Enciclopedìa
From Wikipedia
N'enciclopedìa è nu cumpenniu scrittu ca cogghi pi quantu pussìbbuli tutti li canuscenzi e lu sapiri umanu.
Lu tèrmini diriva dû latinu mediuevali, e significa grossumodu "cursu di studi ginirali" (dû grecu εγκυκλιος ="tuttu-ntornu" + παιδεια = "aducazzioni", obberu enkyklios paidéia, ca pò èssiri ntinnutu videmma comu struzzioni circulari, zoè cumpreta, ‘n gradu di cumprènniri tutti li disciprini).
L’enciclopedìi ponnu èssiri giniralisti, e cuntèniri artìculi supra quarsiasi arcumentu, oppuru spicialìstichi e spicializzàrisi ntôn particulari campu dâ canuscenza (p’asempiu. N’enciclopedìa di midicina o di filosufìa).
[cancia] Difinizzioni ginirali
L’elimenti cardinali ca difinìscinu li caràttiri di n’enciclopedìa sunnu quattru: la spicificitati e la sitturialitati di l’arcumenti trattati, la sô ntirtistualizzazzioni, lu mètudu d’urganizzazzioni e li criteri di ridazzioni di l’artìculi.
L’enciclopedìi ponnu distinguìrisi ‘n ginirali, cuntinenti artìculi di diffirenti e nun nummirèvuli campi di ntiressi/ntiressu (l’Enciclopedìa Britànnica e l’Enciclopedìa Brockhaus sunnu l’asempî cchiù noti), o ponnu èssiri spicializzati ‘n n’ùnicu campu di ntiressi/ntiressu, accussì comu n’enciclopedìa mèdica, scintìfica o filusòfica. Cci sunnu videmma enciclopedìi ca cummìgghianu na granni varitati d’arcumenti e aspetti di na data cultura cu na pruspittiva uggittiva dû gruppu ètnicu, comu l’Enciclopedìa Suviètica o l’Enciclopedìa Abbràica.
La travagghi enciclupèdici hannu lu scopu di trasmèttiri la canuscenza cchiù significativa ammunziddata ‘n rilazzioni ô suggettu ‘n custioni. Tali òpiri foru chianificati e foru tintati ntô cursu di maiuri parti dâ storia umana, ma lu tèrmini enciclopedìa fu usatu la prima vota pi fàciri rifirimentu a tali travagghi ntô XVI sèculu. Li primi enciclopedìi ginirali c’arrinisceru a èssiri sia auturèvuli sia enciclopèdichi ntâ trattazzioni appareru ntô XVIII sèculu. Ogni travagghiu enciclupèdicu è, chiaramenti, na virsioni sintitizzata di tutta la canuscenza, e li travagghi vàrianu pi vastitati dû matiriali e pi l’apprufunnimentu dâ trattazzioni. Lu pùbblicu di distinazzioni pò nfruinzari lu scopu; n'enciclopedìa pinzata pi bammini va a èssiri cchiù arriduciuta/arridutta d’una pi l’adulti.
- La dispusizzioni sistimàtica dû matiriali è essinziali pi fàciri l'enciclopedìa nu fruìbbuli strumentu di cunzultazzioni. Sturicamenti, si distingueru dui mètudi d’allèstiri l’encliclopedìi cartacei: lu mètudu alfabbèticu, ca cunzisti ‘n artìculi e vuci distinti, urganizzati ‘n basi a l'òrdini alfabbèticu, o la dispusizzioni ‘n catigurìi urdinati girarchicamenti. Lu primu mètudu è chiddu tutt'òi maiurmenti utilizzatu, puru siddu la fluiditati dî [mass media|media] alittrònici cunzenti dî pussibbilitati di ricerca, rimmiu e ndicizzazzioni prima nun mmagginàbbili. L'epìgrafi d’ Urazziu supra la prima di cupirtina di l’Encyclopédie dû XVIII sèculu trasmetti afficacimenti la mpurtanza dâ struttura di n'enciclopedìa: "Chi grazzia ponnu agghiùnciri a l’arcumenti banali lu putiri di l'òrdini e dû culligamentu."
- L'attuali multimidialitati asircitau na criscenti nfruenza ntâ riccolta, virifica, sìntisi e prisintazzioni d’ogni gèniri di nfurmazzioni. Pruggetti comu Wikipedia sunnu asempî di novi formi d’enciclopedìa, ca fannu lu ripirimentu di nfurmazzioni cchiù sèmprici e mmidiatu.
L'enciclopedìa, pi comu la canuscemu òi, si sviluppau dû dizziunariu ntô cursu dû XVIII sèculu. Nu dizziunariu si cuncentra ‘n primu locu supra li palori e supra li sô difinizzioni, e sulitamenti furnisci picca nfurmazzioni rilativi a lu cuntestu dû vucàbbulu di cui tratta. Nunustanti nn’offra na difinizzioni, spissu accabba cû nun fòrniri ô litturi n'adiquata cumprinzioni dû significatu e dû senzu dûn tèrmini, e di comu lu tèrmini ntrasi ‘n cuntattu cu àutri sitturi dû sapiri.
Pi suddisfari tali esiggenza, l'enciclopedìa cerca d’affruntari ogni arcumentu ‘n prufunnitati, accussì di trasmèttiri li canuscenzi cchiù rilivanti ca s’ammunziddaru ntô cursu dû tempu supra tali chistioni. L’enciclopedìi spissu cuntennu macari nummarusi carti giogràfichi e illustrazzioni, oltri ca bibliografìi e statìstichi.
Arcuni travagghi ca cuntennu ntô tìtulu la palora "dizziunariu" risùrtanu ntê fatti èssiri cchiù sìmuli a n'enciclopedìa, spicialmenti chiddi ca cuncèrninu àmmiti sitturiali.
