Pierwotna dyskineza rzęsek

Z Wikipedii

Masz nowe wiadomości (różnica z poprzednią wersją).

	Pierwotna dyskineza rzęsek
(primary ciliary dyskinesia)
ICD-10:	G24.9
G24.9.0 {{{X.0}}}
G24.9.1 {{{X.1}}}
G24.9.2 {{{X.2}}}
G24.9.3 {{{X.3}}}
G24.9.4 {{{X.4}}}
G24.9.5 {{{X.5}}}
G24.9.6 {{{X.6}}}
G24.9.7 {{{X.7}}}
G24.9.8 {{{X.8}}}
G24.9.9 {{{X.9}}}

	Zespół Kartagenera
(Kartagener syndrome)
ICD-10:	Q89.3
Q89.3.0 {{{X.0}}}
Q89.3.1 {{{X.1}}}
Q89.3.2 {{{X.2}}}
Q89.3.3 {{{X.3}}}
Q89.3.4 {{{X.4}}}
Q89.3.5 {{{X.5}}}
Q89.3.6 {{{X.6}}}
Q89.3.7 {{{X.7}}}
Q89.3.8 {{{X.8}}}
Q89.3.9 {{{X.9}}}

Pierwotna dyskineza rzęsek (zespół nieruchomych rzęsek, ICS, PCD) - rzadka, genetycznie uwarunkowana choroba dziedziczona w sposób autosomalny recesywny, w której objawy chorobowe wywołane są przez nieprawidłową budowę rzęsek pokrywających nabłonki urzęsione organizmu człowieka. Najpoważniejsze objawy wynikają z upośledzenia funkcji nabłonka oddechowego górnych i dolnych dróg oddechowych. Choroba ta jest również przyczyną bezpłodności u mężczyzn, ponieważ defekt budowy dotyczy również witek plemników.
Zespół Kartagenera stanowi około połowy przypadków chorych z pierwotną dyskinezą rzęsek; w zespole tym, opisanym po raz pierwszy w 1902 roku, występuje klasyczna triada objawów, zwana triadą Kartagenera:

zapalenie zatok (sinusitis)
rozstrzenia oskrzeli (bronchiectases)
odwrócenie trzew (situs inversus)

Postuluje się wpływ nieprawidłowej funkcji rzęsek w patogenezie zaburzenia embriogenezy, jakim jest situs inversus. Nazwa zespół nieruchomych rzęsek stosowana wcześniej wymiennie z terminem pierwotnej dyskinezy rzesek nie powinna być używana, ponieważ nieprawidłowo zbudowane rzęski posiadają zdolność do ruchu; nie wystarcza ona jednak aby nabłonek urzęsiony mógł prawidłowo pełnić swoją funkcję.

[edytuj] Objawy

klasyczna triada: zapalenie zatok, rozstrzenia oskrzeli i situs inversus występuje w około 50% przypadków i stanowi podstawę rozpoznania zespołu Kartagenera
przewlekłe i (lub) nawrotowe infekcje dróg oddechowych (zapalenia zatok, oskrzeli, płuc)
przewlekły kaszel z odkrztuszaniem
przewlekły nieżyt nosa
polipy nosowe
często hipoplazja lub aplazja zatok czołowych
nawrotowe zapalenia ucha środkowego i trąbki słuchowej
POChP
nadciśnienie płucne
słaby węch (anosmia)
niepłodność (zarówno u mężczyzn jak i kobiet)

Istnieją doniesienia o chorobach skojarzonych z pierwotną dyskinezą rzęsek:

wrodzone wady serca
- ubytek w przegrodzie międzyprzedsionkowej
- ubytek w przegrodzie międzykomorowej
- przełożenie wielkich naczyń
- tetralogia Fallota
wrodzona głuchota
zaburzenia budowy kośćca
RZS
retinitis pigmentosa

[edytuj] Epidemiologia

częstość występowania pierwotnej dyskinezy rzęsek ocenia się na 1:15000-1:32000
choroba jest jednakowo częsta u obu płci

[edytuj] Patofizjologia

Pierwotnym zaburzeniem jest nieprawidłowa budowa rzęski. Prawidłowo zbudowana rzęska składa się z układu mikrotubuli: dziewięciu par ułożonych obwodowo i jednej pary ułożonej centralnie. Każdej obwodowo ułożonej parze mikrotubuli towarzyszy białko dyneina, tworzące tzw. ramiona zewnętrzne i wewnętrzne. W prawidłowych warunkach dyneina umożliwia rzęskom skoordynowany ruch; przykładowo, w drogach oddechowych ruch rzęsek przesuwa śluz z szybkością od 2 do 10 mm na minutę. Mutacja genu kodującego gen dyneiny (lrd) skutkuje brakiem ramion zewnętrznych dyneiny i spowolnieniem uderzeń rzęsek. W pierwotnej dyskinezie rzęsek spotyka się również inne nieprawidłowości morfologiczne tych organelli, takie jak nieprawidłowy układ mikrotubuli, nieprawidłową liczbę mikrotubuli w rzęsce, zaburzoną architekturę aksonemy; nierzadko spotyka się tzw. rzęski olbrzymie. Należy podkreślić, że nieprawidłowości rzęsek mogą być także spowodowane procesem zapalnym: mówimy wtedy o wtórnej dyskinezie rzęsek. Nabłonki urzęsione wyścielają w ludzkim organizmie między innymi:

górne drogi oddechowe
tchawicę i oskrzela
woreczek łzowy
jajowody
kanaliki wyprowadzające jąder i najądrzy.

