Ашмяны
Зьвесткі зь Вікіпэдыі — вольнай энцыкляпэдыі.
 |
Гэта — накід артыкула. Вы можаце дапамагчы Вікіпэдыі, напісаўшы яго, для гэтага націсьніце спасылку «Рэдагаваць». |
| Ашмяны | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
|
|||||||
| Плошча | ? км² | ||||||
| Насельніцтва | 15200 (1991) | ||||||
| Тэлефонны код | +375 1593 | ||||||
| Паштовы індэкс | 231100 | ||||||
Ашмя́ны (мясцовая назва Ашмяна́) — горад у Гродзенскай вобласці Беларусі (раней у Віленскай губерні Расійскай імперыі), з'яўляецца цэнтрам Ашмянскага раёну, знаходзіцца ў 17 км ад чыгуначнай станцыі Ашмяны. Горад стаіць на рацэ Ашмянцы.
Зьмест |
[рэдагаваць] Назва
Назва горада паходзіць ад літоўскага слова Ašmenys, што значыць «вастрыё».
[рэдагаваць] Гісторыя
 |
Магчыма, што тэкст артыкула парушае аўтарскія правы на тэкст з наступнай крыніцы:
Энцыклапедыя ВКЛ. Глядзіце падрабязнасьці на старонцы абмеркаваньня. Калі ласка, не рэдагуйце гэтую старонку, бо калі яна будзе выдаленая, усе Вашы зьмены будуць страчаныя. |
Упершыню ўпамінаецца ў "Хроніцы літоўскай і жамойцкай" у сувязі перадачай вял. кн. Гедымінам (памёр у 1341) яшчэ пры сваім жыцці Віленскага удзела з Ашмянскім, Вількамірскім і Браслаускім паметамі свайму сыну Яунуту. Першае датаванае упамінанне - 1385 ("Хроніка" Віганда з Магбурга). Першымі вялікакняжацкімі намеснікамі у А. быліГедыгольд (1387), Мінгайла (1388), Дзягірд (Доугерд, 1434), цівуном Мордас Мішкавіч (1494). У 1398 вленскі біскуп Андрэй зрабіу фундушавы запіс ашмянскаму парфіяльнаму касцелу Св. Духа. У 1407 віленскі стараста Манівід (Войцех) запісаў 2 падданых ужо існуючаму касцёлу і кляштару францысканцаў (у 1505 вял. князь літоўскі і кароль польскі Аляксандр аднавіў фундуш францысканскаму кляш-тзру). Можна неркаваць, што кляштар францысканцаў больш старажытны,чым парафіяльны касцёл,бо мясцовасць,дзе знаходзіўся кляштар, ужо ў 1-й пал. 15 ст. называлася Старая Ашмяна, а парафіяльны касцёл — Новая Ашмяна. У жн. 1432 на А, напаў вял. кн. Жыгімонт Кейстутавіч і ледзь не захапіў у палон вял. кн. Свідрыгайлу, які знаходзіўся тут са сваім дваром. 8.12.1432 пад А. адбылася бітва паміж войскамі Свідрыгайлы і Жыгімонта, у якой Свідрыгайла быў разбіты.Увайну Масноўскай дзяржавы з Вялікім княствам Літоўскім 1512—22 у 1519 заняты маскоўскім войскам. Паводле інвентара 1551 у А. налічвалася 46 сем'яў мяшчан. Побач з горадам размяшчаўся гаспадарскі двор. У 1560 у Ашмянскім старастве праведзена валочная памера. 3 1520-х г. Ашмянская воласць аддавалася ў трыманне Юндзілан, Забярэзінскім і інш. Паводлеадм.-тэр. рэформы 1565—66 ВКЛ быў утвораны Ашмянскі пав. У 2-й пал. 16 ст. на скрыжыванні 4 асн. дарог у горадзе ўзнікла гандлёвая плошча; пабудаваны кальвінскі збор. У 1667 ашмянскі земскі пісар А.Пачобут-Адля-ніцкі фундаваў касцёл і кляштар дамі-ніканцаў.