Baza Angla
El Vikipedio
Baza Angla estas planlingvo.
Originala nomo: Basic English [bejsik ingliŝ] (British American Scientific Commercial English
Origino: planlingvo kreita de Charles Kay Ogden en 1930 kiel simpla, baza formo de la angla
Skribo: latina
Specimeno: La Patro Nia
Our Father in heaven,
may your name be kept holy.
Let your kingdom come.
Let your pleasure be done,
as in heaven, so on earth.
Give us this day bread for our needs.
And make us free of our debts,
as we have made those free who are in debt to us.
And let us not be put to the test,
but keep us safe from the Evil One.
La baza angla lingvo estas simpla, baza formo de la angla kreita de Ogden por esti komuna dua lingvo por la mondo. Ĝi estas angla tiel malgranda kaj simpla, ke ĝi havas nur [1] (kaj 78 internaciajn vortojn) (vidu Vortostoko de Baza Angla). Sed spite de tio, laŭ Ogden, ĝi povas esprimi ĉion ajn, kiun la plena angla povas esprimi. Verbojn, substantivojn ktp., por kiuj mankas vorto en la sistemo, oni devas esprimi per anstataŭigo, parafrazo, difino aŭ analizo.
La vorto "Basic" formiĝis el la unuaj literoj de la vortoj British, American, Scientific, International, Commercial ("Brita, Usona, Scienca, Internacia, Komerca") kaj samtempe signifas "baza".
Ogden diris, ke oni devas studi: sep jarojn por lerni la anglan, sep monatojn por lerni Esperanton, kaj sep semajnojn por lerni Bazan Anglan.
Winston Churchill rekomendis la bazan anglan kiel internacian lingvon en parolo en 1944 ĉe la Universitato Harvard. Dumtempe George Orwell satiris la lingvon per sia Newspeak en la romano 1984.
La ideo por la baza angla venis al Ogden dum liaj esploroj kun I. A. Richards en la 1920-aj jaroj pri la naturo de signifo de vortoj. Ili verkis vortaron de la angla, difininte ĉiun ajn vorton per vortoj pli simplaj kaj bazaj. Ili rimarkis, ke la samaj kelkaj vortoj ade reaperis en iliaj difinoj. Per tio ili eltrovis, ke kora vortprovizo de la angla estas tre malgranda – tute malsimile al la latinidaj lingvoj (ekzemple, la franca).
Richards mem poste utilis la bazan anglan por instrui la anglan al alilingvanoj.
Enhavo |
[redaktu] Kritiko
- La baza angla anstataŭigas vortojn per idiotismaj frazoj, kiuj estas ankaŭ pene lernendaj de studanto.
- Ogden ne kuraĝis forigi neregulaĵojn por kongrui kun plena angla lingvo. Tio, al iuj, faras la bazan anglan ne neŭtrala kaj ilo de lingva imperiismo favore al la angla.
- Kvankam la baza angla havas vortprovizon tre malgrandan, la baza radikaro de Esperanto estas simile malgranda, sed sen la senreguleco de la angla kaj ĝia ne-fonetika literumado.
(Aperis kritiko en la 50-a kaj 51-a numeroj de Heroldo de Esperanto, 1933, de M. C. Butler.)
[redaktu] Nuna uzo
La anglalingvinstrua organizo British Council aĉetis la kopirajton de Baza Angla. Ĝi uzas Bazan Anglan por instrui ĝin al komencantoj de la angla lingvo, antaŭ aliri al pli komplika lingvaĵo.
Oni uzas en la vikipedio la t.n. Simpla Angla-n (simple English), sed tio ne estas vera planlingvo, sed facila, simpla angla uzanta pli da vortoj ol Baza Angla. Mankas difinoj pri la uzendaj vortoj kaj gramatikaĵoj kaj sekve apud facile kompreneblaj tekstoj troviĝas aliaj, kies lingvo ne esence diferencas de la ĝenerale uzata angla.
[redaktu] Gramatiko
Gramatiko de baza angla helpas homojn uzi 850 vortojn de la lingvo.
- Pluraloj havas "s" en la fino de la vorto. Se la vorto havas specialan pluralon (ekzemplo: "es", "ies") oni devas uzi tiujn.
- Verboj havas 4 vortfinojn: la substantivojn vortfinojn -"ER" kaj -"ING", kaj la adjektivajn vortfinojn: -"ING" kaj -"ED".
- Adverboj deriviĝas el adjektivoj per sufikso: -"LY".
- Por komparativo oni uzas "MORE" kaj "MOST". Ankaŭ -"ER" kaj -"EST".
- La prefikso "UN"- estas simila al la Esperanta prefikso "MAL"-.
- La frazaj demandoj (jes-ne-demandoj) estas enkondukataj per "DO".
- Pronomoj estas similaj al la anglaj.
- Kunmetitaj vortoj estas duopaj substantivoj (ekzemplo: "milkman" aŭ "wordend") aŭ substantivo kaj ordono (sundown).
- Mezuroj, numeroj, monoj, monatoj, tagoj, jaroj, tempoj kaj internaciaj vortoj uzas anglajn formojn.
- Oni povas uzi vortojn de industrio kaj scienco.
Basic English. (bejsik ingliŝ). Simpligita formo de la angla lingvo, kompilita de C. K. Ogden, 1932 kaj propagandata ankaŭ kiel int. lingvo.
