Blawtong
Van Wikipedia
- Dit artikel is gesjreve in 't Norbiks. 't Weurt gewaardeerd óm in dit artikel woe meugelik 't Norbiks aan te hawte.
Inhawd |
[bewirk] De knut.
De blawtongkraenkde keumt normaal alling in werm leng väör, väöral in sub-tropische gebiede roond de Middellandse zieë. De kraenkde wert veroorzaakt dör 't Orbivirus dat dör bietende vleegskes, van 't gesjlach Culicoides, wert uvverbrach. Och in Nederland kaome van dat gesjlach vleegskes väör, n.l. de knut en die kinne och 't virus uvverdrage. Bies noe waor 't virus hie nog neet bie knutte vasgesjtild. An 't ing van de herfs sjterve de knutte mae 't virus kuus in de uvverweenterende larve uvverlaeve.
[bewirk] 't Klimaat.
Umdat de blawtongkraenkde in versjillende Noord-Europese leng is vasgesjtilt kint 't oetbraeëke va blawtong in e direc verbaand sjtoeë mit de klimaatsverendering. 't Virus haat 'n gemiddelde temperatuur van 23,5 graden nuëdig en dat waor in d'r mond juli zieëker 't geval. Oet 't zuide geïmpoteerde besjmette sjäöp zeunt bie dis temperatuur de infectiebron. D'r inheemse knut zurgt väör de verspreiding van 't virus. 't Laefgebied van de zuiderse Culicoides imicola wert dör de sjtijgende temperature och groeëter. Bies noe kieëm de kraenkde bies Zuid-Fraankriek.
[bewirk] De kraenkde.
De kraenkde kan väörkaome bie sjäöp en sommige saoërte herte. Väör sjäöp kan ze doeëdelek zieë. Reender en aander herkauwers kinne drager van 't virus zieë en nog 'n 50 daag nao de besjmetting 'n bron van infectie zieë.
Kraanke sjäöp kriege hoeëg fieëber en oontsjtaeëkinge in d'r moond en de tong. Oontsjtaeëkinge an de puuj kint de dere kruppel make. De oeterleke kenmerke van de kraenkde lieke op moond-en klauwzeer mae bie blawtong kriet 't sjaop 'ne dieke kop van 't oedeem. De blauw tong keumt mer bie 'n klee deel van de besjmette sjäöp väör. Groeët versjil mit moond- en klauwzeer is dat blawtong neet va deer op deer besjmettelek is, mae de knut nuëdeg haat väör de versjpreiding.
De blawtongkraenkde is oongevaeërlek väör d'r meinsj.
D'r väörlitste oetbraak waor in juli 2006 in Algerije. Op 18 augustus waoërt de kraenkde vasgesjtilt in Kirchroa en op 19 augustus in Voere en de provincie Luuk. Op 21 augustus sjtilde me 't virus och vas bie ee sjaop en reender in Aoke en op 16 sjaopsboerderieje in Nederlands Limburg. Op 23 augustus kaome besjmettinge, mae och de kraenkde väör in Frieslaand, op mieë plaatsje in Voere, in de buurt va Aoke en de in de provincie Luuk.
[bewirk] Uniforme aanpak.
Op 21 augustus vergadere top-experts in derekraenkdes oet alle 25 lidsjtate van de Europese Unie uvver 'ne uniforme aanpak van d'r blawtong-crisis. D'r aanpak van de driej betrokke leng, Nederland, Belsj (Vlaandere en Wallonië) en Duutsjlaand, versjilt in opvatting of 'n exportverbod op z'n plaatsj is, of insecticides gebruukt motte werre en of ophokke 'n oplossing is. 'n Euregionaal platform va deskundige en betrokkene zow in de toekomst flotter en doeltreffender kinne reagere.
Op 21 augustus in de nao-de-noon wirkt de Europese Commissie an 'n uniform regeling, zoewie e verbod op verveur van laevende herkauwers, väör de groeëtste dele van de Benelux-leng, Noord Fraankriek en 'n deel va Duutsjlaand. Och wilt de EU 'n oonderzeuk.
Op 23 augustus haant de afzoonderleke leng eeder hun eege maatregele genaome. Ze houwe waal raeëkening mit besjmettinge in 't aangrenzende laand in 't vasstille van kringe oeëbinne gee verveur mog plaatsjveende.
[bewirk] Virus Blawtong Kirchrao
Op 28 augustus is de blawtongkraenkde va Kirchrao oonderzoch in opdrach van de Europese Commissie. 't Geet um d'r blawtongvirus-variaant type 8 dae vriewel uniek is in Europa en normaal alling väörkeumt ten zuide van de Sahara. De blawtongkraenkde veroorzaakt dör dizze virus is minder gevaerlek vör de sjäöp. Wie de virusbesjmetting hie is kaome, is neet dudelek.
