Stara Zagość
Z Wikipedii
Współrzędne: 50°25' N 020°36' E
|
||||||||||||||||||||
 |
||||||||||||||||||||
Stara Zagość – wieś w Polsce położona w województwie świętokrzyskim, w powiecie pińczowskim, w gminie Pińczów.
W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa kieleckiego.
Leży nad rzeką Nidą, ok. 9 km od Pińczowa.
[edytuj] Kościół św. Jana Chrzciciela
Zagość stanowiła pierwszą siedzibę joannitów w Polsce. Sprowadził ich tutaj Henryk Sandomierski, najprawdopodobniej pomiędzy swą wyprawą do Ziemi świętej, która miała miejsce w latach 1154-1155, a tragiczną w skutkach krucjatą przeciwko Prusom w 1166 r. Wówczas też z pewnością powstał kościół romański, którego pozostałości murów odkryto w bryle obecnego kościoła w latach 60. XX w., oraz szpital (którego pozostałości nie odnaleziono, choć być może jeszcze w XIX w. istniały resztki tej budowli). Joannici nie przetrwali tu jednak długo - ok. roku 1317 dobra biskupa kujawskiego Gerwarda zostały najechane przez joannitów z komandorii w Lubieszewie. W procesie o ten czyn w roku 1321 nakazano oddanie biskupowi przez joannitów jako odszkodowanie kilku ich majątków, w tym Zagości.
Obecny wygląd kościół otrzymał w czasach Kazimierza Wielkiego, ok. 1353 r. – nadano mu wówczas formę gotycką, przedłużono zarówno nawę, jak i prezbiterium, postawiono zakrystię, podniesiono strop w nawie, podwyższono okna. Jan Długosz zalicza go do grupy kościołów ekspiacyjnych wielkiego króla, tj. postawionych w ramach pokuty za uśmiercenie kanonika Marcina Baryczki. Kościół został zniszczony podczas potopu przez wojska Rakoczego, odnowiony i rekonsekrowany w 1667 r. W latach 1900-1901 został powiększony.
Kościół nosi wezwanie św. Jana Chrzciciela, jest orientowany i murowany z ciosu. Jest jednonawowy, z dwuprzęsłowym prezbiterium, zamkniętym wielobocznie. Nawa jest szersza od prezbiterium, pokryta drewnianym stropem, na początku XX w. została przedłużona w kierunku zachodnim. Prezbiterium posiada sklepienie krzyżowo-żebrowe, w którego zwroniku znajduje się piastowski orzeł. Do nawy przylegają od północy kaplica, a od południa kruchta, obie pochodzą z czasów przebudowy na przełomie XIX i XX w.
Wiele elementów dekoracji nosi znamiona stylu romańskiego i pochodzi z pierwotnego kościoła joannickiego. Najciekawsza zaś jest dekoracja rzeźbiarska zachowana w części północno-wschodniej zewnętrznej ściany nawy – wnęki arkad fryzu wypełniają płaskorzeźby zoomorficzne, które przedstawiają dwa rodzaje syren lub syrenę oraz trytona. Także sposób podziału ścian - poziomego gzymsami i pionowego półkolumienkami lub arkadami z fryzem nie ma analogii w tym okresie w Polsce.
W przyziemiu północnej ściany nawy znajduje się cios z rytym przedstawieniem kościoła – można przypuszczać, że przedstawia ono kościół joannicki - co oznaczałoby, że posiadał on wówczas wieżę od zachodu.
[edytuj] Bibliografia
- Kazimierz Tymieniecki - Majętność książęca w Zagościu i pierwotne uposażenie klasztoru joannitów na tle osadnictwa dorzecza dolnej Nidy. Studium gospodarcze z XII wieku - 1912
[edytuj] Linki zewnętrzne
- Mapy i zdjęcia satelitarne
To jest tylko zalążek artykułu związanego z woj. świętokrzyskim. Jeśli możesz, rozbuduj go.
Miasta: Pińczów
Wsie: Aleksandrów • Bogucice Drugie • Bogucice Pierwsze • Borków • Brzeście • Bugaj • Byczów • Chrabków • Chruścice • Chwałowice • Gacki • Grochowiska • Kopernia • Kowala • Kozubów • Krzyżanowice Dolne • Krzyżanowice Średnie • Leszcze • Marzęcin • Mozgawa • Młodzawy Duże • Młodzawy Małe • Nowa Zagość • Orkanów • Pasturka • Podłęże • Sadek • Skowronno Dolne • Skowronno Górne • Skrzypiów • Stara Zagość • Szarbków • Szczypiec • Uników • Winiary • Wola Zagojska Dolna • Wola Zagojska Górna • Włochy • Zagórzyce • Zakrzów • Zawarża
Siedziba gminy: Pińczów
