Bunnen Rotatschoon
From Wikipedia
As en bunnen Rotatschoon warrt in de Astronomie de sünnerlich Fall betekent, dat sik en Himmelskörper (t. B. en Maand) bi sien Ümloop üm en tweeten Himmelskörper (t. B. en Planet) nipp un nau eenmal üm sien egen Dreihass dreiht.
So is dat ok bi den Maand vun uns Eer. De wiest jümmer mit de lieke Siet na de Eer. Aber ok de mehrsten annern Maanden in uns Sünnsystem hefft en bunnen Rotatschoon.
De bunnen Rotatschoon kummt dör Tiedenkräft to Stannen, welke de Egenrotatschoon vun lüttere Körpern in’t Swoorfeld vun gröttere afbremsen doot. Jüst so as dat Water op de Eer Flootbargen utbillt, de man sehn kann, müss sik ok de Bavenflach vun’n Maand anböhren un wedder rünnergahn, wenn he en Egenrotatschoon relativ to de Ass Eer-Maand hett. Dordör dä dat aber Rieben geven, dat an’n Enn de Rotatschoon bremst.
So is dat fröher bi den Maand ok wesen. Ober no Johrmillionen hebbt de Tiedenkräft so wiet bremst, dat de (relative) Egenrotatschoon ophöhrt hett, un de Maand nu bunnen is. Toglieks bremst de Maand aber ok de Rotatschoon von de Eer af. Dorüm warrt de Daag op de Eer ok jümmer länger, man so bannig langsom, dat wi dorvon nix maarkt.
Een Sünnerfall is de dubbelt bunnen Rotatschoon oder ok Korotatschoon, bi de beide bedeeligten Himmelskörper bi een Ümloop nipp un nau eenmal üm sik sülvst dreiht. So is dat t. B. bi dat Paar Pluto-Charon.
