Tag

Us der alemannische Wikipedia, der freie Dialäkt-Enzyklopedy

Mit Dag (althochdütsch: Zit, wo d' Sunne brennt) bezeichnet me

de Kalenderdag
- im gregorianische Kalender di Zit vo eine Mitternacht bis zuer nächschte Mitternacht

E Zitschpanne vo 24 Schtunde, die um 00:00 afangt un um 24:00 ufhört. 24:00 Uhr cheit mit em Afang vom nächschte Dag zämme (ISO 8601).

- im jüdische Kalender di Zit vo einem Sunneuntergang bis zuem nächschten Sunneuntergang. Sälli Uffassig war im europäisch-vorderasiatische Ruum insgsamt lang vorhärrschend. Di römischi Zellig vo dr Nachtschtunde (vigiliae) un bschtimmti Element vom christliche Ritus chönne als Bischpiel gnennt wärde.
di sunneerhellti Zeit vo me Kalenderdag (Gegensatz zuer Nacht)
- vo Sunneufgang bis Sunneuntergang; z.T. wärde au d' Dämmerigszite mit ibezoge.

In de Aschtronomie isch e Sunnedag di Zit vo einem Sonnenhöchschtschtand bis zuem nächschte Sonnenhöchschtschtand. Uf em Sunnetag basiert d' Sunnezit. Drgege wird d' Umdrehigszit vo dr Ärde in Bezug uf d' Fixschtärn (23 Schtunden, 56 Minute un 4 Sekunde) Schtärndag odr Siderische Dag gnennt. Sälle isch d' Basis für d' Schtärnzit. Bsunderi Bedütig het bzw. het gha d' Sunne- un Schtärnzit vom Nullmeridian für d' Feschtlegig vo dr Wältzit odr zuer Agab vo Schtärnort.

De bürgerlichi Dagesablauf gliedert sich in d' Abschnitt Nacht, Morge, Vormitdag, Mitdag bzw. Mitdagsschtund, Nomitdag, Vorobend, Obend un Mitternacht. D' Gränze zwüsche sällene Abschnitt sin fließend un sowohl vom Kulturkreis als au vo de persönliche Lebensumständ beiflußt. Uf hüt, de aktuelli Dag bezoge, bezeichnet geschterd de vergangeni un morn de folgendi Tag.

D' Namensgäbig un Reihefolg vo dr Wuchedag basiert uf folgende antike Regle, di über babylonischi, alt-indischi, jüdischi, denn griechisch-römischi Wäg au uf Nordeuropa cho sin:

Jedi Stund vom Dag isch e Planetengott als Stunde-Härrscher zugordnet worde. De Härrscher über di jeweils 1. Schtund git em Dag de Name. Zuem bessere Verschtändnis vom Wietere het sich drvor e Skizze gmacht: Di sichtbar wandelndi Himmelskörper (insofern wärde do au Sunne un Mond als Planete bezeichnet) wärde in de Reihenfolg zuenähmender Gschwindigkeit (geozentrisch gseh) uf e Kreis im Uhrzeigersinn notiert: Saturn Jupiter Mars Sonne Venus Merkur Mond. (Aordnig in Form vo de Schpitze vom e 7-Schtärn)

Als Bischpiel fange mir bi Saturn als Schtundehärrscher vo dr erschte Schtund vom e Dag a. De Dagesname isch demnoch 'Saturn-Dag' = Saturday (= Samschdig). (Di 1. Schtund vom Dag wird vo Saturn behärrscht.) Di 2. vom nächschtschnällere Planet = Jupiter. Di 3. vom nächschtschnällere Planet = Mars. Etc. Zellt me den im Uhrzeigersinn bis zuem Herrscher vo dr 25. Schtund isch me bi dr Sunne angcho.

