Sobór w Konstancji
Z Wikipedii
Sobór w Konstancji – ekumeniczny sobór powszechny kościoła rzymsko-katolickiego zwołany przez pizańskiego antypapieża Jana (XXIII) (później potwierdzony przez papieża Grzegorza XII) na życzenie cesarza Zygmunta, trwający od 16 listopada 1414 do 22 kwietnia 1418 r. w Konstancji. Jego głównym celem było zakończenie Wielkiej Schizmy, która miała związek z papiestwem awiniońskim. Kościół rzymskokatolicki uznaje formalnie tylko te posiedzenia soborowe, które odbyły się po zatwierdzeniu Soboru przez Grzegorza XII. Poprzednie posiedzenia pod przewodnictwem cesarza Zygmunta i antypapieża Jana XXIII nie są uznawane przez Kościół.
Spis treści |
[edytuj] Uczestnicy
Według kroniki Ulricha von Richentala w obradach Soboru brało udział: 33 kardynałów, 5 patriarchów, 47 arcybiskupów, 145 biskupów, 93 biskupów tytularnych, 217 doktorów teologii, 361 doktorów prawa cywilnego i kanonicznego, 171 doktorów medycyny, wielką liczbę magistrów reprezentujących 37 uniwersytetów, posłańców reprezentujących 83 królów i książąt, 38 książąt, 173 hrabiów, 71 baronów, ponad 1500 rycerzy, 142 pisarzy bulli, 1700 trębaczy, skrzypków oraz osób grających na innych instrumentach muzycznych...
[edytuj] Tło historyczne
Gdy Sobór był zwoływany, istnieli trzej – uważający się za prawowitych – papieże: Benedykt XIII, Grzegorz XII i Jan XXIII. Kilka lat wcześniej (1409), biskupi na soborze w Pizie zakwestionowali prawa do Piotrowego Tronu papieży rzymskiego i awiniońskiego wybierając trzeciego papieża, twierdząc przy tym, że rada biskupia ma większe prawa niż tylko jeden biskup, nawet jeśli jest biskupem Rzymu. Schizma nasiliła się.
Z poparciem Zygmunta, cesarza Świętego Cesarstwa Rzymskiego, Sobór w Konstancji sugerował wszystkim trzem papieżom abdykację i opowiadał się za wyborem nowego – następnego. W związku z ciągłą obecnością cesarza, inni władcy żądali prawa do głosu odnośnie wyboru. Większość czasu trwania Soboru zajęły więc swary na tle politycznym – bardziej usiłowano ułagodzić świeckich władców niż rzeczywiście podjąć reformę Kościoła i jego hierarchii
Nowością podczas Soboru było, że zamiast głosować indywidualnie, biskupi głosowali w blokach narodowych. Stanowiło to odzwierciedlenie waśni leżących u podstawy schizmy drążącej Kościół.
[edytuj] Wydarzenia
2 marca 1415 Jan XXIII nakłoniony do przeczytania na głos obietnicy dobrowolnej rezygnacji z tronu papieskiego oraz do powtórzenia tej obietnicy w bulli z 8 marca.
20 marca 1415 z Konstancji uciekł Jan XXIII do Scaffhausen, następnie do Freiburga w Breisgau. 29 marca formalnie pozbawiony urzędu podporządkował się Soborowi.
6 kwietnia 1415 Sobór opublikował podczas swojego szóstego posiedzenia dekret Haec sancta zobowiązujący papieża do posłuszeństwa (obedire tenetur in his), ponieważ Sobór jest zgromadzony w Duchu Świętym (in Spiritu sancto legitime congregata). Dekretu tego nigdy nie zaakceptował Kościół Katolicki, jako że nie został zaakceptowany przez Grzegorza XII, a wydano go zanim Grzegorz XII formalnie zatwierdził zwołany już Sobór.
4 lipca 1415 pełnomocni papiescy delegaci – Carlo di Malatesta i kardynał Dominici di Ragusa – przeczytali zgromadzonym dokument Grzegorza XII zwołujący Sobór i zatwierdzający z góry jego decyzje. Po akceptacji dokumentu zebrani zagłosowali za bezzwłoczną abdykacją papieża, a pełnomocni delegaci zatwierdzili ją przekazując stosowne dokumenty. Dla Grzegorza XII utworzono tytularną diecezję Porto-Santa Rufina czyniąc go jej kardynałem o statusie ustępującym jedynie papieżowi. W chwili wyboru nowego papieża Grzegorz już nie żył.
27 lipca 1417 Benedykt XIII wciąż odmawiający zrzeczenia się tytułu został ogłoszony schizmatykiem i ekskomunikowany z Kościoła Rzymsko-Katolickiego. Pierwszy cel, jakim było przełamanie schizmy, został osiągnięty.
