Mikołaj Radziwiłł Czarny

Z Wikipedii

Masz nowe wiadomości (różnica z poprzednią wersją).

Książę Mikołaj Radziwiłł "Czarny"

Mikołaj Krzysztof Radziwiłł zwany Czarnym (od koloru włosów), herbu Trąby (ur. 4 lutego 1515 w Nieświeżu, zm. 28 lub 29 maja 1565 w Łukiszkach koło Wilna) – marszałek wielki litewski, kanclerz wielki litewski, wojewoda wileński.

Książę od 1547, pochodzący z litewskiego rodu Radziwiłłów (Radvila), syn kasztelana trockiego Jana i Anny z Kiszków. Wprowadził i umocnił na Litwie Kościół ewangelicko-reformowany, propagował kalwinizm i antytrynitaryzm także w Koronie. Stworzył potęgę rodu Radziwiłłów. Był postacią kontrowersyjną: w Polsce ma opinię ambitnego intryganta, na Litwie jest uważany za litewskiego patriotę.

Spis treści

1 Biografia

[edytuj] Biografia

[edytuj] Lata nauki i kariera

Otrzymał wszechstronne wykształcenie, studiował w Wittenberdze, następnie przebywał na dworze królewskim w Krakowie, gdzie poznał przyszłego króla Zygmunta II Augusta. Związek, a następnie małżeństwo siostry stryjecznej Mikołaja – Barbary Radziwiłłówny z Zygmuntem Augustem umocnił jego pozycję, w 1551, nadał mu Zygmunt II August przywilej chronienia w archiwum nieświeskich wszystkich dokumentów, dotyczących dziejów Wielkiego Księstwa Litewskiego.: w 1544 Mikołaj został marszałkiem ziemskim, w 1550 kanclerzem, w 1551 wojewodą wileńskim, kumulując najwyższe urzędy w państwie i stając się wraz z bratem Mikołajem Radziwiłłem Rudym najbardziej wpływowym dygnitarzem na Litwie. Jego żoną była Elżbieta Szydłowiecka.

[edytuj] Działalność pro-litewska

Mikołaj Czarny zawsze starał się umocnić Wielkie Księstwo Litewskie przy pomocy polskiej, ale ze szkodą Polski; w 1561 doprowadził do włączenia Liwlandii do Litwy.

W 1553 oficjalnie przeszedł na luteranizm, a w 2 lata później nawiązał korespondencję z wybitnymi teologami kalwinizmu, w tym z samym Janem Kalwinem. Wkrótce dostrzegł w kalwinizmie możliwość umocnienia własnej pozycji i usamodzielnienia Litwy od Polski pod własnym panowaniem (ponieważ kalwinizm głosił nieposłuszeństwo wobec "heretyckich" władców, czyli w tym przypadku wobec katolickiego króla Polski). Sprzeciwiał się unii lubelskiej i z powodu tej opozycji został odsunięty przez króla od wpływu na politykę.

[edytuj] Propagator kalwinizmu

Ok. 1557 przeszedł na kalwinizm i w tym roku ufundował w Wilnie pierwszy na Litwie kościół i szkołę tego wyznania. Wkrótce zaczął energicznie zwalczać katolicyzm i prawosławie w swoich litewskich i małopolskich posiadłościach: od 1560 odebrał katolikom kościoły w Nieświeżu, Klecku, Ołyce, Subotnikach, Mordach i Szydłowcu i przekazał je pastorom kalwińskim. Zaczął też aktywnie propagować swoje wyznanie: otworzył drukarnie w Brześciu Litewskim (gdzie w 1563 wydrukowano pierwszą Biblię w języku polskim, tzw. Biblię Brzeską) i w Nieświeżu, które odegrały wielką rolę w popularyzacji nie tylko kalwinizmu, lecz także literackiego języka polskiego. Wspierał polskich działaczy Reformacji i kultury narodowej, byli to m.in. Szymon Budny, Marcin Czechowic i Jan Łaski. Po śmierci Mikołaja Czarnego jego dzieło kontynuował Mikołaj Radziwiłł Rudy.

Marszałkowie wielcy litewscy

Stanisław Czupurna • Rumbold Wolimuntowicz • Radziwiłł Ostykowicz • Piotr Janowicz Montygerdowicz • Marcin Gasztołd • Bohdan Sakowicz • Jan Juriewicz Zabrzeziński • Mikołaj Radziwiłł • Mikołaj Kieżgajło • Stanisław Kiszka • Jan Radziwiłł • Jan Janowicz Zabrzeziński • Mikołaj Radziwiłł Czarny • Jan Hieronimowicz Chodkiewicz • Mikołaj Krzysztof Radziwiłł (Sierotka) • Albrecht Radziwiłł • Stanisław Radziwiłł • Krzysztof Dorohostajski • Piotr Wiesiołowski • Jan Stanisław Sapieha • Krzysztof Wiesiołowski • Aleksander Ludwik Radziwiłł • Krzysztof Zawisza • Aleksander Połubiński • Stanisław Kazimierz Radziwiłł • Jan Dolski • Janusz Wiśniowiecki • Aleksander Paweł Sapieha • Kazimierz Sanguszko • Marcin Wołłowicz • Paweł Sanguszko • Ignacy Ogiński • Józef Sanguszko • Władysław Gurowski • Ignacy Potocki • Ludwik Tyszkiewicz