У вайну Расіі з Рэччу Паспалітай 1654—57 заняты рас. войскамі ў жн. 1655, вызвалены войскамі ВКЛ у ліп. 1660. У Паўночную вайну 1700—21 А. ў 1708 заняты і разрабаваны шведамі. У канцы 18 ст. каля 1000 ж., 142 дамы. Паводле інвентара 1740 Ашмянскага стараства, гораду А. належала 50 валок зямлі існавалі Рыначная плошча(10 мяшчанскіх дамоў, шляхецкія карчма і двор, касцёл і кляштар дамініканцаў, парафіяльны касцёл з плябаніяй і шпіталем), вуліцы Гальшанская (13 дамоў), Папярэчная (4 дамы і шляхецкі двор), Віленская (10 дамоў), Св. Духа (4 дамы) і Жупранская (25 дамоў), на р. Ашмянка млын. Відаць, у сярэдзіне 18 ст. А. атрымалі ад караля прывілей на пэўнаесамакіраванне(але не абавязкова магдэбургскае прэва). У 1772 у А. стэрас-цінскі двор («замак»), нлын, драўляная ратуша з крамамі на Рынку, 89 мяшчанскіх дамоў, шляхецкі двор. 22.5.1792 горад атрымаў прывілей на вольнасць мяшчан ад гродскага, земскага і дворнага прысуду з правам мець свой магістрат і суд пад кіраўніцтвам бурмістраў і лаўнікаў і герб: сярэбранае поле шчыта падзелена на 3 часткі,у правай — рука з залатымі шалямі, у левай — шчыт, у ніжняй — чырвонае цялё. Паспя 3-га падзелу Рэчы Паспалітай (1795) у складзе Рас. імперыі.
[рэдагаваць] Храналогія
- Першыя ўпамінанні пра горад адносяцца да 1340-х гадоў.
- У 1384 годзе Тэўтонскі Ордэн спрабаваў захапіць Ашмяны, гэта павінна было стаць пачаткам знішчэння княства Ягайлы. Пасля горад стаў цэнтрам гістарычнай актыўнасці на некалькі дзесяцігоддзяў.
- З 1413 года Ашмяны знаходзіліся ў складзе Віленскага ваяводзтва ВКЛ. Да сярэдзіны XV стагоддзя былі рэзідэнцыяй вялікіх князёў літоўскіх. З 1566 года Ашмяны – цэнтар павета.
- 22 траўня 1792 году горад атрымаў герб.
- З 1795 — у Расійскай Імперыі.
- У 1845 горад атрымаў новы герб.
- У 1915 захоплены нямецкімі войскамі.
- У сьнежані 1918 заняты Чырвонай арміяй.
- Да 1939 — у складзе Польшы, пасьля — у складзе СССР.
- 7 ліпеня 1944 вызвалены ад немцаў.
- У 2006 годзе быў зацьверджаны афіцыйна герб гораду, распрацаваны на аснове варыянту 1792 году.
[рэдагаваць] Помнікі архітэктуры
- Царква Уваскрэшаньня Хрыстова пабудаваная ў 1875 годзе.
- Касьцёл францысканаў пабудаваны ў 1822 годзе (зараз амаль зруйнаваны).
- Касьцёл Сьв. Міхала Арханёла пабудаваны ў пачатку 20 стгдз.
- Сынагога пабудаваная ў 1912 годзе.
[рэдагаваць] Мотакрос
На заходняй мяжы горада знаходзіцца траса для мотакорсу, на якой з савецкіх часоў праводзяцца міжнародныя спаборніцтвы.
[рэдагаваць] Транспарт
Цягнікі ходзяць праз станцыю Ашмяны, што знаходзіцца ў 17 км ад гораду.
[рэдагаваць] СМІ
З 21 кастрычніка 1939 года выдаецца раённая ґазэта "Ашмянскі Веснік". Асвятляе грамадзка-палітычнае, сацыльна-эканамічнае і культурнае жыцьцё раёна. Наклад 4960 асобнікаў. Выходзіць два разы на тыдзень (серада і субота) на расейскай і беларускай мовах.
