van de struiken niet strikt wordt volgehouden de soort zich snel uitbreidt. Struiken worden soms na te zijn omgezaagd behandeld met glyfosaat merknaam Round-Up. Het middel dringt in de wortels door en doden deze. Vereniging Natuurmonumenten maakt er sinds 2004 succesvol gebruik van in onder andere Duin en Kruidberg en Koningshof waar complete woekers worden aangepakt. Ook hier spelen de opkomende zaailingen echter parten, men heeft er geen goed antwoord op.

Geprobeerd is de struiken te bestrijden door ze te besmetten met Loodglansschimmel; deze bestrijdingswijze is echter moeilijk toepasbaar. Tegenwoordig wordt Amerikaanse vogelkers wel bestreden door de groeiplaatsen te laten begrazen door geiten. Vooral van de Nederlandse landgeit is bekend dat deze de Amerikaanse vogelkers effectief kan bestrijden als de percelen over een aantal jaren onafgebroken door geiten worden begraasd.

Ook dienen er genoeg dieren per hectare aanwezig te zijn voor een succesvolle intensieve bestrijding. In het zuidelijk deel van de Amsterdamse Waterleidingduinen (AWD) grazen sinds de jaren negentig op 110 hectare Drentse Heideschapen (deelgebied Paardekerkhof). De schapen zijn zeer effectief gebleken in het opruimen van de 'prunus'. Op een nieuw, aangrenzend begrazingsproject van 115 hectare, de Westhoek, lopen sinds voorjaar 2004 dertig koeien en 100 schapen. De uitlopers van de hier afgezaagde en afgevoerde struiken en bomen (dit laatste wordt gedaan terwille van de verschraling) houden de schapen dermate kort, dat de stobben binnen een paar jaar afsterven. Schapen lukt het echter niet de dichte Duindoornstruwelen binnen te dringen, wel knabbelen ze alles aan prunus tot net even in de struiken af. Koeien banen zich soms een weg door de Duindoorns, op de voet gevolgd door het schaap. De koeien knakken tot vier meter hoge takken naar beneden om. Aldus kunnen zelfs hoge prunusstruiken door de combinatie van koe en schaap bestreden worden. Toch is het de vraag of alle dichte Duindoorstruwelen op deze manier aan de beurt komen. De prunus is voor zowel schaap als rund preferent (voorkeur-) voedsel. Koeien alléén ruimen wel de middelhoge en de kleine struiken op, maar zijn niet in staat om bij kleine zaailingen te komen die verscholen gaan tussen de Duindoorns (tenzij deze struiken vertrapt worden, wat dus incidenteel gebeurt). Een voorbeeld van bestrijding in de duinen met alleen koeien is het 36 hectare grote Rolverseiland in de AWD, waar jaarrond acht runderen lopen. De prunus verdwijnt er niet helemaal, ook niet doordat er overal nog grote bomen staan die zaden blijven verspreiden.

Waar de duinen nog slechts in lichte mate geïnfecteerd zijn door de Amerikaanse vogelkers, daar kunnen ze binnen korte tijd over honderden hectare door één man algeheel handmatig bestreden worden. Wacht men echter enige jaren, dan zullen overal flinke haarden optreden. Dan helpt enkel nog intensieve begrazing of chemische bestrijdingsmiddelen. Handmatige bestrijding houdt in dat de prunus zomers wordt omgezaagd, waarna zeker drie keer in het groeiseizoen het opkomende nieuwe lot moet worden afgezet. Effectiever is het ringen van de (grotere) struik, waardoor op den duur de wortels afsterven. Ook dan dienen echter de loten, die zich nu onder de ring vormen, te worden weggehakt. Oudere, grote bomen die in het bos staan sterven af zonder dat de loten onder de ring nog in staat zijn de struik te laten overleven. Kleine struiken moeten liefst altijd met schop uitgestoken worden, dat kan het hele jaar door.

Tegen het in de winter omzagen moet gewaarschuwd worden. Alle reserves zitten dan nog in de wortels. Vele malen (tot wel tien keer toe) moet er worden teruggekeerd om te ontloten eer de struik afsterft. Rond eind mei is het zetmeelgehalte in de wortels het laagst, 70 procent lager dan in de winter. Ingevolge de Flora en Faunawet met het oog op broedende vogels mag dan evenwel in de meeste gevallen niet worden gewerkt in de natuur. In juli en begin augustus bedraagt genoemd gehalte 50 procent.