Symbiose

Symbiose (van sym-biosis, samen leven) is het samenleven van twee levensvormen. De beide partners heten symbionten. De grootste partner wordt ook wel gastheer genoemd. De term wordt in plaats van overkoepelend voor alle vormen van samenleving (zoals in de Engelstalige wiki) ook wel gebruikt als tegenstelling tot parasitisme (zoals in het Duitstalige artikel).

Er zijn verschillende vormen van symbiose, zoals

• parasitisme waarbij de samenleving voor een van de partners schadelijk is,
• parasitoïdisme waarbij de gastheer uiteindelijk te gronde gaat. Het criterium dat een parasiet onderscheidt van een parasitoïd is dus dat de gastheer bij een parasitoïd uiteindelijk doodgaat.
• mutualisme, waarbij de samenleving gunstig of noodzakelijk is voor een of beide partners en niet schadelijk voor een van beide;
• indifferentie, waarbij, ondanks fysieke nabijheid, de "partners" zich niets van elkaar aantrekken,
• commensalisme, waarbij de een profiteert en de ander geen nadeel ondervindt en
• amensalisme, waarbij de ene partner het de ander moeilijk maakt zonder dat de eerste partner feitelijk last heeft van partner twee.

Het eenvoudige opeten van een diersoort door een andere wordt geen parasitisme of symbiose genoemd, maar predatie.

Er kleven ook nadelen aan symbiose; als het met één soort niet goed gaat zal de 'partnersoort' ook schade ondervinden.

[bewerk] Foto

Sommige plant- en diersoorten zijn erg goed op elkaar ingespeeld; sommige acacia's bijvoorbeeld leven in symbiose met mieren. De acacia heeft niet alleen grote, holle stekels die als behuizing gebruikt worden, maar scheidt zelfs zoete stoffen af in de vorm van kleine suikerrijke 'broodjes'. Deze groeien aan de uiteinden van de gevederde bladeren en worden door de mieren opgegeten. De mieren maken niet alleen gebruik van de acacia maar beschermen de gastheer door venijnig in de tong van een planteneter te bijten als deze probeert ervan te eten. Ook insecten die van de bladeren van de acacia eten worden aangevallen.

[bewerk] Meer voorbeelden

• De inheemse bittervoorn kan zich niet voortplanten zonder een bepaalde soort zwanemossel. De vissen leggen de eitjes in de schelp, en de mossellarven kleven aan de wegzwemmende vissenlarven zodat deze zich efficiënter kunnen verspreiden. Het voordeel voor de vis is dat de zich ontwikkelende eitjes beter zijn beschermd.
• Een bekende mutualistische symbiose vormen de korstmossen: een samenleving van een schimmel en een alg. De schimmel levert aan de alg water en mineralen, en de alg levert aan de schimmel suikers die hij maakt met hulp van fotosynthese. Ze kunnen meestal niet zonder elkaar leven, en zijn zelfs erg lang aangezien voor een aparte klasse organismen.
• Een ander bekende symbiose is die van stikstofbindende Rhizobium bacteriën met vlinderbloemigen. Klaversoorten, lupines, erwten en bonen zijn daarom een bijzonder waardevol landbouwgewas.
• Een minder in het oog springende, maar vrij algemene symbiose is die van de mycorrhiza waarbij bodemschimmels samen met planten leven. De schimmel voorziet de plant van voedingsstoffen (mineralen) terwijl de plant suikers geeft. Vliegenzwammen onder berk, eekhoorntjesbrood onder eik en kastanjeboleet onder den zijn voorbeelden.
• parasitoïdisme: sommige sluipwespen leggen hun eieren in de eieren of larven van andere insecten, waarna de larve van de sluipwesp zijn gastheer langzaam levend opeet;
• mutualisme: sommige heremietkreeften hebben een zee-anemoon op hun schelp. Die eet mee van de voedselresten van de kreeft en geeft de kreeft bescherming tegen aanvallers met zijn stekende tentakels. Als de kreeft verhuist van schelp zal hij vaak de zee-anemoon overbrengen op de nieuwe behuizing.
• commensalisme; grote haaien hebben vaak zuigvissen bij zich die meereizen zonder dat de haai daar voordeel of nadeel van ondervindt.
• parasitisme: vlooien in de vacht van een kat
• amensalisme: broodschimmel Penicillium scheidt penicilline af en maakt het daarmee voor veel bacteriën moeilijk te overleven.