Plutarch
Z Wikipedii
Plutarch z Cheronei (gr. Πλούταρχος ὁ Χαιρωνεύς, Plutarchos ho Chaironeus, ur. ok. 50 n.e., zm. ok. 125 n.e.) – jeden z największych pisarzy starożytnej Grecji, historyk, filozof-moralista oraz orator.
Spis treści |
[edytuj] Życie
Kształcił się w Akademii Platońskiej w Atenach u Ammoniosa z Egiptu oraz w Aleksandrii. Chociaż wiele podróżował, między innymi po Italii, Egipcie czy Azji Mniejszej, większość życia spędził w rodzinnym mieście Cheronei w Beocji i w Atenach, gdzie sprawował wiele urzędów min. był prokuratorem Achaii mianowanym przez cesarza Hadriana. W Cheronei został archontem i kapłanem w świątyni Apollina delfickiego. W swoim rodzinnym mieście założył placówkę wzorowaną na Akademii Platońskiej.
[edytuj] Światopogląd
Plutarch propagował system filozoficzny z elementami platonizmu, stoicyzmu i neopitagoreizmu. Twierdził, że istnieje jedno, wieczne i niezmienne bóstwo, Logos (λόγος, co znaczy Słowo), które porządkuje Wszechświat i działa poprzez podległe mu bóstwa. Plutarch zwalczał zwolenników Epikura, którzy zaprzeczali nieśmiertelności duszy, opatrzności boskiej i wartości cnoty, rozumianej przez niego zupełnie inaczej niż współcześnie. Prace Plutarcha znane były św. Janowi ewangeliście, który na koncepcję Logosu połączył z chrześcijańskim pojmowaniem Boga:
Na początku było Słowo
a Słowo było u Boga,
i Bogiem było Słowo.A Słowo stało się ciałem i zamieszkało wśród nas.
I oglądaliśmy Jego chwałę,
chwałę, jaką Jednorodzony otrzymuje od Ojca,
pełen łaski i prawdy.Jan 1.1 Jan 1.14
Plutarch podobnie jak większość ówczesnych greckich filozofów nie spożywał mięsa i wypowiadał się przeciw takim praktykom:
Macie zwyczaj nazywania dzikimi bestiami węże, leopardy i lwy; lecz sami jesteście splamieni krwią i w niczym nie ustępujecie ich okrucieństwu. One zabijają jedynie dla zdobywania swojego normalnego pożywienia, lecz wy zabijacie by wykwintniej zastawić stół. [1]
[edytuj] Sława
Sławę przyniosły Plutarchowi żywoty pierwszych imperatorów Od Augusta do Witeliusza, z których zachowały się żywoty Galby i Othona. Jego najważniejsze dzieła to pisma moralne Moralia, które obejmowały ponad 70 rozpraw na różnorodne tematy - od traktatów filozoficznych po traktaty literacko-krytyczne - oraz pisma biograficzne Żywoty równoległe (Βίοι Παράλληλοι Bíoi Parállêloi), które powstały w latach 105 - 115, opisującego dzieje życia 46 znanych osobistości zestawianych parami Grek-Rzymianin np. Tezeusz-Romulus, Lizander-Sulla, Aleksander III Wielki-Juliusz Cezar. Każda para równoległego żywotu kończyła się σύγκρισις synkrisis - porównaniem obu postaci. Tekst o pierwszej parze postaci, Epaminondas - Scypion, nie przetrwał do naszych czasów. Wśród biografii paralelnych znalazły się pojedyncze żywoty Aratosa i Artakserksesa. Żywoty należy jednak odczytywać z dużą dozą dystansu, gdyż Plutarch bardzo często zabarwia historię, jest bezkrytyczny wobec opisywanych postaci, a także zwraca dużą uwagę na wróżby i zabobony. Widoczne jest to przede wszystkim w księgach poświęconych Cezarowi i Aleksandrowi Wielkiemu. Zwłasza jeżeli chodzi o życie Aleksandra, Plutarch bardzo dużą uwagę przywiązuje magii, a także snom, jakie miewał Aleksander w czasie swych podróży, co stawia duży znak zapytania co do pewności niektórych faktów przez Plutarcha przedstawionych. Często koloryzuje swoje postacie, przypisując im niemalże boskie umiejętności. Pomimo tego, Żywoty są jednym z najważniejszych i najpopularniejszych dziś źródeł starożytnych.
[edytuj] Ważniejsze pisma
- Żywoty równoległe
- O szczęściu czy dzielności Aleksandra
- O cnocie moralnej
- Pochwała starości
- O równowadze ducha
- O poskromieniu gniewu
- O monarchii, demokracji i oligarchii
- O życiu i poezji Homera
- O zamilknięciu wyroczni
- O poglądach zdrowego rozsądku