Nieprawidłowa ruchomość rzęsek lub jej całkowity brak powoduje gromadzenie się śluzu w drogach oddechowych. Zaleganie śluzu sprzyja rozwojowi bakterii odpowiedzialnych za rozwój zakażeń.
Poważną konsekwencją dyskinezy rzęsek jest bezpłodność. Mężczyźni są niemal zawsze niepłodni,co jest związane z upośledzoną ruchliwością plemników. Niepłodność u kobiet jest związana z upośledzeniem czynności nabłonka urzęsionego w świetle jajowodu, transportującego komórkę jajową do jamy macicy. Ponieważ skurcze mięśniówki jajowodu również mają swój udział w pasażu komórki jajowej, bezpłodność u kobiet z pierwotną dyskinezą rzęsek nie występuje tak często jak u mężczyzn.
Szczególne zainteresowanie budzi związek nieprawidłowej budowy rzęsek z odwróconym ułożeniem trzewi, sugerującym kluczową rolę rzęsek w embriogenezie. Przełożenie trzewi spowodowane jest nieprawidłową migracją komórek embrionalnych, skutkującą losowym rozmieszczeniem nieparzystych narządów wewnętrznych. Dlatego situs inversus spotyka się u połowy pacjentów z pierwotną dyskinezą rzęsek.

[edytuj] Rozpoznanie

złotym standardem jest potwierdzenie choroby badaniem rzęsek w transmisyjnym mikroskopie elektronowym (TEM). Rzęski oceniane sa pod powiększeniem 65000-180000; wynik jest wiarygodny, gdy liczna zbadanych rzęsek będzie większa niż 60.

Badania o mniejszej swoistości i czułości:

badanie ruchliwości plemników in vitro
pomiar wydolności oczyszczania dróg oddechowych ze śluzu
test sacharynowy (metoda skriningowa) - polega na umieszczeniu cząstek sacharyny na dolnej małżowinie nosowej w odległości około 10 mm od krawędzi nozdrzy przednich i pomiarze czasu, który upłynie, zanim pacjent zacznie odczuwać słodki smak (do 1 godziny)
na podstawie wywiadu wg kryteriów Afzeliusa (trzy mozliwości):

Pełny zespół Kartagenera (triada sinusitis-bronchiectases-situs inversus).
Mężczyżni z przewlekłymi zapaleniami oskrzeli i nieżytem nosa od dzieciństwa i plemnikami o zaburzonej ruchliwości.
Pacjenci z objawami płucnymi i rodzeństwem z objawami jak w punkcie 1 i 2.

[edytuj] Różnicowanie

mukowiscydoza
niedobory immunologiczne
zespół Younga
zespół Swyera-Jamesa
zespół MacLeoda

[edytuj] Leczenie

Medycyna oferuje pacjentom z pierwotną dyskinezą rzęsek jedynie leczenie objawowe. Ma ono na celu:

Ewakuację śluzu zalegającego drogi oddechowe.
Prewencję i zwalczanie zakażeń bakteryjnych.

W razie bezpłodności istnieje oczywiście możliwość zapłodnienia in vitro.

[edytuj] Historia

Triadę objawów: rozstrzenie oskrzeli, przewlekłe zapalenia zatok obocznych nosa i przełożenie trzew, opisał po raz pierwszy w 1904 roku na łamach Berliner Klinische Wochenschrift Ukrainiec, dr A. K. Siewert, pracujący w klinice w Kijowie. Jego pacjent, "E.W.", od urodzenia miał rozstrzenie oskrzeli i situs inversus totalis. Doniesienie to nie zostało jednak zauważone i dopiero praca Manesa Kartegenera z 1933 roku w Beiträge zum Klinik der Tuberkulose, w której Kartagener opisał triadę objawów u czterech pacjentów, zwróciła należytą uwagę na niezwykłą koincydencję objawów składających się na obraz kliniczny pierwotnej dyskinezy rzęsek. Obaj uczeni, Kartagener i Siewert, byli honorowani w eponimicznych określeniach choroby; jednakowoż, nazwa zespół Kartagenera przyjęła się lepiej niż używana częściej w krajach dawnego Związku Radzieckiego nazwa zespół Siewerta (bądź zespół Ziverta) czy zespół Kartagenera-Siewerta. Molekularne wyjaśnienie zespołu Kartagenera podał pierwszy Szwed Björn Arvid Afzelius i jego współpracownicy w połowie lat 70. Doniesienie Afzeliusa w Science wskazywało na nieprawidłową budowę rzęsek jako pierwotną przyczynę zespołu chorobowego. Stąd też można spotkać się z kolejna nazwą na określenie tej samej jednostki chorobowej, zespół Afzeliusa. Odkrycie Afzeliusa pozwoliło na utworzenie terminu pierwotna dyskineza rzęsek (primary ciliary diskinesia), który powinien być używany, podczas gdy nazwę zespołu Kartagenera rezerwuje się dla pełnoobjawowego zespołu w którym występuje triada Kartagenera.

[edytuj] Bibliografia

Andrzej Marszałek, Małgorzata Błotna-Filipiak, Michał Witt, Wiesława Biczysko Zespół Kartgenera jako zespół nieruchomych rzęsek - przegląd wiadomości Postępy Biologii Komórki 1999, 26, 447-460.
Włodzimierz Januszewicz , Franciszek Kokot (red.) Interna Tom I - III. PZWL 2005 ISBN 83-200-3249-0