Lidzbark Warmiński

Lidzbark położony jest w północno - zachodniej części województwa warmińsko - mazurskiego. Leży w historycznej Warmii, w widłach rzek Łyny i jej dopływu Symsarny oraz na styku trzech mezoregionów: Niziny Sępopolskiej, Pojezierza Olsztyńskiego i Wzniesień Górowskich. Na obszarze samego miasta zaznaczają się wyraźnie następujące jednostki geomorfologiczne:

Wysoczyzna morenowa pagórkowata, położona na wysokości 80 - 130 m n.p.m. to południowa i wschodnia część miasta.
Wysoczyzna morenowa płaska położona w północnej części miasta. Jej wysokość to 80 - 90 m n.p.m.
Poziomy wodno - lodowcowe o szerokości 0,5 - 1 km, w których osi położona jest dolina Łyny. Rozdzielają one obszar wysoczyzny.
Dolina Łyny to teren najniżej położony na obszarze miasta. Powyżej miasta znajduje się na poziomie około 60 m n.p.m., a w rejonie Koniewa - na wysokościach w granicach 50 - 55 m n.p.m. Deniwelacje terenu w rejonie miasta przekraczają 70 m.

[edytuj] Klimat

Dominują tu wpływy morza. Objawia się to dużym zachmurzeniem w okresie zimowym i jesiennym. Lato rozpoczyna się dosyć późno przy czym jest chłodne i krótkie. Zima jest długa i bardzo zimna. Średnie roczne opady wynoszą 620 mm.

[edytuj] Tereny podmiejskie

Koniewo, Pilnik, Wielochowo wraz z jeziorem Wielchowskim.

[edytuj] Struktura powierzchni

Według danych z roku 2002⁶, Lidzbark Warmiński ma obszar 14,34 km², w tym:

użytki rolne: 31%
użytki leśne: 5%

Miasto stanowi 1,55% powierzchni powiatu.

[edytuj] Demografia

Dane z 30 czerwca 2004²:

Opis	Ogółem		Kobiety		Mężczyźni
jednostka	osób	%	osób	%	osób	%
populacja	16 545	100	8636	52,2	7909	47,8
gęstość zaludnienia (mieszk./km²)	1153,8		602,2		551,5

Według danych z roku 2002⁶, średni dochód na mieszkańca wynosił 1187,47 zł.

[edytuj] Historia

Zamek biskupi w Lidzbarku Warmińskim

Lidzbark (niem. Heilsberg, pierwotna nazwa Lecbark) powstał na miejscu zdobytego przez Krzyżaków ok. 1240 r. pruskiego grodu. W 1241 r. Krzyżacy postawili na miejscu zniszczonego grodu zamek drewniany, który został zdobyty przez Prusów w następnym roku. W 1243 r. zamek odzyskali Krzyżacy. Zamek przekazany został w 1251 r. pierwszemu biskupowi diecezji warmińskiej Anzelmowi. Wkrótce (1261 r.) w czasie II powstania pruskiego zamek zmienił właściciela. Odzyskany został po upadku powstania w 1274.

Lidzbark prawa miejskie otrzymał 12 sierpnia 1308 z nadania biskupa warmińskiego Eberharda. Miasto wybudowano w zakolu rzeki Łyny. Zamek powstał w rozwidleniu między rzekami Łyną i Smysarną. Miasto lokowane zostało na prawie chełmińskim. W nadaniu otrzymało 140 włók ziemi. Herbem miasta jest Baranek Boży z pastorałem. Herb ten nawiązuje do figury herbowej diecezji warmińskiej.

Mury miejskie wybudowano w połowie XIV w., a do miasta prowadziły trzy bramy: Wysoka (Królewiecka), Młyńska i Kościelna oraz Furta Zamkowa. W połowie XIV w. w Lidzbarku trwały intensywne prace budowlane. Budowano: zamek, kościół farny i ratusz. Pod koniec XIV w. w Lidzbarku był już wodociąg.

