Abel Tasman
Abel Janszoon Tasman (1603 – 10 oktober 1659) was een Nederlandse ontdekkingsreiziger, afkomstig uit Lutjegast in Groningen. Hij is het meest bekend door zijn reizen tussen 1642 en 1644 in dienst van de VOC, uitgezonden door Anthonie van Diemen, tijdens welke hij (in Europees perspectief) het Van Diemensland (nu beter bekend als Tasmanië) en Nieuw-Zeeland ontdekte.
Tasman was al eerder op ontdekkingsreis geweest. In 1639 was hij tweede man van de expeditie van Matthijs Quast, waarbij de zeeën ten oosten van Japan werden onderzocht.
Zijn taak was het land te onderzoeken dat toen bekend stond als Nieuw-Holland (het tegenwoordige Australië), waarvan de westkust al door Nederlanders ontdekt was, en om vast te stellen of het een deel was van Terra Australis, een vermeend zuidelijk continent. De VOC hoopte dat op die wijze dit continent ontdekt en voor de handel geopend zou worden.
Inhoud |
[bewerk] Eerste reis
Op zijn eerste reis (1642-1643) voer Tasman van Batavia (het huidige Jakarta) met twee kleine schepen, de Heemskerck en de Zeehaen, eerst naar Mauritius en van daaruit oostwaarts op een hogere zuidelijke breedte dan tot dan toe gedaan was. Hij miste op deze wijze Australië, maar ontdekte het eiland Tasmanië. Hij doopte het Van Diemensland, maar de Engelsen hernoemden het later naar zijn ontdekker. Na een kort onderzoek van het eiland voer hij verder naar het oosten, en ontdekte Nieuw-Zeeland, dat hij Statenland noemde, denkende dat het verbonden was met een stuk land zuidelijk van Zuid-Amerika. Hij voer noordwaarts langs de westkust. Nabij de noordpunt van het Zuidereiland sloeg hij het anker uit in een baai, waar tijdens de enige ontmoeting die hij met Maori's gehad heeft vier van zijn mannen gedood werden. Hij noemde de plaats Moordenaarsbaai (het huidige Golden Bay) en zeilde verder noordwaarts, maar miste de Straat Cook, die het Noorder- en het Zuidereiland scheidt, en nam daarom aan dat Nieuw-Zeeland een enkele landmassa was, waarschijnlijk een deel van Terra Australis. Tijdens de terugreis naar Batavia, ontdekte hij ook nog Tonga.
[bewerk] Tweede reis
Op zijn tweede reis, in 1644, volgde hij de zuidkust van Nieuw-Guinea. Hij miste Straat Torres tussen Nieuw-Guinea en Australië, en zette zijn reis voort langs de noordkust van Australië, die hij volledig in kaart bracht.
Vanuit het oogpunt van de VOC waren Tasmans ontdekkingen een mislukking: hij had geen geschikt handelsgebied gevonden, noch verbeterde zeeroutes naar bekende gebieden. Gedurende meer dan een eeuw (tot de tijd van James Cook), zou de reis van Tasman het enige Europese bezoek aan Tasmanië en Nieuw-Zeeland blijven. Australië werd nog wel enkele malen bezocht, maar meestal alleen bij toeval.
[bewerk] Expeditie naar de Filipijnen
In april 1648 kreeg Abel Tasman de leiding over een expeditie van acht schepen met 900 zeelui en 250 soldaten die als doel had om bij de Filipijnen de Spaanse zilvervloot uit Mexico te onderscheppen. Het nieuws van de op 30 januari van dat jaar gesloten vrede van Münster was nog niet doorgedrongen in Zuidoost-Azië en de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden probeerde op deze manier de Spanjaarden een flinke slag toe te brengen. De expeditie slaagde er echter niet in om een van de Spaanse galjoenen te veroveren. Nadat een door de Nederlanders achtervolgt Spaans schip zichzelf ten zinken had gebracht trokken de schepen van Tasman langs de kust van de Filipijnen waarbij in het kustgebied werd geplunderd. Na dit mislukte eerste deel van de opdracht zeilde het eskader door naar Siam om daar als tweede deel van hun opdracht de koning bij te staan bij de oorlog tegen zijn vijanden. De oorlogsplannen van de koning van Siam waren echter gewijzigd en de schepen waren daardoor niet meer nodig. In januari 1649 keerden ze terug in Batavia
Abel Tasman overleed in 1659 in Batavia.
[bewerk] Externe links
[bewerk] Literatuur
- Slot, B.J. (1992) Abel Tasman en de ontdekking van Nieuw-Zeeland, Bercker, Kevelaer.