Di '25. Stund vo me Dag' isch abr di 1. vom druffolgende Dag. Also heißt sälle: Sunne-Dag (Sunndig). Jetz wiedr - mit dr Sunne agfange - bis zuem 25. 'Härrscher' zelle. Me erreicht de Mond. De nächschti Dag heißt also Mond-Dag (Mänddig). Me cha sich 's Abzelle anhand de Skizze erliechtere: Es isch feschtzschtelle, dass me immer zuem 25. Herrscher chunnt, wenn me bim jewilige 'Dageshärrscher' agfange, im Uhrzeiger- (odr Läse-) Richtig (d.h. zunähmendr Gschwindigkeit) 2 Planete überschpringt. Überschpringt me also vom Mond us 2 Planete, landet me bi Mars. Mars isch Härrscher übr di erschti Schtund vom neue Dag: Marsdag. Säll entspricht em französische Mardi, italienische Martedi, (Zischdig vo thiu, em germanische Kriegsgott ~ vgl. ängl. Tuesday). Wiedr zwei überschpringe: Merkur ~ Mercredi, Mercoledi. De dt. Name Mittwoch goht uf di althochdütschi Missionierig zruck, di wie bi Sunnobed/Samschdig Aklänge a vorchrischtlichi Gottheite z'eliminiere versuecht het. Jupiter ~ frz. Jeudi, ital. Giovedi; germ. Donar entschpricht Jupiter, doher dütsch Dunnschdig, ängl. Thursday. Venus ~ Vendredi, Venerdi; germ. Freya entschpricht Venus, doher Fridag bzw. ängl. Friday. Zue Saturn vgl. Samschdig.

Im germanische Kulturkreis sin di Näme nit so offesichtlich erhalte wie in de romanische Schproche, dr Heimet vo dr klassische, latinisierte Planete- bzw. Götter-Näme. D' Germanische Götternäme entschpräche abr in ihrer Bedeutig de romanische; so sin z.B. Freya (für Fridag) un Venus (für venerdi, vendredi) 'inhaltlichi' Verwandti.

Wer allerdings (un wenn) z. B. zuem erschte Mol feschtglegt het: 'Hüt isch Mändig', cha nit zruck verfolgt wärde.

Däg (Plural): Zeitruum, dä öbber durchläbt (di schöne Däg vo Neapel)

Däg (Plural): in de Umgangsschproch verhüllend d' "Zit vo dr Menstruation".

Im Mässwäse wird de Dag formelhaft beschriebe als

Einheit vo dr Zit
Einheitszeiche: d
Formelzeiche: t

1 d = 24 h = 1440 min = 86400 s

[ändere] Lueg au

Siderische Dag
Nacht
Obend
Dämmerig
Sunneufgang
Sunneuntergang
Nomitdag
Dunkelheit
Dag-Nacht-Gränze

[ändere] Wikipedia-Links zuem Themekomplex Kalender un Zit

D' im allemanische Sprochrum verwendetä Kalender isch d'Gregorianisch Kalender.
Des Datumsformat legt d'Form fescht, in dere Kalenderdatum un Uhrzyt dargstellt werde.
Johrtousend	Johrhundert	Johrzehnt	Johr	Monat	Wochi
Tag	Stund	Minut	Sekund	Millisekund
Ereignis vun näm Johrzehnt Johrzehnt vun 1290 v. Chr. bis hyt		Ereignis vun näm Johrzehnt ali Johr vun 400 v. Chr. bis hyt		Hischtorisch Johrestag ali Dage vun näm Johr
Zytrechnung (Chronologie) isch d'Schtrukturirung vun dä Zyt.
Mit d'zitlich Entwicklung vum Universum bschäftigt sich d'Kosmologie.
D'Erdgschicht wird durch d'Hischtorisch Geologie in d'Geologische Zyttafel untateilt.
Innerhalb dä Naturgschichte untersucht d'Paläontologie d'Lebewese und däri Lebensumständ.
Zur Gschicht vum Mensche luege au: Portal Geschichte