Indie w XVIII wieku

Z Wikipedii

Pod koniec XVII w. imperium Wielkich Mogołów zaczęło wyraźnie chylić się ku upadkowi, a to głównie na skutek odśrodkowych dążeń różnych prowincji i ambicji ich władców. Największym zagrożeniem stało się utworzenie państwa Marathów, ludu hinduskiego, zamieszkującego środkową część zachodnich wybrzeży subkontynentu. Nie tylko odpierali oni ataki wojsk Mogołów, ale sami czynili co raz to dalsze wypady w kierunku centrum i na południe półwyspu.

Równocześnie od zachodu państwo Mogołów najechane zostało przez Persów, którzy w 1739 r. dotarli do stolicy państwa Delhi i złupili je. Wtedy nastąpiło oderwanie się od imperium szeregu zachodnich i północnych prowincji, w tym Pendżabu i Bengalu, gdzie doszło do buntu i powstań Sikhów i Radżiputów przeciwko prześladowaniu hinduizmu i odnowieniu specjalnego podatku od Hindusów.

Do wewnętrznych wojen w Indiach włączyły się też armie angielskich i francuskich Kompanii Wschodnioindyjskich. Sprzymierzając się ze, zwalczającymi się wzajemnie, państwami hinduskimi, Anglicy starli się zbrojnie z Francuzami. Po klęsce w 1751 r. pod Arkot Francuzi zmuszeni zostali do opuszczenia rejonu portu Madras, który dotąd zajmowali. Anglicy przejęli to miasto i na wielką skalę zaangażowali się w walkach na terytoriach trzech wschodnich prowincji: Bengalu, Biharu i Sarkary.

Natomiast Marathowie opanowali całe środkowe terytorium państwa Mogołów, które faktycznie przestało wówczas istnieć. Z kolei wojska Marathów pobite zostały na równinie Panipat w 1761 r. przez armię szacha Afganistanu, która po złupieniu Delhi jednakże się wycofała. W ten sposób została też uniemożliwiona ewentualna odbudowa imperium Mogołów przez osłabionych Marathów. A głównym zwycięzcą wieloletnich wojen domowych w Indiach stała się Wielka Brytania, która, przy ich okazji, opanowała znaczne terytoria na wschodzie półwyspu, zdobywając dogodne przyczółki dla późniejszego zajęcia całego subkontynentu indyjskiego. Największym z nich był port Kalkuta w Bengalu.

Po rozbudowie swych sił zbrojnych Brytyjska Kompania Wschodnioindyjska sprowokowała wojnę z księstwem Bengalu i po rozgromieniu w 1757 r. wojsk bengalskich, zajęła całe księstwo, osadzając na tronie uległego nababa. Troszcząc się głównie o jak największe zyski, Kompania zaniedbała konserwacji kanałów nawadniających, co było zawsze obowiązkiem władcy. W rezultacie obniżyły się plony ryżu, a w 1770 r., po okresie suszy, wystąpiła w Bengalu klęska głodu. W jego wyniku zmarło ok. 9 mil. osób, to jest 1/3 ludności prowincji. Fakt ten spowodował w 1774 r. ustanowienie przez parlament brytyjski stanowiska generalnego gubernatora i sześcioosobowej Rady Kontrolnej, kontrolującej odtąd działalność Kompani Wschodnioindyjskiej.

W 1782 r. zakończyła się pierwsza z kilku wojen, prowadzonych przez Brytyjczyków z Marathami, celem opanowania środkowych Indii. Do 1800 r. w ich władaniu znalazły się południowe Indie, zaś zajęcie całego Półwyspu Indyjskiego dokonane zostało przez Wielką Brytanię w następnym XIX stuleciu.

Zobacz: Historia Indii - Ekspansja brytyjska