Ostatecznie schizmę zakończył 11 listopada 1415 wybór papieża Marcina V. Było to jedyne w historii konklawe na północ od Alp.
[edytuj] Sobór przeciw herezji
Drugim celem soboru było kontynuowanie reform rozpoczętych podczas Soboru w Pizie. Reformy te były skierowane przede wszystkim przeciwko Johnowi Wyclifowi (wyklęty na ósmej sesji 4 maja 1415), Janowi Husowi i ich następcom. Jan Hus pomimo poręczenia żelaznym listem przez cesarza Zygmunta został podczas Soboru skazany oraz spalony na stosie 6 lipca 1415.
[edytuj] Sobór w Konstancji a sprawa polska
Jan Falkenberg, krakowski dominikanin, działający w interesie Krzyżaków profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego przekazał uczestnikom swoje dziełko Tractatus doctoris cuiusdam de Prutenis contra Polonos et paganos de potestate papae et imperatoris respectu infidelium (Satyra na herezje i na nikczemności Polaków oraz ich króla Jagiełły). Oskarżał w nim Polskę o nikczemne przestępstwo korzystania ze wsparcia wojskowego pogan w wojnie prowadzonej z Zakonem. Argumentował, że cesarzowi wolno zabijać pogan tylko dlatego, że są poganami – natomiast Polaków tym bardziej, bo z poganami się sprzymierzają. Według Falkenberga Polacy powinni być eksterminowani, pozbawieni suwerenności i sprowadzeni do roli niewolników. Próby uzyskania oficjalnego potępienia broszury ponawiane były aż do końca Soboru.
W trakcie Soboru pod dyskusję poddawano również tematy polityczne, m.in. zarzut zakonu krzyżackiego, jakoby Polska miała bronić pogan. Paweł Włodkowic, ówczesny rektor krakowskiego Uniwersytetu Jagiellońskiego, zaprezentował pogląd, że wszystkie narodowości, nie wyłączając pogańskich, mają prawo do samorządności i życia w pokoju na ziemiach, które są ich własnością – jest to jedna z najwcześniejszych fundamentalnych myśli prawa międzynarodowego. Podnoszono też inne ważkie i rewolucyjnie brzmiące postulaty:
- społeczności mają prawo opowiadać się, do jakiego narodu należą
- ludzie mają prawo decydowania o własnej przyszłości i do obrony swego narodu
- władcy zobowiązani są szanować indywidualne przekonania religijne swoich poddanych a poddani nie mogą być rugowani ze swoich praw w związku z wyznawaną wiarą
- nawracanie przy użyciu przymusu i siły nie jest ważne, jest grzeszne i godne potępienia
- nie wolno używać nawracania jako usprawiedliwienia wojny
- utrzymanie pokoju wymaga istnienia Międzynarodowego Trybunału rozsądzającego wynikłe spory – żadnemu władcy, nawet cesarzowi czy papieżowi, nie wolno wypowiedzieć wojny bez poddania się takiemu procesowi
- reguły wojny sprawiedliwej mają zastosowanie zawsze i są wiążące – niezależnie czy państwo, naród lub ludzie, wobec których jest prowadzona, są chrześcijanami czy nie są
- narody niechrześcijańskie i niekatolickie żyjące z sąsiadami w pokoju mają zapewnione prawą do suwerenności i nienaruszalności terytorium
- ani cesarz ani papież nie może przeczyć regułom prawa naturalnego
- Polska była związana z cesarzem tylko gdy ten występował jako obrońca wiary
- prawo silniejszego przeżera stosunki międzynarodowe jak rak
- egzekwując swe prawo do samoobrony kraj katolicki może wspierać swe siły nie-katolikami i nie-chrześcijanami
Paweł Włodkowic i cała delegacja polska (poza Mikołajem Trąbą) publicznie występiła w obronie Jana Husa.
Mikołaj Trąba wstąpił do antypolskiej koalicji w nadziei uzyskania godności papieskiej. Jego kandydatura została oficjalnie zgłoszona, jednak papieżem wybrano kandydata Francuzów, Włocha Oddona Colonne (Marcin V).
Marcin V unieważnił korzystne dla Polski bulle Jana XXIII, potwierdził Zakonowi Krzyżackiemu wszystkie poprzednio uzyskane przywileje (również te fałszywe).
4 maja 1418 nie wpuszczeni do pałacu papieskiego Polacy dostali się do niego siłą wyłamując bramę.
9 maja Zawisza Czarny z Garbowa i Janusz z Tuliszkowa w obecności papieża oświadczyli, że czci króla polskiego będą bronić "gębą i ręką" – uzyskali od Marcina V potępienie traktatu Falkenberga. Na oficjalną bullę papieską trzeba było jednak czekać do 10 stycznia 1424
Mikołaj Trąba został nominowany przez papieża Primas Regni – pierwszym prymasem Polski.
