Candjmint d' voyale

Èn årtike di Wikipedia.

On candjmint d' voyale c' est cwand dins les codjowas d' on viebe, li voyale k' est å dvant-dierin pî; dins ene drovowe sillabe, candje cwand elle si rtrove å coron, u dins ene cloyowe sillabe. Egzimpe, dins l' codjowaedje di "copiner"

Infinitif : copiner; prezint singulî : dji copene; futeur : dji copinrè.

Dins l' aparintaedje, li candjmint si fwait djusse årvier.

ene sipene; ene sipinete.

Les candjmints d' voyale sont bråmint pus corants e payis d' Lidje k' ôte pårt. E Coûtchant walon, end a foirt waire. E rfondou, on-z a fwait ene foice po rastrinde li nombe di candjmint d' voyales, et, sovint, n' apliker l' discandje k' å dierin pî, et nén dins les cloyowès sillabes divintrinnes.

Ådvins 1 Situdias so les candjmints d' voyale 2 Sacwants candjmints d' voyales dedja bén aprestés e rfondou. 2.1 "I" divintrin divént "È" å coron, u årvierdimint. 2.2 "INNE" et "INME" å coron divnèt "EN-" et "-EM-" divintrinnmint. 2.3 "U" divintrin divént "EU" å coron, u årvierdimint. 2.4 "OU" divintrin divént "O" å coron, u årvierdimint. 2.5 "O" divintrin divént "OÛ" å coron, u årvierdimint. 2.6 Li dvintrin ÈY provént d' on AI å coron (et divant R) 2.7 "O" divintrin divént "EU" å coron. 2.8 L' "I" divintrin provént d' on cåzu-betchfessî É (å coron) 2.9 Betchfessî å 2.10 Betchfessî ô 3 Candjmint d' voyale ezès walons coinreces 3.1 Payis d' Lidje 3.2 Payis d' Nameur 3.3 Basse-Årdene 3.4 Coûtchant walon 4 Istwere des candjmints d' voyale 5 Candjmint d' voyale dins des ôtes lingaedjes

[candjî] Situdias so les candjmints d' voyale

Les candjmint d' voyale n' ont waire sitî studyî pås linwincieus. On ndè djåze ene miete dins les croejhetes, sicrîtes e francès, dizo l' no d' alternance vocalique. Insi, J. Lempereur & J. Morayns (1976) rilevnut 15 cas di candjmint d' voyale, k' il arindjnut e 6 trokes, d' après li voyale di l' infinitif : (2 cas po "A", 3 cas po "È", troes cas po "I", troes cas po "O", troes cas po "OU", on cas po "U" (p. 149-150).

[candjî] Sacwants candjmints d' voyales dedja bén aprestés e rfondou.

[candjî] "I" divintrin divént "È" å coron, u årvierdimint.

• copiner, dji copinéve, i copinrè, ene copinreye <> i copene, ele sont-st al copene.
• li Spinete, dji va spiner les åbes; dji spinéve, dji spinrè <> ene blanke sipene, di l' årdispene, i fåt ki dj' sipene.
• ça va spiyî; i priyive ses soçons; ça spiyrè; dji vos priyrè <> i speye li manaedje, i preye ses soçons.

[candjî] "INNE" et "INME" å coron divnèt "EN-" et "-EM-" divintrinnmint.

• INNE
  • tchinne <> tchenea
  • rin <> rener
  • plin, plinne <> pleneure
• estrinme, sistinme <> estremisse, sistematike

[candjî] "U" divintrin divént "EU" å coron, u årvierdimint.

• durer, rischurer; ça duréve, ça durrè <> ça deure, i rscheure
• naturel, coûturale, racosturer <> nateure, coûteure, costeure.

[candjî] "OU" divintrin divént "O" å coron, u årvierdimint.

• louwer, djouwer; dji louwéve; dji djouwéve; dji louwrè, dji djouwrè <>dji lowe, dji djowe; li mwaisse del djowe.
• touwer, souwer; dji touwéve, dji souwéve; dji touwrè, dji souwrè <> dji towe, dji sowe
• sansouwer <> sansowe.
• ploumer, toumer, foumer; dji plouméve, dji touméve; dji loumrè, dji toumrè <> dji plome, ene plome, dji tome, dji fome.

[candjî] "O" divintrin divént "OÛ" å coron, u årvierdimint.

• i ploveut i boléve; ND del plovinete, on caboloe <> i va ploure, c' est po boure (OÛ); i ploût, i boût; i plourè, i bourè (OÛ)
• forire <> foû
• mori, cori, i moreut, i coreut; il a l' mora <> i mourt, i court; i mourrè, i courrè; totès courreyes.

[candjî] Li dvintrin ÈY provént d' on AI å coron (et divant R)

• dji breyive, nos les leyans fé, d' astcheyance <> dji brai, i lait fé, ça astchait cobén, i n' fåreut nén ki dj' tchaiye å rvier; dji brairè, to lairès fé, i tchaireut moirt.

[candjî] "O" divintrin divént "EU" å coron.

• plorer, dimorer;i dmoréve, ele ploréve; i plorrè, i dmorrè <> i pleure, i dmeure; ene bele dimeure.

[candjî] L' "I" divintrin provént d' on cåzu-betchfessî É (å coron)

L' "I" divintrin provént d' on cåzu-betchfessî É (å coron).

• dji lijheu, lijheus; ene lireye <> dji lét; ki dj' léjhe.
• cerijhî <> ceréjhe.
• lîter les biesses; on lîtrê <> fé s' lét.

[candjî] Betchfessî å

• Li betchfessî å, metou dins l' dierin pî, si rcandje sovint a A cwand i s' ritrove ådvins do mot.
  • schåle => schalete, schali
  • bråye => brayete
  • clå => clawer, clawtî
  • blåwe => asblawi, blawete.
  • tchivå => tchivalî.
• Wårdaedje do "Å".
  • schåle => schåler, schålance.
  • må, måle => måleur, målureus, målåjhey.

[candjî] Betchfessî ô

• Passaedje a O :
  • môde => modiene
  • schô => schonêye, schorsoe, caschonêye.
  • fô => foleye.
  • tchôd => tcholeur
  • rôze => rozlant
• Wårdaedje do ô :
  • schô => schôtlêye
  • côp = côper
  • tchôd => tchôdire.
• Passaedje a A :
• trô => trawer.

[candjî] Candjmint d' voyale ezès walons coinreces

[candjî] Payis d' Lidje

[candjî] Payis d' Nameur

[candjî] Basse-Årdene

[candjî] Coûtchant walon

[candjî] Istwere des candjmints d' voyale

[candjî] Candjmint d' voyale dins des ôtes lingaedjes

Les candjmints d' voyales si rescontrèt dins bråmint des lingaedjes, cpopurade dins les disrîlés codjowaedjes.

• espagnol : morir (mori) <> la muerte (li moirt).
• rifondou flamind geven, gegeven (diner, diné) <> hij gaf (i dna).
• inglès to write, a writer (sicrire, on scrijheu) <> I have written (dj' a scrît).
• arabe marokin ftour (didjuner) <> fterti ? (ass didjuné).