Akrotiri ha Dhekelia

Diwar Wikipedia, an holloueziadur digor

Ar pennad-mañ n'eo ket peurechu c'hoazh ; ma fell deoc'h labourat warnañ deuit da welout ha lakait hoc'h ali e pajenn ar gaozeadenn.

Akrotiri and Dhekelia
(Western and Eastern)
Sovereign Base Areas


(Banniel bro-Saoz)	(Armoù bro-Saoz)

Lec'hiadur e Kiprenez

Yezh

Saozneg

Kêr-benn

Episkopi Cantonment

Rener

Peter Pearson

Gorread

254 km²

Poblañs

~7.000 tud Kiprenez; ~ 7.500 soudarded saoz hag o familhoù

Moneiz

CYP

Akrotiri ha Dhekelia (gresianeg: Ακρωτήρι και Δεκέλια) a zo daou gelc'hiad e Kiprenez ma'z emañ diazezlec'h milourel saoz dreist. Miret e voe ar c'hornioù-bro-se gant bro-Saoz goude dieubidigezh Kiprenez en abeg d'o lec'hiadur strategel er Mor Kreizdouar. Disrannet eo an diazezlec'hioù etre Akrotiri (gresianeg Ακρωτήρι; turkeg: Agrotur) a furmas gant Episkopi Cantonment ur c'helc'hiad Western Sovereign Base Area e anv, ha Dhekelia (gresianeg: Δεκέλεια; turkeg: Dikelya) a furm gant Ayios Nikolaos, an Eastern Sovereign Base Area.

[kemmañ] Istor

Krouet e voe an diazezlec'hioù dreist e 1960 gant feur-skrid diazezadenn pa zegemeras Kiprenez, un drevadenn saoz betek-hen, he frankiz. C'hoantaat a rae ar Rouantelezh Unvanet mirout kontrol an diazezlec'h rak gwarantiñ a rae an dra-se e c'hellfe kenderc'hel d'o implijout, dreist-holl da herberc'hiñ ar RAF Akrotiri. Ur pouez strategel bras o deus an diazezlec'hioù abalamour d'o lec'hiadur e reter ar Mor Kreizdouar, tost ouzh Kanol Suez hag ar Reter Krenn.

E 1974 e aloubas Turkia Kiprenez ha krouiñ a reas ur republik turkat e norzh an enez. Ne gemmas ket an dra-se statud an diazezlec'ioù hag al lu predenek na voe ket empleget en emgannoù. Gresianed Kiprenez a voe aotret da repuiñ war dachennad an diazezlec'hioù. Arsaviñ a reas an araokadenn durkat pa dizhas o harzoù, ar pezh a roas tro d'ar C'hresianed da virout Ayia Napa.

Republik Kiprenez he deus goulennet meur a wech ma vo roet en dro an diazezlec'hioù dezhi, o lârout e talc'hont un dachennad vras a c'hellfed implijout en un doare talvoudusoc'h. Evit 4 bloaz goude 1960 e paeas ar Rouantelezh Unvanet ur feurm evit Akrotiri ha Dhekelia goude enkadenn etregumunel 1963-64 e paouezas, o lârout ne oa gwarant ebet e vefe emsav ar feurm evit an div gummuniezh. Goulenn a ra gouarnamant Kiprenez ar feurmioù nann-paeet.

E miz Gouere 2001 e oa manifestadegoù dirak an diazezlec'hioù a-enep staliadur ur skigner. Aon o doa ar vanifestourien e vefe arvarus evit an annezidi hag ar vuhez ouez.

[kemmañ] Politikerezh

Melestret ez eo an diazezlec'hioù gant ur rener hag a zo komandant al lu saoz e Kiprenez ivez. Anvet eo gant Rouaned bro-Saoz war alioù ar ministr kentañ. An holl c'halloudoù eus gouarner ur dachennad dramor en deus. Ur penn-ofiser, anvet gant ar rener, a ra war-dro melestradur pemdeziek an diazezlec'hioù. Dilennadeg ebet n'ez eus met ar geodourien bredenek o chom e-barzh Akrotiri ha Dhekelia a chell votiñ en dilennadegoù predenek.

Ur sistem gwirel ispisial o deus an diazezlec'hioù, disheñvel eus al lezennoù predenek. Eu lezennoù kozh trevadenn Kiprenez, kemmet pep gwech eo ret da chom ken dost ha posupl ouzh lezennoù republik Kiprenez.

[kemmañ] Douaroniezh

Kartenn Akrotiri

Kartenn Dhekelia

Goloiñ a ra an diazezlec'hioù 3% eus tachenn Kiprenez met 40% anezho hepken a zo perc'hennet gant ar stad. Ar feur-skrid deazezadenn a rakwel ivez e vo, ouzhpenn an diazezlec'hioù end-eeun, un nebeut lec'hioù m'en do ar gouarnamant saoz diastedoù : ar Retained Sites.

E su an enez, e-kichen Limasol emañ lec'hiet Akrotiri. Dhekelia a zo lec'hiet e-kichen Lanaka, er gevred. An daou gelc'hiad a endalc'h tachennadoù milourel met feurmioù hag kelc'hiadoù-annez ivez. Kelc'hiet eo Akrotiri gant Republik Kiprenez met bevennet eo Dheketia gant Republik Turk Kiprenez an Norzh hag ar c'helc'hiad-stouv kontrolet gant soudarded an Aozadur ar Broioù Unanet.

E reter Dhekelia emañ Ayia Napa. Ar c'heriadennoù Xylotymvou hag Ormidhia, hag a zo perc'hennet gant Republik Kiprenez, a furm un enezad e-barzh tachennad an diazezlec'hioù. Ar greizenn-dredan Akrotiri, daouhanteret gant un hent saoz, a zo perc'hennet ivez gant Kiprenez. Un enezad eo darn an norzh tra m'eo hanterenn ar su lec'hiet war ribl ar mor.

[kemmañ] Demografiezh

Pa voe krouet an diazezlec'hioù e tresjod an harzoù en doare ma n'endalc'hint kreizenn a boblañs ebet. War-dro 14.000 den a zo o chom enno avat. Kipreniz ez eo 7.000 anezho. Labourat a reont evit al lu breizh-veuriat pe e feurmioù an diazezlec'hioù. Eus ar soudarded saoz hag o familhoù eo kenaozet ar peurrest eus ar boblañs.

N'eus statud a geodedouriezh isipsial ebet evit annezidi an diazezlec'hioù daoust ma c'hellont goulenn Keodeouriezh an Tiriadoù Tramor Breizhveuriat (BOTC). Er c'hontrol da annezidi an tiriadoù tramor breizhveuriat arall ne c'hell ket keodedourien an diazezlec'hioù goulenn ar geodedouriezh vreizhveuriat wir. Prometiñ a reas Breizh-Veur ne vefe lakaet tachennad an diazezlec'hioù d'un implij nann milourel, ar pezh a zispleg perak n'eo ket talvoudek ar British Overseas Territories Act 2002 enno.