Krynica-Zdrój

Z Wikipedii

Masz nowe wiadomości (różnica z poprzednią wersją).

Współrzędne: 49°24'42" N 020°57'18" E

Krynica-Zdrój

Gmina
- rodzaj

Krynica-Zdrój
miejsko-wiejska

Założono

1547

Prawa miejskie

1889

Burmistrz

Emil Bodziony

Powierzchnia

40,17 km²

Położenie

49° 24'42'' N
20° 57'18'' E

Wysokość

590 m n.p.m.

Liczba mieszkańców (2004)
- liczba ludności
- gęstość

11 417
284,2 os./km²

Strefa numeracyjna
(do 2005)

Kod pocztowy

33-380

Tablice rejestracyjne

KNS

TERC10
(TERYT)

2121610074

Położenie na mapie Polski

Urząd miejski³

ul. Kraszewskiego 7
33-380 Krynica-Zdrój
tel. (18) 471-55-35;

Strona internetowa miasta

Willa "Witoldówka"

Krynica-Zdrój (do 31 grudnia 2001 roku Krynica, stosuje się też nieformalną nazwę Krynica Górska) - miasto w województwie małopolskim, w powiecie nowosądeckim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Krynica-Zdrój. W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do województwa nowosądeckiego. Zwana jest perłą polskich uzdrowisk. Według danych z 31 grudnia 2004 miasto liczyło 11 417 mieszkańców.

[edytuj] Położenie geograficzne

Miasto położone jest w Beskidzie Sądeckim, w dolinie potoku Kryniczanka i jego dopływów. Krynicę otaczają wzgórza Góry Parkowej, Krzyżowej, Jasiennika.

[edytuj] Historia

Wieś założona w 1547 roku przez Danka z Miastka (obecnie Tylicz) jako Krzenycze. Od początku istnienia do pierwszego rozbioru wchodziła w skład tzw. Kresu Muszyńskiego należącego do biskupów krakowskich.

W 1793 r. austriacki urzędnik Franciszek Stix von Saunbergen zakupił tu ziemię ze źródłem wody mineralnej z myślą o założeniu zdrojowiska. Powstały pierwsze domy zdrojowe, ale gwałtowny rozwój nastąpił dopiero po 1856 roku dzięki działalności prof. Józefa Dietla. W roku 1889 Krynica uzyskała prawa miejskie.

W 1997 roku uruchomiono kolejkę gondolową na Jaworzynę Krynicką (1114 m n.p.m.), która może przewieźć 1200 osób na godzinę. Dzięki tej inwestycji Krynica-Zdrój stała się dużym ośrodkiem narciarskim.

[edytuj] Zabytki

Najstarszym budynkiem w Krynicy jest pijalnia "Słotwinka" z 1815 roku. Początkowo stała w miejscu, które obecnie zajmuje Pijalnia Główna na krynickim deptaku, w późniejszym okresie przeniesiona do Parku Słotwińskiego. Otwarta sezonowo. Tuż obok znajdziemy Koncertową, której historia sięga 1870 roku. Wybudowany wtedy Pawilon nosił nazwę Słotwiński Pawilon Koncertowy i taką też pełnił funkcję. Odbywały się tam koncerty a sam park był ulubionym miejscem kuracjuszy odwiedzających Krynicę. Od roku 1989 niniejszy obiekt po generalnym remoncie, aczkolwiek nie ingerującym w jego stylistykę funkcjonuje jako restauracja.

Inne zabytki uzdrowiska to Łazienki Borowinowe z 1881 roku, Stare Łazienki Mineralne z lat 1863-66 oraz Pijalnia Główna z 1971 roku, wewnątrz której znajduje się sala koncertowa i ogród zimowy. Naprzeciw stoi neorenesansowy Stary Dom Zdrojowy z 1889 roku, w którym mieści się pijalnia wody "Mieczysław".

Na tyłach tego domu, za potokiem Kryniczanka są wzniesione w drugiej połowie XIX wieku drewniane wille. W jednej z nich, zwanej "Romanówka", od 1995 roku mieści się Muzeum Nikifora, właściwie Epifaniusza Drowniaka (1895-1968), krynickiego malarza prymitywisty pochodzenia łemkowskiego o światowej sławie.

Obok Pijalni Głównej stoi muszla koncertowa z tablicą ku czci związanego z Krynicą Jana Kiepury (1902-66). To on w okresie międzywojennym za pieniądze zarobione na scenach świata wybudował w Krynicy-Zdroju według projektu Bohdana Pniewskiego kosztującą trzy miliony dolarów willę Patria – miejsce kręcenia kilku filmów pod koniec lat trzydziestych. Obok muszli koncertowej stoi Nowy Dom Zdrojowy z 1939 roku, w pobliżu pomnik Adama Mickiewicza z 1906 roku.

