Tezeusz

Z Wikipedii

Tezeusz (gr. Θησεύς Theseus) – w mitologii greckiej byli dwaj herosi o tym imieniu.

Pierwszy z nich to mityczny syn Posejdona i Ajtry, formalnie syn Egeusza, króla Aten. Wychowywany poza domem z obawy przed żądnymi tronu synami swojego stryja Pallasa. Jego wejściem w dorosłość było uniesienie głazu, pod którym Ajgeus zostawił dla niego miecz i sandały.

Przypisuje mu się sześć prac (analogicznych do dwunastu prac Heraklesa), które miał wykonać jeszcze przed przybyciem do Aten.

• Zabicie zbója Perifetesa zabijającego ludzi maczugą (maczugi tej potem sam używał),
• Zabicie olbrzyma Sinisa, który naginał sosny i na zasadzie katapulty wystrzeliwał ludzi w powietrze,
• Zabicie olbrzymiej dzikiej świni Faji w Krommyon, która zrobiła wiele szkód i zabiła wielu ludzi,
• Zabicie łotra - Skejrona Megareńskiego, który zmuszał ludzi do mycia swoich nóg, a gdy to już zrobili, strącał ich ze skały prosto w paszczę olbrzymiego żółwia,
• Zabicie siłacza Kerkyona w zapasach,
• Okaleczenie Prokrustesa, który zmuszał przechodniów by kładli się w jednym z jego łóżek i obcinał ich członki tak, by nie wystawały poza łóżka.

W Atenach spotkał swojego ojca Ajgeusa, który nie rozpoznał go, a za namową swojej żony - słynnej w mitologii greckiej czarownicy Medei (która domyśliła się prawdy o nim) wysłał go na walkę z ogromnym bykiem pustoszącym pola Maratonu (miał to być byk, który spłodził wcześniej Minotaura). Po pokonaniu byka i wypędzeniu Medei walczył z pretendentami do tronu ateńskiego.

W owym czasie Ateny składały coroczną ofiarę królowi Krety Minosowi, wysyłając siedmiu chłopców i siedem dziewcząt na pożarcie przez Minotaura, mieszkającego w Labiryncie potwornego syna Minosa. Tezeusz zgłosił się jako jeden z siedmiu i zabił Minotaura. Następnie wydostał się z Labiryntu przy pomocy Ariadny, córki Minosa, która wchodząc z nim w kręte korytarze rozwijała kłębek wełny, znacząc drogę. Jednak Tezeusz zostawił Ariadnę na wyspie Naksos (więcej pod Ariadna). Wracając do Aten, zapomniał rozwinąć szkarłatne żagle, co było umówionym z Ajgeusem znakiem zwycięstwa. Ojciec, widząc czarne żagle, rzucił się ze skały w morze.

Tezeusz brał udział w wojnie z Amazonkami, zakończonej poślubieniem ich królowej, Hipolity. Ich syn - Hipolitos stał się potem obiektem namiętności kolejnej żony Tezeusza - Fedry, która, odtrącona przez niego, popełniła samobójstwo, oskarżając fałszywie Hipolitosa. Tezeusz wygnał go i dopiero po jego śmierci poznał prawdę. Wątek ten stał się tematem wielu sztuk dramatycznych zarówno autorów antycznych jak i czasów późniejszych, m. in. Eurypidesa, Seneki, czy Racine'a.

Na weselu swojego przyjaciela Pejritoosa, na które zostali zaproszeni dzicy centaurowie, stoczył zwycięską walkę z nimi. Następnie, po owdowieniu i złożeniu sobie nawzajem z Pejritoosem obietnicy, iż wspierać się będą przy zdobywaniu żon, porwał słynną już wtedy z urody dwunastoletnią Helenę Trojańską, której jednak ze względu na jej wiek nie poślubił. Odwdzięczając się Pejritoosowi za pomoc zeszedł z nim do Hadesu, by pomóc mu w uwiedzeniu Persefony. Przyjęci przez samego Hadesa, który dowiedział się o ich zamiarach, zostali posadzeni i skuci "wężowymi splotami" na tzw. "Krześle Zapomnienia". Tezeusz został dopiero uwolniony przez Heraklesa, gdy ten przybył, by porwać psa Cerbera, który następnie uciekł z powrotem do Hadesu.

Zginął na wygnaniu w tajemniczy sposób, według najbardziej rozpowszwechnionej wersji, miał być zepchnięty ze skały do morza przez króla Skyros Likomedesa, który miał zazdrościć mu sławy. Jego grób znaleziono na wyspie Skyros i przewieziono szczątki herosa do Aten. Jego grobowiec-świątynia był azylem dla zbiegłych niewolników i dla biedaków, ściganych za długi. Jego duch miał brać udział w bitwie pod Maratonem.

Tezeusz był jednym z największych mitycznych herosów antycznej Grecji.

Drugi to syn Odyseusza (Ulissesa, Odysa) i Penelopy, inaczej Telemach (Telemachos).

Zobacz też: mitologia grecka.