Malta

Diwar Wikipedia, an holloueziadur digor

Skrivet eo ar pennad-mañ e Peurunvan

Ar pennad-mañ n'eo ket peurechu c'hoazh ; ma fell deoc'h labourat warnañ deuit da welout ha lakait hoc'h ali e pajenn ar gaozeadenn.

Repubblika ta' Malta


(Banniel Malta)	(Skoed-ardamez Malta)

Kan broadel

L-Innu Malti

Yezhoù ofisiel pe kenofisiel

Malteg, Saozneg

Kêr-benn

Valletta

Gorread
-En holl
-% dour

316 km²
<0.1%

Poblañs
-Hollad
-Stankder ar boblañs

398,534 (2005)
1262/km²

Prezidant

Edward Fenech Adami

Kentañ ministr

Lawrence Gonzi

Gouel broadel

21 a viz Gwengolo

Moneiz

Lira Maltija (LM)

Kod pellgomz

356

Kod war ar Genrouedad

.mt

Emañ Republik Malta war un enezeg e Su Europa, er Mor Kreizdouar etre Italia ha Tunizia, en ul lec'h strategel-kenañ, ken eo bet renet gant meur a c'halloud riek abaoe kantvedoù. Ur republik dizalc'h eo hiziv abaoe 1964. Dezhi ar gorread bihanañ (316 km 2) e-touez izili Unaniezh Europa. Ur plas poblet-tre eo e-lec'h m'eo diaes kavout labour evit pep Maltad ha strewet eo an divroidi er bed a-bezh.Pa oa Breizh-Veur o ren (1800-1964) eo bet diorroet oberezhioù greantel war-dro ar sevel listri ha chanterioù-bigi bras a veze eno. Hiziv e vez diorroet an touristerezh diwar an traezhennoù heoliet mizioù-pad , ar savadurioù kozh hag ar splujerezh. Priziet eo enezeg Malta gant an Europiz pa gavont eno tud liesyezhezek, prizioù izel hag un hin blijus. Kêr-benn Republik Malta a zo hec'h anv Valletta. En enezeg e kaver an enezenn pennañ, Enez-Valta (216 km2), div enezenn boblet nebeutoc'h, Enez-Ghawdex (Enez-Gozo) hag Enez-Kemmuna (Enez-Comino) ha peder enezenn digenvez, Cominotto, an div enezenn Sant-Paol hag hini Filfola.

[kemmañ] Istor

Pennad pennañ: Istor Malta

Poblet eo bet Malta abaoe war-dro 5200 kent Jezuz-Krist. Er mare-se e rene ur sevenadur ragistorel a-bouez, ur milved a-raok piramidennoù Giza. Kavet e vez roudoù divent eus monumantoù-mein a seblant bezañ bet harpet gant ur riez c'halloudus. War-dro 1000 kent Jezus-Krist e teuas er vro ar Fenikianed evit staliañ trevadennoù, ur seurt rakpost evit ledanaat o c'henwerzh e kornôg ar Mor Kreizdouar. E 736 kent Jezuz-Krist e voe aloubet staliadurioù fenikiat gant ar C'hresianed hag e voe roet anv "Melita" d'an enezenn bennañ (diwar liv ar mel a zo hini ar mein-raz marteze).

Temploù Hagar Qim, Qrendi, Enez-Malta

Gant Kartago e (400 kent Jezuz-Krist) e voe aloubet an enezeg ha goude gant Roma. Pinvidikaat a reas Malta gant ar Romaned pa oa ur municipium hag ur geoded kevredet (foederata civitas). Chom a ra meur a savadur roman da dest levezon vras ar Romaned. E 60e tilestras sant Paol a Darsos war Valta dre zegouezh ur peñse war aodoù Bae Sant-Paol (anvet diwar an darvoud koulz hag an div enezenn a gaver eno). Kontet eo an istor e-barzh Aktaoù an Ebestel.

Eus 400 da 900 e kouezhas Malta dindan beli Impalaeriezh Bizañs, met drastet e voe gant ar Vandaled war a seblant. Aloubet e voe ivez gant an Arabed e 870 hag e weler an dra diwar ar malteg, dezhañ ur substrad arabeg gant gerioù italianek, gallek ha saoznek. An darn-vuiañ eus an anvioù-lec'h a zo arab o orin : Dzira (Djezair = enez), Mdina (Medina = kêr), Marsa (marsah = porzh), Rabat.
Skarzhet e voe an Arabed e 1090 gant an Normaned ha ganto e teuas ar Gristeniezh en-dro. Rummadoù-roueed all a zeuas da ren ar vro : an Añjeviz, an Hohenstaufen hag an Aragoniz (1287). Er mare-se e voe staliet noblañs Malta hag e chom implijet 32 ditl.