W latach 1350-1795 Lidzbark był siedzibą biskupów warmińskich i stolicą Warmii. W czerwcu 1440 Lidzbark przystąpił do Związku Pruskiego, a po zakończeniu wojny trzynastoletniej w 1466 r. znalazł się w granicach Polski. Miasto rozsławiały nazwiska znanych biskupów warmińskich oraz Mikołaja Kopernika, który w latach 1503-1510 przebywał na zamku w Lidzbarku u swego wuja Łukasza Watzenrode. W latach 1703-1709 Lidzbark okupowali Szwedzi, a w 1703 r. król Szwecji Karol XII spędzał tu zimę. W 1749 r. biskup warmiński Adam Grabowski odnalazł Kronikę Galla, która została ogłoszona drukiem.

Mapa bitwy

W 1807 r. miasto zajęte było przez wojska francuskie, które stoczyły tu bitwę z wojskami Rosyjckimi, a w 1914 r. przez wojska rosyjskie. Miasto najbardziej ucierpiało w czasie II wojny światowej, kiedy to doszczętnie zniszczone zostało stare miasto. Ocalał jednak zamek biskupów warmińskich i kościół farny.

W okresie komunizmu doszło do systematycznej dewastacji miasta i barbarzyńskiej jego zabudowy. W 1958 roku podjęto np. decyzję o nieodbudowaniu z ruin Starego i Nowego Miasta, a w następnych dziesięcioleciach na pozostałościach lidzbarskiej Starówki wzniesiono szpetne betonowe blokowiska. Wyburzono również wiele cennych zabytkowych budynków, między innymi osiemnastowieczne domy w rejonie Placu Młyńskiego i ulicy Klasztornej i dziewiętnastowieczną pierzeję ulicy Wysokiej Bramy. Całkowitej dewastacji uległy również dwa poniemieckie cmentarze, a prawie doszczętnie zniszcvzony został tzw. cmentarz rumuński (cmentarz jeńców wojennych różnych narodów z okresu I wojny światowej), którego resztki objęto opieką i uporządkowano dopiero po 1989 roku. Po 1945 roku miasto zostało zaludnione i jako tako przystosowane do życia przez ludność napływową z Polski centralnej oraz Kresów (prawie wszyscy autochtoni – Niemcy i Warmiacy – uciekli wraz z armią hitlerowską albo wyemigrowali z Lidzbarka do Republiki Federalnej Niemiec po 1956 roku). Miasto tym samym stanowiło początkowo niejednorodny konlomerat ludzi różnych kultur, języków i religii – Polaków, Ukraińców, Tatarów; katolików, prawosławnych, protestantów różnych nurtów, a także (nielicznych) muzułmanów. Obecnie ta różnorodność zatarła się, choć w Lidzbarku dominują nadal sentymenty i tradycje kresowe. W okresie komunizmu, który był jednocześnie okresem "wyżu demograficznego", w Lidzbarku i jego okolicach istnieło wiele dyynamicznych szkół podstawowych i średnich, których liczba w ostatnim okresie znacznie zmalała. Istnieje jednak nadal znakomite Liceum Ogólnokształcące im. Kazimierza Jagiellończyka, którego absolwentem jest m.in. wybitny filozof i historyk religii, a także eseista – Zbigniew Mikołejko.

[edytuj] Znane osoby związane z Lidzbarkiem

[edytuj] Zabytki

Zamek biskupów warmińskich
Kościół farny
fragmenty murów z przedbramiem Bramy Wysokiej z XV-XVI w. (obecnie schronisko PTTK)
dawny kościół ewangelicki (obecnie cerkiew), wzniesiony w drewnie w latach 1821-23 według projektu opracowanego w Wyższej Deputacji Budowlanej
tzw. oranżeria, barokowo-klasycystyczny pawilon ogrodowy wzniesiony w latach 1711-24 dla biskupa Teodora Potockiego, rozbudowany ok. 1770 roku dla biskupa Ignacego Krasickiego

[edytuj] Edukacja

Wszechnica Warmińska, Wyższa Szkoła Zawodowa – niepaństwowa uczelnia wyższa utworzona decyzją Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z 20 listopada 2003 roku.
Szkoła podstawowa nr 1 – Szkoła łączy się z gimnazjum nr 1.
Szkoła podstawowa nr 3 im. Ignacego Krasickiego
Szkoła podstawowa nr 4 im. Jana Pawła II – Szkoła łączy się z gimnazjum nr 2