Afhankelijk ontstaan
|
| Concepten |
| Geschiedenis |
| Stromingen |
| Geschriften |
| Personen |
| Tempels |
| Devotie |
| Per land |
| Termen |
| Van A tot Z |
|
|
|---|
De lering van het afhankelijk ontstaan (Pali: Paticca samuppada; Sanskriet: Pratitya-samutpada) is een van de centrale leringen in het boeddhisme. Het gaat over het principe van causaliteit: hoe dingen ontstaan afhankelijk van een oorzaak. De lering van het afhankelijk ontstaan betreft zowel causaliteit in zijn geheel, als een meer specifieke causaliteit, die ingaat op hoe het lijden veroorzaakt wordt door (uiteindelijk) ignorantie of onwetendheid.
Inhoud |
[bewerk] Eenvoudige beschrijving
In haar meest elementaire versie komt de wet van het afhankelijk ontstaan overeen met het principe van causaliteit. Soms wordt in het boeddhisme ook de term dit/dat-causaliteit gebruikt om naar deze eenvoudige versie van het afhankelijk ontstaan te verwijzen. Vaak wordt dit/dat-causaliteit in het boeddhisme op de volgende manier als volgt kort omschreven:
- Wanneer dit is, is dat.
- Van het ontstaan van dit komt het ontstaan van dat.
- Wanneer dit niet is, is dat niet.
- Van het eindigen van dit komt de beëindiging van dat.
Het principe van dit/dat-causaliteit is het onderliggend principe van het bestaan; het leidt tot het bestaan van alle geconditioneerde fenomenen in het universum, inclusief hellen, hemels en goden. Het Nirvana is het enige ongeconditioneerde fenomeen, en is daardoor niet onderhevig aan dit/dat-causaliteit.
[bewerk] Uitgebreide beschrijving
In de uitgebreide beschrijving van het afhankelijk ontstaan gaat de Boeddha in op de oorzaak van het lijden, en gebruikt daarvoor het principe van oorzakelijkheid. Uiteindelijk leidt dit tot de conclusie dat ignorantie (niet-weten of fout-weten) het lijden veroorzaakt, en dat, indien er geen ignorantie aanwezig is, er ook geen lijden aanwezig kan zijn. De staat zonder ignorantie en lijden is de staat van de Arahant.
De Boeddha observeerde een 12-voudige keten van oorzaken. De eerste oorzaak (ignorantie) veroorzaakt de tweede keten van mentale formaties. Mentale formaties veroorzaken vervolgens het ontstaan van bewustzijn, enzovoorts. Het laatste oorzakelijk verband is het causaal verband tussen geboorte en ouderdom en dood. Wanneer er geen geboorte plaatsvindt, is er ook geen dood.
- Ignorantie (fout-weten)
- Mentale formaties (intenties)
- Bewustzijn
- Naam en vorm (nama-rupa; de vijf khandhas; lichaam en geest)
- De zes zintuigen
- Contact - het samenkomen van bewustzijn, een zintuig en een zintuiglijk object.
- Gevoel
- Verlangen of begeerte
- Hechting of gehechtheid
- 'Worden' (of het opnemen of veronderstellen van een identiteit)
- Geboorte
- Ouderdom en dood
Deze keten van oorzaken wordt soms geanalyseerd in de 'voorwaartse' richting, en soms in de 'terugkerende' richting. In de voorwaartse richting begint met met ignorantie, en beziet hoe dit leidt tot (uiteindelijk) ouderdom en dood. De terugkerende richting gaat uit van ouderdom en dood, en kijkt naar wat de oorzaak hiervan is. Deze terugkerende richting werd door de Boeddha als eerste gebruikt, later gebruikte hij ook de voorwaartse richting.
[bewerk] Vers
De volgende uitspraak van de Arahant Assaji verwijst naar de wet van het afhankelijk ontstaan:
- Van alle dingen die door een oorzaak ontstaan,
- De Tathagata (Boeddha) heeft de oorzaak ervan uiteengezet;
- En hoe ze tot hun einde komen, dat vertelt hij ook,
- Dit is de leer van de Grote Hermiet.
[bewerk] Gerelateerde boeddhistische leringen
De lering van de Vier Nobele Waarheden gaat ook in op de oorzaak van het lijden, en gebruikt daarbij ook een oorzakelijk verband.
Ook de leer van karma is op het principe van causaliteit gebaseerd.
Nu-causaliteit betrekt het principe van causaliteit op het hier-en-nu.
[bewerk] Externe link
Dependent Origination (Engelstalig)
Versen uit het Pali Canon over het afhankelijk ontstaan