W Krynicy znajduje się drewniany kościół pw. Przemienienia Pańskiego z 1864 roku, kościół NMP Wniebowziętej, wzniesiony w latach 1887-1902 w stylu "renesansu włoskiego", Nowe Łazienki Mineralne (1923-26).

W Krynicy-Zdroju i jej najbliższej okolicy jest wytyczony Szlak Cerkwi Łemkowskich poświęcony budownictwu sakralnemu tych okolic, w przeszłości zamieszkanych głównie przez Łemków.

[edytuj] Kultura

Najbardziej znaną, doroczną imprezą w Krynicy-Zdroju jest organizowany od 1967 r. Festiwal Arii i Pieśni im. Jana Kiepury, na który na przełomie sierpnia i września zjeżdżają soliści, teatry muzyczne, teatry rozrywki i pantomimy. Koncertu promenadowego na deptaku słucha około 20 000 osób. Koncerty odbywają się również w Pijalni Głównej, w sali koncertowej Starego Domu Zdrojowego, organizowany jest przegląd filmów z udziałem Kiepury. Na uwagę zasługuje także coroczny (organizowany w lutym) Międzynarodowy Festiwal Gitarowy.

Od 1990 roku we wrześniu odbywają się tu cykliczne spotkania polityków i przedsiębiorców z Europy Centralnej i Wschodniej pod nazwą "Forum Ekonomiczne". Na forum w roku 2004 zaproszono gości z Europy Zachodniej i krajów arabskich.

Istnieje kilka muzeów. Jednym z nich jest otwarte w 1995 r. przy Bulwarach Dietla Muzeum Nikifora.

[edytuj] Uzdrowisko

Stary Dom Zdrojowy

Nowe sanatoria i domy wczasowe

Początki lecznictwa uzdrowiskowego w Krynicy datują się na przełom XVIII i XIX wieku. Rozwój i upowszechnienie miało miejsce w latach 50. XIX wieku za sprawą Józefa Dietla, uznawanego za ojca polskiej balneologii. Krynica stała się z czasem modnym uzdrowiskiem, miejscem pobytu i spotkań wielu sławnych Polaków (bywali tu m.in.: Józef Piłsudski, Aleksander Kwaśniewski, Jan Matejko, Artur Grottger, Henryk Sienkiewicz, Józef Ignacy Kraszewski, Ludwik Solski, Helena Modrzejewska, Władysław Reymont, Julian Tuwim, Konstanty Ildefons Gałczyński i Jan Kiepura).

Krynica-Zdrój jest dużym ośrodkiem lecznictwa uzdrowiskowego i sanatoryjnego. Leczy się tu choroby układu trawiennego i moczowego, układu krążenia i przemiany materii. W mieście znajdują się liczne sanatoria i szpitale uzdrowiskowe, a także odwierty, pijalnie i rozlewnie wód mineralnych i leczniczych:

[edytuj] Sport i turystyka

Krynica-Zdrój to ośrodek turystyczny. Leży na terenie Popradzkiego Parku Krajobrazowego, stanowi bazę wypadową w okoliczne góry.

Miasto jest jednym z największych polskich ośrodków sportów zimowych. Narciarstwo uprawiać można na stokach w Krynicy-Słotwinach i na Jaworzynie Krynickiej (1114 m n.p.m.), gdzie funkcjonuje linowa kolej gondolowa.

Mieszkańcy Krynicy-Zdroju rozkochani są w hokeju na lodzie za sprawą istniejącego od 1928 roku miejscowego klubu KTH. Odbywają się międzynarodowe turnieje EIHC. W 1931 roku rozegrane zostały tutaj Mistrzostwa Świata w tej dyscyplinie sportu.

W Krynicy-Zdroju uprawia się także saneczkarstwo. Na nieistniejącym już torze na Górze Parkowej (742 m n.p.m.) dwukrotnie (w 1958 i 1962) odbyły się Mistrzostwa Świata. Jeszcze po drugiej wojnie światowej w Krynicy istniały dwie skocznie narciarskie. Uprawia się tutaj również kolarstwo górskie, curling, boks, kick-boxing, karate, taekwondo, snowboard, narciarstwo alpejskie, short-track, saneczkarstwo, piłkę nożną. Organizowane są turnieje szachowe.

[edytuj] Kontrowersje w sprawie nazwy

Nazwa miejscowości Krynica-Zdrój pisana z łącznikiem (dywizem) jest właśnie formą zatwierdzoną urzędowo. Forma nazwy pisana bez łącznika, tzn. Krynica Zdrój, jest natomiast formą potoczną.

Więcej na ten temat w artykule: Nazwy miejscowości z członem Zdrój.